مژده دانش‌پژوه - طراح این عروسک - در گفت‌وگو با ایسنا، درباره رسم چهارشنبه خاتون توضیح داد: این مراسم روز چهارشنبه آخر سال در روستاهای گیلان و آذربایجان انجام می‌شده و هنوز هم پیرزن‌های قدیمی روستا قصه آن را می شناسند و روایت می‌کنند. این مراسم تا ۵۰ سال پیش هم همچنان برگزار می‌شده است و هنوز هم در برخی مناطق انجام می‌شود.  

او ادامه داد: در بسیاری از مناطق گیلان خانه‌تکانی عید را به این نیت که خاتون چهارشنبه که در چاه زندگی می‌کرده است، انجام می‌دادند. آن‌ها معتقد بودند خاتون در چهارشنبه‌سوری از چاه بیرون می‌آید و به خانه‌ها برکت می‌دهد.  

این طراح عروسک با بیان اینکه این رسم در هر منطقه‌ای به شکل خاصی برگزار می‌شده است، افزود: در برخی مناطق برای خاتون غذا درست می‌کردند و بیرون از خانه می‌گذاشتند یا دور یک قاشق چوبی پارچه می‌پیچیدند و در یک جای تاریک مخفی می‌کردند و اگر فردا متوجه می‌شدند پارچه تکان خورده است به این معنا بوده که خاتون چهارشنبه به آن خانه سر زده است.

دانش‌پژوه همچنین درباره نحوه برگزاری مراسم چهارشنبه خاتون در آذربایجان بیان کرد: چهره خاتون چهارشنبه را با آرد در روز چهارشنبه‌سوری بالای تنور نقاشی می‌کردند تا خاتون به خانه آنها سر بزند و به تنور آنها برکت دهد. حتی مردم برخی از مناطق معتقدند باید نیمه‌شب سر چاه بروند و خاتون را صدا کنند. اگر او بیاید و به گوش کسی که آن را صدا زد، سیلی بزند و آن فرد نترسد، خاتون آرزویش را برآورده می‌کند.  

او درباره اینکه چگونه با این افسانه آشنا شده و تصمیم به طراحی و ساخت عروسک آن گرفته است، گفت:  معمولا به قصه‌های قدیمی علاقه زیادی دارم و در رابطه‌ای که با موزه عروسک‌های ملل و دوستانی که در میراث فرهنگی فعالیت می‌کنند، داشتم این قصه را شنیدم و درباره آن تحقیق کردم.

این پژوهشگر با بیان اینکه عروسک‌ چهارشنبه خاتون ثبت شده است، افزود: در گذشته عروسکی از این شخصیت نبوده بلکه فقط تصویر و قصه آن وجود داشته است و در مراسمی که امروز ۱۱ اسفندماه از ساعت ۱۶ تا ۱۹ در موزه عروسک‌های ملل برگزار می‌شود، تعداد محدودی از این عروسک ساخته شده و قصه‌ آن روایت می‌شود.

عروسک «چهارشنبه خاتون» با پارچه، حصیر و پاپیه ماشه ساخته شده است و هنگامه حکیمیان، نرگس تیموری‌فر و مژده دانش‌پژوه سازندگان آن هستند.  

انتهای پیام