به گزارش ایسنا، از همان روز یکشنبه ۲۸ آبان ماه که کلنگ احداث اولین واحد تخریب شده در جریان زلزله کرمانشاه در روستای "چالاوبکر" اسلام آباد غرب به زمین خورد، نگرانی دیگری در کنار سرما و لباس گرم و چادر و باران و امثال آن اضافه شد. اولین علامت سوال این بود حد مقاومت لرز واحدهایی که بنیاد مسکن می خواهد بسازد چقدر است؟ با اینکه بنیاد مسکن می گوید ۳۹ درصد واحدها مسکن روستایی که از سال ۱۳۸۴ به بعد مقاوم شده تحمل زلزله های ریشتر بالا را دارند، به نظر می رسد در دو لایه بعد از طراحی، خانه های روستایی دچار چالش هستند.

با اینکه بنیاد مسکن در حد توان خود وظیفه تامین اعتبارات و طراحی واحدها را انجام می دهد، کارشناسان می گویند در بخش اجرا و نظارت، دقت کافی انجام نمی شود و غالب نظارتها صوری است. ظاهرا هیچ نقطه ای در ایران از پدیده امضافروشی در امان نیست.

کارشناسان می گویند: در زلزله رودبار و منجیل، واحدهای روستایی سنتی سالم مانده بودند و نوسازها تخریب شدند و علتش هم ضعف در اجرا بود. مثلا جوشکار ماهر کم داریم؛ اگر هم داریم درست کار نمی کنند؛ چون نظارت ضعیف است. مهندسان هر از گاهی بر سر پروژه حاضر می شوند؛ زیرا هرچه حضور مهندسان بیشتر باشد هزینه های دستمزد بالا می رود. اغلب مهندسان در یک زمان چندین پروژه را نظارت می کنند و آجرها توسط کارگران ناوارد چیده می شود.

ریزش ساختمانهای نوساز بتنی در زلزله ها

عباس سعیدی ـ استاد دانشگاه شهید بهشتی ـ در این خصوص می گوید: در ساخت مسکن اعم از شهری و روستایی، اجرا و نظارت دقیق نیست. در بعضی زلزله ها شاهد بودیم ساختمانهای بتنی همچون بیمارستانها فرو ریختند. علت را که جست و جو کردیم متوجه شدیم در کلاف بندی اصول ایمنی رعایت نشده بود.

وی بیان می کند: سابقا بنیاد مسکن، راسا واحدهای روستایی را می ساخت ولی سالهاست که شرط را وام گذاشته تا اصول ساخت و ساز رعایت شود اما این اصول  پایه در حد شناژ است که معمولا خوب نظارت می کند اما در مراحل بعد کار از دست بنیاد مسکن خارج می شود.

عضو هسته پـژوهش معماری روستایی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به تخریب واحدهای نوساز در جریان زلزله کرمانشاه گفت: در قصر شیرین، کرمانشاه و در روستاها شاهد بودیم که سازه ها پابرجا بودند اما دیوارها خراب شدند. متاسفانه مهندس ناظر در حد یک امضاکننده است و حساسیت لازم را ندارد. کسانی که با ساخت و ساز انبوه سر و کار دارند - مخصوصا در مسکن مهر - به دنبال مهندسانی می روند که صرفا امضاکننده باشند.

سعیدی معتقد است در ساخت وسازها معمولا مطالعات علمی را شوخی می گیریم و اقتصاد بازار برایمان مهم است. این موضوع هم در نهادهای رسمی و هم در بازار آزاد دیده می شود.

 برای ۱۰ درصد هزینه کمتر جان خود را به خطر می اندازیم!

وی می گوید: وقتی ما مسکن مقاوم می سازیم حدود ۱۰ درصد هزینه ساخت بالا می رود. خیلی وقتها به خاطر همین حدود ۱۰ درصد آنطور که باید و شاید کار نمی شود. یعنی بعد صرفه را در نظر می گیریم اما به این فکر نمی کنیم که این بی توجهی می تواند جان اعضای خانواده را در حوادث به خطر بیندازد.

 از سال ١٣٨٣ به بعد ۳۹ درصد مسکن روستایی نوسازی شده است

اما برای اطلاع از چگونگی ساخت واحدهای روستایی با مدیرکل مسکن روستایی بنیاد مسکن گفت و گو کردیم. حمید رضا سهرابی می گوید: سال ۱۳۸۴ که تسهیلات نوسازی و بهسازی مسکن روستایی تصویب شد مجموعا در کشور ۷ درصد واحدهای روستایی در برابر حوادث مقاوم بودند که به لطف خداوند از آن سال تا کنون این رقم به ۳۹ درصد رسیده است.

وی خاطرنشان می کند: از سال ۱۳۸۴ به بعد یک میلیون و ۶۱۰ هزار واحد مسکونی روستایی مقاوم سازی شدند. به موازات این موضوع حدود ۳۵۰ هزار واحد هم در حوادث بازسازی شدند. یعنی الان تقریبا ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد مقاوم داریم که اگر حادثه ای اتفاق بیفتد خیالمان راحت است این واحدها حداقل آسیب را خواهند داشت.

علت تخریب گسترده واحدهای روستایی در زلزله کرمانشاه چه بود؟

سهرابی در پاسخ به این سوال که علت تخریب گسترده واحدهای روستایی در جریان زلزله استان کرمانشاه چه بود بیان می کند: در استان کرمانشاه اغلب با نقاط صعب العبور مواجه بودیم. از سوی دیگر بیشتر این روستاها در زمان جنگ بازسازی شده اند که از مصالح آجر و آهک در آنها استفاده شده و سازه فنی برای آنها پیش بینی نشده بود. آن موقع هم مقررات ملی ساختمان، شرایط امروز را نداشت. اما الان هر واحدی که ساخته می شود با نظارت مهندسین ناظری است که با عنوان نظام فنی روستایی فعالیت می کنند. این در واقع لایه اول نظارتی است.

مدیرکل مسکن روستایی بنیاد مسکن می گوید: لایه دوم ناظرین عالی شهرستانی بنیاد مسکن هستند که بر کار ناظرین نظام فنی نظارت می کنند. لایه سوم هم ناظرین فنی استانی هستند که کار نظارت بر دو لایه اول را انجام می دهند.

وی اظهار می کند: لایه چهارمی هم وجود دارد که اداره کل دفتر فنی نظارت و ارزیابی بنیاد مسکن است. به صورت مشخص همکاران ما بر کار سه لایه اول نظارت فنی می کنند و هر نواقصی ببینند گوشزد می کنند.

سهرابی با بیان اینکه از طرفی دفاتر طراحی از سال ۱۳۸۵ به بعد ایجاد شدند که یک مهندس عمران وظیفه تهیه نقشه فنی را بر عهده دارد می گوید: بر این اساس از زمین بازدید می شود و مطابق شرایط زمین برای آن نقشه تهیه می کنند؛ بنابراین عوامل فنی کار طراحی و نظارت را انجام می دهند. خوشبختانه در حوادث سالهای اخیر آسیب واحدهای نوسازی شده مسکن روستایی بسیار پایین بوده و خیلی کم اتفاق افتاده که واحدها آسیب جدی ببینند.

هیچ آسیب و تلفاتی از واحدهای نوسازی شده روستایی گزارش نشده است

مدیرکل مسکن روستایی بنیاد مسکن درباره میزان آسیب به واحدهای روستایی در جریان زلزله کرمانشاه بیان می کند: همانطور که می دانید شدت زلزله ۷.۳ ریشتر بود. با این وجود خوشبختانه واحدهایی که بنیاد مسکن بازسازی کرده بود در حد ریختن گچ یا ترک جزئی، خسارت دیدند. هیچ آسیب و تلفات انسانی در واحدهایی که بهسازی در آنها انجام شده به ما گزارش نشده است.

سهرابی در پاسخ به این سوال که آیا دقت لازم برای احداث واحدهای مقاوم در جریان زلزله اخیر انجام می شود، اظهار می کند: در بازسازی خانه های روستایی زلزله کرمانشاه همین چهار لایه نظارتی وجود دارد. ما بلافاصله پس از آواربرداری کار احداث واحدها را آغاز کردیم اما به هیچ عنوان دقت را فدای سرعت نمی کنیم و اصلا نگران نیستیم که کیفیت واحدها پایین بیاید.

انتهای پیام