به گزارش ایسنا، محمدحسن طالبیان در آئین افتتاح پانزدهمین همایش سالانه باستان‌شناسی بین‌المللی که روز یکشنبه (۱۵ اسفند) در موزه‌ی ملی ایران و با حضور بیش از ۲۰ باستان‌شناس ایرانی و خارجی آغاز به کار کرد، گفت: برای باستان‌شناسان، این علم یک علم پایه است و باعث خلاقیت، پویایی، توسعه و شناخت از کشور می‌شود. شناختی که باعث حفاظت بیشتر از محوطه‌های تاریخی نیز می‌شود.
وی با بیان که به دلیل تعدد و تنوع آثار فرهنگی-تاریخی هنوز ایران به اندازه کافی شناخته شده نیست، ادامه داد: علم باستان‌شناسی یک علم چند رشته‌ای شدن است، که این نشان می‌دهد نیاز به همراهی و کار تیم‌های ملی و بین‌المللی داریم.
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری توسعه‌های آبی، کشاورزی و صنعتی را چالش‌هایی دانست که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هر روز با آنها روبروست به اندازه‌ای که همه انرژی ما را در برطرف کردن این موارد می‌گیرد.
مناظر فرهنگی محوطه‌های تاریخی باید شناسایی شوند
وی انجام عملیات‌های باستان‌شناسی را فرایندی طولانی دانست و تأکید کرد: با این وجود نیاز داریم منظر فرهنگی همه محوطه‌های باستانی را بشناسیم. ما به دنبال شناسایی این مناظر هستیم، مانند کاری که در بم انجام دادیم. پس از زلزله بم قصد داشتیم فقط ارگ را در پرونده ثبت جهانی قرار دهیم اما هر چه جلو رفتیم، متوجه شدیم با یک پدیده بزرگتر شامل قنات‌ها، نخلستان، مرکبات و سایت‌های تاریخی مواجه هستیم.
او ادامه داد: این نشان می‌دهد ما باید هدفمند و براساس سوالات و پرسش‌هایی که در گذشته یکپارچگی‌ها را بوجود آورده، قدم برداریم.
استعلام نکردن دستگاه‌های دولتی مشکل‌ساز است
طالبیان باستان‌شناسی را عاملی دانست که راهبرد یکپارچگی سرزمینی را شکل می‌دهد و افزود: با این وجود چون هنوز بسیاری از نقاط را نمی‌شناسیم نمی‌توانیم از این اتفاقات جلوگیری کنیم. چندین سال است در رابطه با تهیه اطلس باستان‌شناسی کشور تلاش می‌شود اما مسئله آن است که کار بسیار فراتر است.
او اضافه کرد: گاهی کارشناسان ما به یک استعلام درباره‌ی بناهای تاریخی جواب می‌دهد که اثری در آن محوطه تاریخی وجود ندارد. با آغاز کار در آن محوطه متوجه می‌شویم آنجا یک سایت تاریخی بوده است. ما در طول سه سال گذشته با این نوع مشکلات زیاد مواجه شده‌ایم یا از سوی دیگر استعلام نکردن دستگاه‌های دولتی برای انجام هر عملیات عمرانی مشکلی است که سال‌هاست با آن مواجه‌ایم.
دستگاه‌های دولتی براساس مصوبه دولت موظف به استعلام هستند
معاون میراث فرهنگی تاکید کرد: هر چند دوران سختی را گذراندیم، اما موفق شدیم خوشبختانه قانونی را تصویب کنیم که همه دستگاه‌های دولتی را در هر شرایطی قبل از انجام هر اقدام عمرانی و اجرایی موظف به استعلام از میراث فرهنگی می‌کند.
معاون میراث فرهنگی کشور در ادامه با تأکید بر لزوم آموزش کارشناسان میراث فرهنگی در استان‌های مختلف گفت: واقعیت این است که آموزش نمی‌تواند به تنهایی همه کارها را انجام دهد. در بسیاری از مواقع تجربه کارشناسان اهمیت زیادی دارد. حضور هیأت‌های مشترک باستان‌شناسی به آموزش افراد و ایجاد ظرفیت‌سازی کمک بسزایی می‌کند.
او گفت: بخش باستان‌شناسی از حفاظت و حفاظت از معرفی نباید جدا باشد. نمی‌توان یک سایت را کاوش کرد و گزارشی از آن منتشر نکرد. این نوع کارها باید یکپارچه باشند. در ظاهر پژوهشگاه از معاونت میراث فرهنگی جداست اما در باطن این گونه نیست. باید همه چیز به هم گره خورده باشد تا بتوانیم یکپارچه عمل کنیم. معتقدم اگر محوطه‌های تاریخی را به سایت موزه تبدیل کنیم علاوه بر اینکه دانش را گسترش داده‌ایم مردم نیز شادمان می‌شوند و فهم تاریخ به درستی اتفاق می‌افتد.
تخت‌جمشید ۵ بار بازنگری و مساحت‌اش گسترده‌تر شد
او با اشاره به ایجاد ۹۰ پایگاه میراث فرهنگی که ۲۱ پایگاه آن جهانی هستند، گفت: آنها قطب‌های اصلی در کشور هستند که می‌توانند توسعه پیدا کنند. تا امروز محوطه جهانی تخت جمشید پنج بار بازنگری شده که هر بار وسعت آن گسترش پیدا کرده است. تمرکزها در پایگاه‌ها روی پایگاه‌های علمی است تا بتوانیم آنها را پویاتر کنیم.
وی بومی کردن میراث فرهنگی در زندگی مردم را نکته مهمی دانست که به آن توجه نمی‌شود و گفت: اگر اثرگذاری در توسعه محلی باشد و تعادل منطقه‌ای رعایت شود این اتفاق برای حفاظت اهمیت بیشتری دارد. برای این کار به عنوان یک راهبرد در میراث فرهنگی باید یک پلان مدیریت داشته باشیم و از حوزه باستان‌شناسی بخواهیم که بگوید آینده این علم چه می‌شود.
او با اشاره به مستقل شدن محوطه جهانی تخت جمشید از نظر مدیریت، بودجه و هیأت امنای آن گفت: این استقلال کمک می‌کند فعالیت‌های آنها بهتر انجام شود. هر چند در حالت کلی زیر چتر سازمان میراث فرهنگی هستند. آنها باید با سرعت بیشتر شناسایی شوند تا مرز عرصه و حریم مشخص شود و توسعه آبی و عمرانی توسط دستگاه‌ها انجام شود تا به یک آگاهی منطقه‌ای برسیم.
باستان شناسی در حال تبدیل به یک دغدغه ملی است
سید محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: امروز دیگر باستان شناسی تنها یک دغدغه علمی در یک محیط کوچک آکادمیک محسوب نمی‌شود بلکه در حال تبدیل شدن به یک دغدغه ملی است.
وی برگزاری همایش‌های باستان‌شناسی در اسفند ماه هر سال را به «نوروز باستان‌شناسی» تشبیه کرد و گفت: نوروز نقشه پایان و آغاز سال باستان‌شناسی کشور است. بنابراین اتفاق خوبی است که همایش باستان شناسی کشور نیز در این ماه برگزار می‌شود، در واقع برگزاری این همایش را به نوعی نقطه پایان و آغاز سال باستان شناسی کشور دانست.
او با تاکید بر اینکه باستان شناسی در حال تبدیل شدن به یک دغدغه ملی است و مردم جامعه کم‌کم پرسش‌های جدیدی را مطرح کرده و مسیرهای گذشته آنها را اقناع نمی‌کند، دو پرسشِ مهم «ایران کجاست؟» و «ایرانی کیست؟» را مطرح کرد و گفت: شاید تا پیش از این، همه تلاش و یافته‌های باستان شناسان، پاسخگوی دغدغه‌های این گروه بود و سایر افراد چندان توجهی به این مباحث نمی‌کردند، اما به مرور باستان‌شناسی دغدغه ملی و افراد اهل نظر در سایر حوزه‌های علوم انسانی خواهد شد.
وی با اشاره به این که گروه‌های مختلفی به مفهوم دقیق علمی به دنبال پاسخ پرسش‌های مطرح شده هستند، بیان کرد: بخش قابل توجهی از این گروه‌ها تنها در حوزه نظر با مراجعه به متون به دنبال یافتن پاسخ‌ها هستند. همچنین منابع مکتوب یکی از قلمروهایی است که می‌توان برای مطالعات به آنها مراجعه کرد. از سوی دیگر آثار تاریخی نیز یکی از این قلمروها هستند.
بهشتی با بیان اینکه ما هنوز بسیاری از آثار کشورمان را نمی‌شناسیم و در بسیاری از موارد با مراجعه به آثار و عرصه واقعی متوجه اغراق ها و حقایق متون می‌شویم؛ عالمِ واقع را حوزه‌ی باستان‌شناس‌ها دانست و تاکید کرد: برای دستیابی به یک تصویر واقعی‌تر باید در کنار متون نظری به بررسی‌های باستان شناسی و حضور در محیط واقعی نیز توجه کنیم.
نباید خودمان را به متون محدود کنیم
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، افزود: اگر به راستی به دنبال یافتن پاسخ پرسش‌های کلیدی مطرح شده و دستیابی به واقعیت هستیم، نباید خودمان را به متون محدود کنیم.
بهشتی با اشاره به نقش فردوسی در احیای فرهنگ ایرانی این پرسش را مطرح کرد که آیا مردم هم نسبت به احیا فرهنگ ایرانی توسط فردوسی آگاهی داشتند؟ در واقع افسانه‌ها نشان می‌دهد که مردم و عوام نیز خود حامل حقایق مهمی هستند.
او در ادامه با جایگاه حافظ در بین مردم و وجود روایت‌های مختلف در مورد او اشاره کرد و دخل و تصرف‌ها را حاصل جامعه دانست.
حافظ در قلب مردم زنده است
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری همچنین حافظ را به عنوان یک شخصیت تاریخی، شاعری دانست که سال‌ها پیش درگذشت و افزود: اما حافظ دیگری هم وجود دارد، حافظی که هرگز فوت نمی‌کند و هنوز هم شعر می‌گوید و غزل‌هایش به وسیله مردم تراش می‌خورند و جلا می‌گیرند. حافظ در قلب مردم ایران زنده است و مردم به نوعی مانند دستیار حافظ ایفای نقش کرده‌اند و این ویژگی است که در متون علمی جدید نادیده گرفته می‌شود و البته نه تنها منحصر به حافظ نیست بلکه فردوسی و سعدی هم دارای این ویژگی هستند.
او جامعه ایران را جامعه‌ای پویا دانست و گفت: به همین دلیل فرهنگ ایرانی در گروه معدود فرهنگ‌هایی است که در طول تاریخ تداوم پیدا کرده است.
وی خطاب به باستان شناسان گفت: جامعه در حال هوشیاری و خودآگاهی است و پرسش‌ها را به صورت جدی‌تری مطرح خواهد کرد و به زودی از باستان‌شناس‌ها پاسخ این پرسش‌ها می‌خواهد.
به گفته بهشتی، علم باستان شناسی از مهمترین علومی است که می تواند به جامعه و اهل نظر در این حوزه کمک کند. دستاوردهای این علم بسیار گره‌گشا خواهد بود و بسیاری از ابهاماتی که شاید در سایر حوزه‌ها در مرحله حدس و گمان باقی بمانند را به یقین نزدیک‌تر می‌کند.
او با اشاره به این که ما امروز در یک نقطه عطف جدی ایستاده‌ایم، ابراز امیدواری کرد که آمادگی لازم برای ایفای نقش مهم تاریخی را به دست آوریم.
به گزارش ایسنا در پایان صحبت‌های بهشتی از خانواده زنده‌یاد سعید گنجوی باستان‌شناس، پرفسور ماریو توزی و تعدادی از استادکاران باستان‌شناسی تقدیر شد. همچنین نمایشگاه یافته‌های پژوهش‌های باستان‌شناسی در سال ۹۴ و نمایشگاه کتاب گزارش‌های باستان‌شناسی در سالنهای موزه ملی ایران گشایش یافت.
براساس اعلام پژوهشکده باستان‌شناسی قرار است در ادامه این همایش بین المللی در روز نخست گزارش کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌های تاریخی «سد داریان» در اورامان، «میرک» در سمنان، «پناهگاه یوان» در کرمانشاه، «غار بوف» در شهر رستم، «تپه مهتاج» در بهبهان و محوطه «اسفندقه» جیرفت در کرمان در پنل تخصصی که صادق ملک‌شهمیرزادی و میرعابدین کابلی و جلال‌الدین رفیعی‌فر هیأت رئیسه آن هستند برگزار شود.
انتهای پیام
نظرات