به گزارش ایسنا،   «در یک بعداز ظهر اواخر ماه می (خرداد) به دنبال توفان تیره‌رنگی لایه‌ای از خاک تمام حیاط خانه محل اقامت من را پوشاند، در موقع عبور از یزد به سمت شمال غرب در فاصله ۶ مایل انگلیسی (۱۰ کیلومتر) باید از میان تپه‌های ماسه‌ای عبور می‌کردیم و به همین دلیل دو بار راهمان را گم کردیم. این همان دریای شنی است که پیش‌بینی می‌شود روزی شهر یزد را غرق کند.»

این بخشی از خاطرات «استاک»، سیاح خارجی است که در سال ۱۸۸۱ میلادی درباره توفان‌هاو هجوم ماسه‌ها نوشته است.

توفان‌های شن و ریزگردها معضلی است که از سالیان قبل در کشور وجود داشته است، ولی در گذشته به دلیل عدم دخالت بشر بادها را مهار و از آن بهره‌برداری می‌کردند؛ ولی امروزه به دلیل ادامه خشکسالی‌ها و افزایش بی رویه برداشت آب‌های زیر زمینی، از پدیده ریزگرد نه به عنوان یک چالش منطقه‌ای بلکه به عنوان یک معضل جهانی یاد می‌شود.

علی‌رغم نظر محققان در خصوص بحران‌هایی که از طریق توفان‌های شن در کشور ایجاد شده است، دکتر نوری رییس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا معتقد است که می‌توان از ماسه‌هایی که از طریق توفان‌ها در کشور وجود دارد، در صنایعی چون شیشه‌سازی و یا گردشگری سلامت بهره‌برداری کرد.

وی معتقد است باید با این پدیده جهانی سازگاری ایجاد شود.

دستکاری بشر و بروز پدیده ریزگرد در کشور

دکتر غلامرضا نوری، رییس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیای دانشگاه سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، پدیده ریزگرد را یک پدیده جهانی توصیف کرد و افزود: ریزگردها در غرب کشور رخ می‌دهند، ولی در شرق کشور ریزگرد همراه با توفان شن است که شامل استان‌های کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان می‌شود.

وی با بیان اینکه ریزگردهای شرق و غرب کشور از لحاظ جنس، ماهیت و محل برداشت با یکدیگر متفاوت هستند، اظهار کرد: در شرق کشور به ویژه در استان سیستان و بلوچستان معضلاتی وجود دارد که با یک پدیده اقلیمی ثابت به نام بادهای ۱۲۰ روزه همراه بوده و هست.

نوری، زمان وزش بادهای ۱۲۰ روزه را از اواخر خرداد تا اواخر شهریورماه دانست و ادامه داد: در گذشته با مهار این باد از آن استفاده می‌شد، ولی در سال‌های اخیر به دلیل افزایش جمعیت، بهره‌برداری غیر اصولی و انجام فعالیت‌های کشاورزی، وزش بادهای ۱۲۰ روزه موجب بروز اختلالات اکولوژیکی در منطقه شده است.

این محقق محیط زیست دانشگاه سیستان و بلوچستان، کاهش میزان بارندگی‌ها را از دیگر معضلات اختلالات اکولوژیکی کشور نام برد و افزود: علاوه بر آن، پراکندگی بارندگی‌ها نیز تغییر یافته، به گونه‌ای که تمرکز بارندگی‌ها در فصول تابستان و زمستان است؛ در حالی که در گذشته بارندگی‌ها به صورت پراکنده در تمام فصول سال بوده است.

وی با بیان اینکه بادهای ۱۲۰ روزه به ۱۹۶ روز افزایش یافته است، گفت: افزایش تعداد روزهای بادی با افزایش گرد و غبار و ریزگرد همراه شده است؛ به گونه‌ای که توفان شن که در سال‌های گذشته در فصول بهار و تابستان بوده، در سال‌های اخیر در تمام طول سال و در هر زمانی که باد با سرعت بیش از ۷۰ کیلومتر در ساعت باشد، مشاهده می‌شود.

تلاش برای سازگاری با تغییرات اقلیمی

رییس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا با تاکید بر ضرورت سازگاری با پدیده ریزگردها، اظهار کرد: با توجه به شرایط فعلی کشور و جهان، برگرداندن شرایط اکوسیستم به وضعیت اولیه غیر ممکن است؛ از این رو نیاز است که با شرایط فعلی سازگار شویم تا آسیب‌ها به حداقل برسد.

وی با تاکید بر اینکه ریزگردها و توفان‌های شن می‌تواند به عنوان یک فرصت برای کشور تلقی شود، ادامه داد: بررسی‌ها نشان داده است که در کشورهای خاور دور از محصولات این ریزگردها بهره‌برداری کرده‌اند و از ریزگردها در تولید انواع آهن‌آلات، موکت و شیشه استفاده کرده‌اند.

نوری با اشاره به مطالعات انجام شده با تاکید بر اینکه ۶۸ درصد از مواد تشکیل دهنده توفان‌های شن و یا ماسه‌هایی که وارد ایران شده‌اند، حاوی «کوارتز» است و اضافه کرد: این ماده از جمله مواد مهم صنایع شیشه است و می‌توانیم از آن در صنایع وابسته بهره‌برداری کنیم.

رییس پژوهشکده علوم زمین این ذرات را به عنوان پتانسیلی در حوزه گردشگری سلامت نام برد و یادآور شد: با ماسه درمانی می‌توان در رفع مشکلاتی مانند آرتروز و دردهای کمر و زانو استفاده کرد و از آنجایی که دمای ماسه‌های موجود در سیستان بالاتر است، استفاده از آن موجب کوتاه‌تر شدن زمان درمان می‌شود.

سیر ریزگردها از غرب به شرق

استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان با بیان اینکه خط سیر بادهای کشور غرب به شرق است، گفت: از این رو ریزگردهای غرب کشور تا مرکز به شهرهایی چون اراک، قم و قزوین کشیده می‌شود و ارتفاعات البرز مانع رسیدن ریزگردها به دریای خزر شده است.

وی با تاکید بر این که ریزگردهای جنوب از خلیج فارس و دریای عمان به سمت سیستان و بلوچستان کشیده می‌شود، اضافه کرد: ولی سیستان جزیره استثنایی است؛ چراکه معمولا ریزگردها از افغانستان به ایران وارد و این ریزگردها در سیستان ایران پرغلظت می‌شود و به سمت پاکستان حرکت می‌کند که این ذرات از طریق پاکستان و ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس نفوذ خواهد کرد.

نوری، دلیل غلظت ریزگردها در سیستان ایران را وضعیت تالاب بین‌المللی هامون دانست و ادامه داد: هامون با وسعت ۵ هزار کیلومتر مربع است که یک سوم دشت سیستان را تشکیل می‌دهد و چون پوشش گیاهی این منطقه در مدت ۱۵ سال اخیر آسیب دیده، این تالاب به کانون ریزگرد تبدیل شده است.

این محقق حوزه محیط زیست با اشاره به مزایای استفاده از مالچ‌های زیستی، یادآور شد: در دنیا تاکید بر توسعه پوشش‌های گیاهی است و از مالچ‌های زیستی در دریاچه‌های خشک نیز استفاده نمی‌شود؛ چرا که این مواد به اکوسیستم دریاچه‌ها به دلیل حضور آبزیان، آسیب وارد می‌کند.

انتهای پیام