به گزارش ایسنا، با گذشت تنها دو دهه از اتمام جنگ تحمیلی مشاهده می‌شود که روح دیگرخواهی و نوع دوستی در بین مردم کاهش چشم‌گیری داشته است. با اینکه بسیاری از مردم همچنان سعی می‌کند در مهربانی و فداکاری در قبال هم‌نوعان خود، گوی سبقت را از دیگران بربایند، اما عملکرد آن‌ها نتوانسته نیازهای جامعه را تامین کند و خلاء بوجود آمده را پر کند. با این وجود گروه‌های بسیاری چه در رسانه‌ها و چه در حوزه‌های وابسته به نهادهای فرهنگی سعی می‌کنند تا با تبلیغات وسیع و برگزاری مراسم‌های مختلف، بار دیگر رنگ و بوی ایثار و از خودگذشتگی را به جامعه بازگردانند و به کالبد خشکیده جامعه، جان بخشند. اما فاصله گرفتن مردم از یکدیگر و بی‌تفاوتی آن‌ها نسبت به مسایل مختلف جامعه سبب شده تا این موضوع را از ابعاد روانشناسی اجتماعی مورد توجه قرار دهیم.

دکتر احمد حلت، روانشناس و صاحب امتیاز مجله‌ موفقیت در این زمینه با امیدواری نسبت به ارائه آموزش‌های لازم به مردم در خصوص ایثار و فداکاری آن‌ها در جامعه بر این باور است که «اگر روی توانمندی‌ها، قابلیت‌ها و مهارت‌های افراد کار کنیم و فنون و تکنیک‌های ایثارگری را به آن‌ها آموزش دهیم در هر شرایطی می‌توانیم رفتار ایثارگرانه را از مردم ببینیم».

وی می‌گوید:شرط اول ایثار این است «به آن چیزی که از خود می‌بخشی، نیاز داشته باشی» و شرط دوم هم این است که «از خودگذشتگی‌ باید نیت خیری داشته باشد و در باورها و ارزش‌های مثبت درونی‌ انسان نفوذ کند». انفاق یعنی بخشی از اموال خودت را به انسانی که فکر می‌کنی نیازمند است ‌بخشی، اما درمورد ایثار این موضوع فرق می‌کند؛ شما چیزی را می بخشید که به آن احتیاج دارید. وقتی می‌گویند فلانی ایثار کرد و جانش را به خاطر بچه‌اش به خطر انداخت، این یعنی جانش را دوست دارد، ولی جان فرزندش برای او مهم‌تر است و به همین خاطر جانفشانی و از خودگذشتگی می‌کند. ایثارگری می‌تواند در مقیاس بزرگتر مثل دفاع از وطن یا یک عقیده باشد. در واقع ایثار اصولی دارد که به دودسته «ارزشمندی و بینش عمیق درونی» تقسیم می‌شود.

نقش ساختار فکری و یا روانی  انسان در ایثار و فداکاری

ساختار تفکری و تجربی انسان، مفهومی چند لایه است. لایه بیرونی‌اش همین چیزهایی است که در جامعه می‌بینیم و روی ما تاثیر می‌گذارند که اگر در این لایه، ایثارگری اتفاق بیفتد، در جامعه اثربخشی بیشتری دارد. بعد از محیط، به رفتار و واکنش‌ها می‌رسیم که در فعالیت‌های روزانه‌ به خوبی مشهود است. لایه عمیق‌تر از رفتار، توانمندی‌ها و قابلیت‌هاست. رفتار، یک سری از عادت‌ها و پاسخ‌هایی است که ما به صورت آگاهانه و یا ناخودآگاه از خودمان بروز می دهیم.شاید یک نفر ادعا کند که یک ایثارگر به تمام معناست،اما همین‌که متوجه ‌می‌شود او را در جایگاه برتر قرار نمی‌دهند،ممکن است دیگر نتواند رفتار ایثارگرانه‌اش را ادامه دهد. در واقع انسان‌ها برای ارائه رفتارهای مثبت و دلخواه باید توانایی و قابلیت تولید ایثار را در شرایط مختلف داشته باشند. در این لایه ما باید روی فنون ایثارگری کار کنیم. اگر قرار است به افرادی درس ایثارگری  بدهیم باید بگوییم با ایثار و از خودگذشتگی قرار نیست همه چیز نابود شود. بلکه با فداکاری می‌خواهیم گره از کار فردی که نیازمند است باز شود. به همین خاطر باید راه و رسم ایثارگری را یاد بگیریم.

ایثار و فداکاری چه لایه‌هایی دارد؟

ایثار می‌تواند اشکال وسیعی داشته باشد.اگر روی توانمندی‌ها، قابلیت‌ها و مهارت‌های افراد کار کنیم و فنون و تکنیک‌های ایثارگری را به آن‌ها آموزش دهیم در هر شرایطی می‌توانیم رفتار ایثارگرانه را از مردم ببینیم. یادگیری مهارت‌های ایثارگرایانه هزاران فداکاری را به همراه دارد؛ در حالی که این رفتارها نیازی به تقلید کورکورانه ندارد. اما لایه عمیق‌تر و بالاتر از مهارت‌ها، لایه باورها و ارزش‌هاست. برای یک انسان ممکن است پاک بودن، والاترین ارزش محسوب باشد و شخصی دیگر، پولدار بودن و خوشگذرانی را مهم قلمداد کند. این انسان‌ها هستند که ارزش‌های خود را تعیین می‌کنند و از سوی دیگر این ارزش‌ها و باورها هستند که فرد ملزم می‌کنند تا چه فنون و آموخته‌هایی را در مواجهه‌ با مشکلات از خود بروز دهند.  از مجموعه باورها و ارزش‌های یک انسان در گذر زمان، هویت انسان شکل می‌گیرد که لایه بالاتر و عمیق‌تر اوست.  یک انسان براساس باورها و ارزش هایی که به آن‌ها اعتقاد دارد و برایش  مهم است نتیجه می‌گیرد: «من یک ایثارگر هستم. من انسان پاکی هستم و جز خوبی کاری از من برنمی‌آید. من نمی‌توانم خودخواه باشم. من جانشین خدا روی زمین هستم و باید اخلاقی خداگونه داشته باشم».

برای گسترش راه‌های فضای عمومی ایثار در جامعه مسئولان و رسانه‌ها چه کارهایی می‌توانند انجام دهند؟

 در اولین گام به شکل نمایشی و مشهود باید تمام جلوه‌های عملی و قابل رویت ایثار را به نمایش بگذاریم. قدم بعدی ارج نهادن به کسی است از خود رفتار ایثارگرایانه نشان می‌دهد. باید برای کسی که از منافع خودش به نفع دیگران می‌گذرد احترام قائل شویم و او را تکریم کنیم و به حمایتش برخیزیم و نگذاریم خاطر بخشش و از خودگذشتگی‌اش بیش از حد در عذاب افتد. مسئولان و رسانه‌ها باید به شکلی برنامه‌ریزی کنند که در بیلبوردها و تبلیغات رسانه‌ای ایثارگری به عنوان تنها راه درست زندگی اجتماعی به نمایش گذاشته شود. نویسندگان ما داستان و رمان‌هایی را به کار گیرندکه آدم‌های خود محور به عنوان افراد مثبت رتبه بندی نشوند. اعتراف می‌کنم که این کار ساده ای نیست و به خاطر رفتارهای نامناسبی که متاسفانه در سطح جامعه رخ می‌دهد، گاهی مواقع امواجی غالب می شود که نه تنها با فرهنگ ایثار همخوان نیست بلکه برعکس تبلیغ خودخواهی و خود مداری است.

 وضعیت عمومی ارزش های ایثارگری در جامعه

اگر بخواهم بگویم ایده‌آل است و از این بهتر نمی‌شود در حقیقت ظلم کرده‌ام. متاسفانه فرهنگ خودبینی و خود پرستی و خودمنفعتی به قدری تقویت شده که دیگر از لایه رفتار به لایه‌های بالاتر نفوذ کرده است. ما با نسلی مواجه هستیم که عده‌ای از آن‌ها در سطح باورها و ارزش‌های‌شان فقط به فکر خود هستند. آن‌ها بر این باورند که دیگران نردبان ترقی و راحتی آن‌ها هستند. البته نمی‌توان از بخش پنهان جامعه که روحیه ایثارگری‌اش در ایام سخت و دشوار به یکباره جلوه‌های زیبایی می‌آفریند غافل بود. اما جامعه ما به ایثارگری خفته و پنهان نیاز ندارد و باید این فرهنگ از خودگذشتگی به شکل یک سبک زندگی غالب شود. به نظر من نسل آن‌هایی که در زمان دفاع مقدس از خودگذشتگی کردند هنوز هم وجود دارند. همان طور که  بیان شد این ایثارگران خود را از سطح جامعه کنار کشیده‌اند و میدان را به کسانی سپرده‌اند که فرهنگ خود منفعتی و خودخواهی را تبلیغ می‌کنند. انسان‌های سالمی که ایثارگری بخشی از خمیره ذات و هویت آن‌هاست باید در بخش‌های مختلف جامعه حضور یابند و ایثارگری را به شکل واقعی و عملی به نمایش بگذارند. اگر فردی به دیگران ظلم می‌کند تا منفعت خودش تامین شود، آدم‌های سالم، ساکت ننشینند و ضرورت نگاه و فرهنگ ایثارگری را به صورت عملی و البته با حفظ حرمت‌ها و رعایت قوانین یادآور شوند. در این حالت دوباره شما شاهد خیزش عظیم پیر و جوان خواهید بود که برای ایثارگری از هم سبقت می‌گیرند.

تشویق روزنامه‌نگاران برای کار بر روی ارتقای فرهنگ ایثارگری

اهدای جایزه به شرطی در راستای ارتقای فرهنگ ایثار موثر است که آن جایزه درست به مزایده گذاشته نشود. منظورم این است که خیرین و سرمایه‌داران بزرگ به صورت نمادین به عنوان یک مفهوم ارزشمند خریداری نشوند. باید از این حرکات و فعالیت‌های نمایشی دوری و باور کنیم تا تک تک انسان‌های این مرز و بوم تغییر کنند. در غیر این صورت فرهنگ ایثارگری آن طور که باید و شاید تکثیر و گسترش نخواهید یافت. رسانه‌ها باید افراد خودمدار و خود پرست را زیر ذره‌بین انتقاد بگیرند و در مقابل افراد ایثارگرو از خود گذشته را به عنوان الگوی برتر جامعه معرفی کنند. این کار ساده نیست، اما امکان‌پذیر است و این کار رسانه‌ها خود نوعی از ایثارگری محسوب می‌شود.

نخستین جایزه ایثار و رسانه با شعار «ایثار آگاهانه، رسانه ارزش‌آفرین و جامعه رشد یافته» 26 بهمن ماه امسال ساعت 10 صبح در تالار وحدت برگزار خواهد شد.

انتهای پیام