به گزارش ایسنا، «از شش ذخیره‌گاه جنگلی به مساحت یک‌هزار و 133 هکتار در استان سمنان پنج ذخیره‌گاه آن مربوط به جنگل‌های ارس و یک ذخیره‌گاه آن نیز جنگل‌های بلوط است که به دلیل کمبود آب زندگی خود را رو به خشکی ادامه می‌دهند».
این گفته در حالی از سوی مسوولان سازمان حفظ جنگل‌ها اعلام می‌شود که برخی دیگر جنگلکاری و درختکاری را یکی از راهکارهای مهم کشور برای تثبیت شن و ماسه و ریزگرد می‌دانند و به دلیل کمبود آب بسیاری از درخت‌هایی که برای این منظور در سمنان و خوزستان کاشته شده‌اند خشک شدند.
دکتر کردوانی پدر کویرشناسی ایران، با اشاره به وضعیت منابع آبی کشور، تاکید دارد که دیگر جنگلکاری روش مناسبی برای تثبیت شن و ماسه نیست چون سطح آب‌های زیر زمینی در برخی از نقاط کشور تا 600 متر کاهش یافته است.
از قطع آب و برق تا گم‌شدن زنبورها
پروفسور پرویز کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با تاکید بر اینکه در گذشته ایران با ریزگردها آشنا نبود، گفت: در ایران بیشتر با توفان‌های شن و ماسه آشنایی داشتیم و ریزگردهایی که در اهواز وجود داشت منشا خارجی داشت ولی حالا به اندازه‌ای با پدیده ریزگرد مواجه هستیم که به توفان‌های شن و ماسه هم ریزگرد گفته می‌شود.
وی کانون‌های خارجی ریزگرد را غرب عراق، شرق اردن، سوریه، عربستان و صحرای آفریقا(بخشی که متعلق به مصر است) دانست و ادامه داد: قطر ریزگردهای وارد شده از این کانون‌ها به ایران کمتر از یک هزارم میلی‌متر است و می‌تواند هزاران کیلومتر از سطح بلند شود.
کردوانی ریزگردها را از نظر خطر به دو دسته آلی و کانی تقسیم می‌شوند، اظهار کرد: منشا ریزگردهای ناشی از کانی‌ها حاوی ماسه و «کوارتز» هستند و در صورتی که کوارتز آسیاب شود وارد ریه خواهد شد و آسیب‌های جدی به انسان وارد می‌کند.
وی کاهش دید رانندگان و اختلال در پرواز هواپیماها را از دیگر خسارات وجود ریزگردها دانست و اضافه کرد: در صورتی که ریزگردها با افزایش رطوبت همراه شود موجب قطع آب و برق در شهرهایی چون خوزستان خواهد شد ضمن آنکه محصولات کشاورزی برای انجام فتوسنتز نیاز به نور خورشید دارند که این ریزگردها عاملی برای اختلال در این زمینه خواهد بود.
به گفته این محقق زیست محیطی ریزگردها موجب گم شدن زنبورهای عسل و کاهش میزان تولید عسل می‌شود.
نفوذ ریزگرد خارجی به 20 استان
پدر علم کویزشناسی ایران، ترکیه را یکی از کانون‌های ریزگرد ایران نام برد و خاطرنشان کرد: با سدسازی‌هایی که از سوی ترکیه بر روی آب‌های ورودی به رودهای دجله و فرات احداث کرده است از این رو ورودی آب به این دو رودخانه کاهش یافته است ضمن آنکه تالاب‌ها و باتلاق‌های در مسیر این دو رود نیز خشک شده‌اند.
وی جنگ و درگیری‌ها را از دیگر عوامل خشک شدن تالاب‌ها در عراق و ترکیه دانست و گفت: معمولا ریزگردهایی که از خارج به ایران وارد می‌شوند به بیش از 20 استان کشور نفوذ کرده‌اند به گونه‌ای که استانهای ایلام، کرمانشاه، آذربایجان شرقی و غربی، تهران و سمنان شاهد پدیده ریزگرد هستند.
این استاد نمونه دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه حل مساله ریزگردها با منشا خارجی تنها از سوی ایران امکان‌پذیر نیست، افزود: در زمان دولت قبل مذاکراتی با کشورهای عراق و ترکیه انجام شد و ضمن آنکه گروهی از کارشناسان خارجی برای تثبیت ماسه به کشور دعوت شدند که پس از برگزاری یک دوره آموزشی، این گروه خارجی به کشور خود بازگشتند.
کردوانی در عین حال ادامه داد: اخیرا مقرر شده است که 200 هزار هکتار زمین در کربلا و از طریق حق آبه رودهای دجله و فرات عراق، آبیاری شود و از سوی دیگر ایران آزموش‌های لازم برای جلوگیری از ریزگرد با روش پاشش مالچ نفتی و جنگلکاری را ببیند.
ریزگردهای داخلی
وی ریزگردهای داخلی را ناشی از زمین‌های کشاورزی دانست که به دلیل کمبود آب رها شده‌اند و گفت: زمین کشاورزی تا زمانی که کشت و کار در آن انجام می‌شود ریزگرد تولید نمی‌کند و در صورتی که خشک شود تا 6-5 سال ریزگرد ندارد؛ چرا که ریشه گیاهان مانده در زمینه «هوموس» (یک نوع مواد آلی کربن‌دار تیره‌رنگ خاک) تولید می‌کند و این ماده موجب چسبندگی خاک خواهد شد.
پدر علم جغرافیای ایران تاکید کرد: زمانی که هوموس از بین می‌رود ریزگردهایی ایجاد می‌کند که موجب بروز سرطان می‌شود؛ زیرا دو کود مهم «ازته» و «فسفاته» به زمین‌ها داده می‌شود. کود ازت به سرعت جذب زمین خواهد شد ولی کود فسفات جذب نمی‌شوند و سرطان‌زا است.
این محقق کاهش پوشش گیاهی را از دیگر عوامل تولید ریزگرد در داخل کشور نام برد و یادآور شد: به دلیل گرم شدن زمین پوشش گیاهی در حال کاهش است از این رو چاه‌های زیر زمینی متعددی احداث شد. در زمانی که سطح آب‌های زیرزمینی 10 تا 20 متر بود، گیاهان از این آبها استفاده می‌کردند ولی امروزه این میزان کاهش یافته است.
وی سطح آب‌های زیر زمینی را 400، 500 و تا 600 متر در شهرهایی چون ابرکوه، رفسنجان، جهرم دانست و اظهار کرد: این امر موجب خشک شدن پوشش گیاهی خواهد شد.
کردوانی احداث چاه‌های نفت و خشک شدن تالاب‌ها و باتلاق‌ها و دریاچه‌هایی چون طشت و بختگان را از دیگر عوامل ایجاد ریزگردهای داخلی ذکر کرد و ادامه داد: یکی از روش‌های مقابله با توفان‌های شن و ماسه و بیابان‌زایی از طریق جنگلکاری عنوان شده است. در سال 1340 با جنگلکاری، شن و ماسه تثبیت می‌شدند.
وی با بیان اینکه این روش در منطقه «حارص‌آباد» سبزوار و «ابوزیدآباد» کاشان اجرایی شد، گفت: تثبیت شن و ماسه باید در دشت‌هایی صورت گیرد که به دلیل نبود پوشش گیاهی، گرد و خاک تولید می‌شود ولی در مناطقی مانند مسیر اردکان به طرف انارک و جندق که پوشش گیاهی ندارد ولی به دلیل ریگزار بودن زمین با شدیدترین بادها ریزگرد تولید می‌کند، نیازی به جنگلکاری ندارد چون طبیعت پوشش سنگی بیابانی در سطح زمین ایجاد کرده است.
کمبود آب و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی
پدر علم کویرشناسی ایران با بیان اینکه در گذشته جنگلکاری با استفاده از گیاهانی چون «طاغ» صورت می‌گرفت، ادامه داد: در آن زمان در دشت‌ها آب‌های زیر زمینی وجود داشت ضمن آنکه به مدت 2 سال با استفاده از تانکرهایی آبیاری می‌شدند تا ریشه درختان بلند و به آب‌های زیر زمینی برسند و در این زمینه موفق بودیم.
این محقق وارد کردن مالچ از لیبی را از دیگر راهکارهای تثبیت شن و ماسه نام برد و گفت: در سال 1342 مالچ به کشور وارد و اولین منطقه‌ای که اقدام به مالچ پاشی شد بوئین زهرا بوده است.
وی با تاکید بر اینکه من با روش‌های مالچ پاشی و درختکاری مخالف هستم، توضیح داد: اگر سطح آب‌های زیر زمینی بالا بود درختکاری می‌توانست یک روش مناسب برای تثبیت شن و ماسه و ریزگرد باشد ولی وقتی سطح آب‌های زیر زمینی مناطقی چون شهریار 200 متر، رفسنجان 400 متر، ابرکوه 400 متر و جهرم 600 متر کاهش یافته است دیگر جنگلکاری روش مناسبی در این زمینه نخواهد بود. تایید این گفته خشک شدن جنگل‌هایی است که در سال‌های گذشته ایجاد شده است.
پدر علم کویر ایران اضافه کرد: در طی سال‌های گذشته چاه‌های آب متعددی از گرمسار تا مشهد احداث شده و این امر منجر به خشک شده درختان کاشته شده است. در سمنان چندین هکتار جنگل ایجاد شد ولی به دلیل احداث چاه و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در شهر سمنان موجب خشک شدن این جنگل‌ها شده است از این رو ما امروزه ظرفیت ایجاد جنگل را نداریم چون سطح آب‌های زیرزمینی کاهش یافته است.
کردوانی با اشاره به جنگلکاری استان خوزستان تاکید کرد: در این استان چندین هزار هکتار درختکاری شد و به دلیل کمبود آب این جنگل‌ها خشک شدند.
حضور سازمان ملل در ایران بدون اجرای طرح‌های مقابله با ریزگرد
وی با اشاره به ارسال نامه رییس سازمان محیط زیست به سازمان ملل درخصوص جهانی بودن پدیده ریزگرد، گفت: سازمان ملل با جهانی بودن این پدیده موافقت کرده است و قرار است در 12 تیرماه جاری هیاتی از 50 کشور به ایران بیایند تا اقدامات اجرا شده ایران در زمینه ریزگرد و تثبیت شن و ماسه را بررسی کنند.
کردوانی با طرح این سوال که در ایران چه اقداماتی در زمینه ریزگرد انجام شده است، اظهار کرد: باید در علم نوآوری انجام شود و زمانی که سال قبل سازمان ملل، پیشنهاد ایران را در زمینه «جهانی بودن ریزگرد» را پذیرفت من پیشنهاد دادم که روش‌هایی را برای مهار ریزگرد اجرایی کنیم تا وقتی این هیات به ایران می‌آیند، آنها این روش‌ها را به نام ایران نامگذاری کنند.
استاد نمونه دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه این همان کاری است که در زمینه قنات انجام شده است، گفت: حالا هر کسی در دنیا قنات را به نام ایران می‌شناسد.
پیشنهادات برای کاهش ریزگرد
وی با اشاره به روش‌های تثبیت شن و ماسه گفت: پیشنهاد من پاشش مالچ شنی- ماسه‌ای است. به این ترتیب که در تانکرها مخلوطی از آب (50 درصد)، رس (35 درصد ) و ماسه (15 درصد) ترکیب و بتن شنی ماسه‌ای تولید و در کانون‌های شن و ماسه پاشیده شود.
کردوانی به بیان بهترین روش برای تثبیت ریزگرد پرداخت و یادآور شد: براساس اعلام سازمان ملل برای تثبیت ریزگرد باید ماده اولیه آن در محل وجود داشته باشد، ارزان باشد، فاقد آلودگی‌های زیست‌محیطی و یک بار برای همیشه باشد.
وی مالچ‌های زیستی را خیانتی به محیط زیست دانست و گفت: چند طرح زیستی در زمینه تولید مالچ‌های زیستی پلیمری از سوی شرکت‌های دانش بنیان اجرایی شده که برخی از آنها به مدت 6 ماه دوام دارند و از سوی دیگر این مالچ‌ها حاوی کلروکلیسیم است که این ماده رطوبت هوا را می‌گیرد از این رو منجر به خشک شدن گیاه می‌شود ضمن آنکه عمر مفید آن تا زمانی است که باران نبارد.
کردوانی مالچ‌های نفتی را دارای معایب متعددی دانست و اظهار کرد: پاشش مالچ نفتی خیانت به محیط زیست است به دلایلی چون:
* یک ماده نفتی است
* برای تولید مالچ ابتدا نفت باید به قیر تبدیل شود که در این صورت نیاز به احداث کارخانه داریم
* قیر سفت است که برای شل کردن آن در کارخانه از طریق ترکیب 50 درصد آب، 48 درصد قیر و 2 درصد ماده ممزوج کننده این مشکل رفع می‌شود
* نیاز به ماشین‌های مخصوص برای مالچ پاشی است
* بعد از پاشش به نظر می‌رسد که سراسر منطقه سوخته است
* انتشار بوی نفت سوخته که برای سلامت مضر است
* ضریب حرارتی را افزایش می‌دهد که باعث از بین رفتن حشرات و گیاهانی نظیر «دم گاوی» منطقه می‌شود
* این ماده حاوی فلزات سنگین مانند سرب است
* در صورتی که یکسان پاشیده نشود در مناطق دارای تپه‌های ماسه‌ای موجب سیلاب می‌شود و این اتفاقی است که در آران و بیدگل رخ داده بود
* بعد از پاشش نباید بر روی آن راه رفت
* پس از 3 سال اثر آن از بین می‌رود
وی با بیان اینکه ریگ می‌تواند یک بار برای همیشه قادر به تثبیت سن و ماسه شود، اظهار کرد: ریگ دارای دانه‌های درشت به اندازه بادام است و در طبیعت به وفور یافت می‌شود و برای تولید آن نیاز به احداث کارخانه نداریم.
این محقق با اشاره به برخی از ادعاها در خصوص گران بودن روش ریگ پاشی جهت مهار شن و ماسه، تاکید کرد: حتی اگر این روش 4 برابر نسبت به سایر روش‌ها گران‌تر باشد اقتصادی است چون علاوه بر آنکه مسایل زیست محیطی را ندارد، یک بار برای همیشه است.
انتهای پیام
نظرات