بیش از ۱۹ ماه پیش خبرنگاران از غار دژ اسپهبد خورشید در سوادکوه مازندران دیدن کردند و تا دهانه غار بالا رفتند تا وضعیت معادن در حال کار پای این کوه را ببینند که چطور تیشه بر ریشه این غار تاریخی می‌زنند، اما در شرایط کنونیِ این محوطه تاریخی به نظر می‌رسد وضعیت بدتر شده و امروز تیشه‌ها برای کندن ریشه «اسپهبد» به ماشین‌های مکانیکی تبدیل شده‌اند!
به گزارش ایسنا، خرداد سال گذشته، عبدالجواد توحیدی فرماندار سوادکوه در زمان بازدید خبرنگاران از این محوطه تاریخی با بیان صحبت‌هایی نشان داد که از ارزش‌های تاریخی این محوطه اطلاعات کافی دارد، او حتی قول‌هایی به خبرنگاران داد تا هر چه سریع‌تر با پیگیری‌های مدیریت شهری و صحبت با مسئولان استان مازندران معادن فعال در عرصه و حریم این محوطه تاریخی را غیرفعال و منتقل کند و از سوی دیگر این غار را به عنوان یکی از اصلی‌ترین، باارزش‌ترین و قابل توجه‌ترین مجموعه‌های تاریخی استان مازندران و از منحصر به فردترین ظرفیت‌های گردشگری سوادکوه دانست.
توحیدی در آن زمان با بیان اینکه برای معرفی ایران باید از ظرفیت‌های گردشگری مناطق مختلف استفاده کرد، اعلام کرده بود: سالانه ۱۰ میلیون مسافر از جاده سوادکوه عبور و هزاران گردشگر از مناطقی مانند دژ اسپهبد خورشید، پل ورسک، قلعه کنگلو و برج لاجیم دیدن می‌کنند که در آینده از همه این ظرفیت‌ها استفاده خواهیم کرد.
با وجود این صحبت‌ها به نظر می‌رسد این حرف‌ها هنوز آن طور که باید به کرسی ننشسته، یا دست‌کم قول‌های به مرحله عملیاتی نرسیده است.
هر چند دلسوزی مدیر پروژه غار اسپهبد تا امروز بیش از تلاش‌های فرماندار جواب داده چون دست‌کم تلاش کرده تا یکی از آسیب‌های محیطی و منظری منطقه را از این محوطه حذف کند، یعنی میدان تیر در پایین دامنه کوه اسپهبد خورشید.
قول‌هایی که عملی نشدند
سامان توفیق مدیر پروژه غار-دژ اسپهبد خورشید از توقف فعالیت میدان تیر در حریم درجه یک این غار تاریخی خبر می‌دهد و می‌گوید: با این وجود هنوز این محوطه و تاسیساتِ موجود در میدان، برچیده نشده‌اند.
او از سوی دیگر از ادامه فعالیت دست‌کم پنج معدن در اطراف این محوطه تاریخی خبر می‌دهد و این را از جمله موارد نقض ضوابط میراث فرهنگی در عرصه و حریم این محوطه تاریخی می‌داند و بیان می‌کند: یک معدن در بالای سر غار-دژ اسپهبد خورشید فعالیت داشت، دو معدن در مقابل این محوطه و یک معدن نیز در زیردست این غار در حال فعالیت است. هر چند در حدود دو سال گذشته و با اقدامات اجرایی انجام‌شده و انتشار خبرهایی از وضعیت این غار توسط رسانه‌ها، فعالیت معدن قرارگرفته در بالای سر غار متوقف شد و معدنِ قرارگرفته در شمال حریم درجه یک محوطه نیز به مدت ۹۰ روز پلمب بود، اما اخیراً مشاهده کردم این معدن نیز کار خود را از سر گرفته است و قطعا در کنار تخریب‌هایی که در گذشته به این محوطه وارد کرده، آسیب‌های جدیدی نیز به این غار-دژ و آثار باستانی باارزش پیرامونی واقع در حریم وارد کرده است.
وی با بیان اینکه برای جابه‌جایی معادن قرار گرفته در مقابل غار دژ قرار بود میراث فرهنگی و صنعت و معدن با یکدیگر به تفاهم برسند، ادامه می‌دهد: مجوز آن‌ها هنوز تمدید نشده است تا براساس قول و قرارها آن‌ها جابه‌جا شوند، حتی حکم قضایی نیز صادر شده است، اما ظاهراً به دلیل بار مالی و تامین نشدن تخصیص اعتباری که برای جابه‌جایی این معادن باید انجام می‌شد، هنوز این معادن در محوطه مشغول برداشت و تخریب هستند.
برای نیامدن گردشگران و مشهور نشدن غار دژ، مجوز معرفی نمی‌دهند
این باستان‌شناس مهمترین مشکل غار-دژ اسپهبد خورشید در سوادکوه مازندران را، بحث‌های حفاظتی این غار-دژ می‌داند و می‌گوید: شخصا پیگیری زیادی انجام دادم و به میراث فرهنگی اعلام کردم هزینه جابه‌جایی کانکس و اسکان نیروی یگان حفاظت این منطقه را پرداخت خواهیم کرد، اما به دلایل مختلفی مانند امنیت، تغذیه و حقوقِ سرباز این کار انجام نشد.
توفیق با اشاره به لزوم توجه به وضعیت فیزیکی این غار ادامه می‌دهد: با تهیه تابلویی که مجموعه غار-دژ اسپهبد خورشید را معرفی می‌کرد، قصد نصب آن در نزدیکی محوطه را داشتیم، اما متاسفانه سازمان میراث فرهنگی در تامین اعتبار لازم همکاری نکرد و با دلایلی مانند بازدید گردشگران، شهرت محوطه و ایجاد بار مالی برای میراث فرهنگی، مجوز این اقدامات را صادر نمی‌کند.
مدیر پروژه غار-دژ اسپهبد خورشید در توضیح لزوم ادامه فعالیت‌های مطالعاتی و بررسی در این محوطه تاریخی بیان می‌کند: مطالعات باستان‌شناسی و نقشه‌برداری‌ها به اتمام رسیده و فازهای بعدی باستان‌شناسی پس از اقدامات حفاظتی و ایجاد بستر لازم و کارگاه‌های استقرار مقدور خواهند بود. این اقدامات اکنون باید انجام شود. در حال حاضر بیشتر اقدامات حفاظتی و نگهداری معماری مجموعه غار- دژ اسپهبد خورشید در اولویت قرار دارند.
این باستان‌شناس با بیان اینکه علی‌رغم تخریب‌های انجام‌گرفته که بیشترین میزان آن مربوط به اقدامات معدنکاری است، می‌گوید: محوطه غار دژ همچنان قابلیت جهانی شدن را دارد و سازمان میراث‌فرهنگی و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، یکسری پیشنهادات مطرح‌شده را بررسی کرده و قول برنامه‌ریزی و انجام برخی کارها را داده‌اند.
اسپهبد خورشید را فعالیت معادن تخریب می‌کند یا بی‌توجهی؟!
در این شرایط می‌توان برای وضعیت این محوطه تاریخی از واژه بلعیدن بزرگ‌ترین طاق باستانی و طبیعی جهان یعنی «غاز دژ اسپهبد خورشید» نام برد، کاری که دست‌کم پنج معدن‌کار آگاهانه و نااگاهانه در حال انجام آن هستند و با وجود برخی پیگیری‌های میراث فرهنگی که بیشتر به سال گذشته برمی‌گردد، «راه شاهی» هم که بخشی از آن از این مسیر می‌گذرد در معرض تخریب قرار گرفته و مشخص نیست یگان حفاظت میراث‌فرهنگی و مسئولان میراثی استان مازندران در این مدت چه کار کرده‌اند؟
تا همین سال گذشته تلاش‌ها برای نجات غار دژ اسپهبد خورشید از فعالیت‌های تخریب‌گرانه معادن در حریم این محوطه تاریخی در جلسه شورای تأمین استان مازندران مطرح شده بود و قاضی و دادستان پرونده نجات‌بخشی غار دژ اسپهبد خورشید دستور توقف فعالیت‌های معدنی در حریم و عرصه این اثر را ابلاغ کردند و به معدنکارها اخطار دادند معادن خود را تعطیل کنند.
در جهت شرق تا بخشهای زیادی از بدنه کوه و حریم اصلی اثر و ساختارهای تاریخی آن را از بین برده است
انتهای پیام
نظرات