به گزارش ایسنا، مجموعه تاریخی شیخ صفی‌الدین در اردبیل که حدود ۶ سال از اضافه شدنش به فهرست جهانی یونسکو می‌گذرد، سال‌هاست در دست مرمت است. این مجموعه به دلیل سردسیر بودن منطقه اردبیل، در معرض باد و باران‌های بسیار قرار می‌گیرد که هرکدام از این موارد، فرسایش و آسیب بنا را به دنبال دارد. عبدالرحمن وهاب‌زاده، مدیر این پایگاه جهانی در گفت‌وگو با ایسنا، مرمت این بنای تاریخی در پنج بخش توضیح داد.

او در بخش اول صحبت‌هایش به «مرمت تزئینات کاربندی‌های اجری وگچیِ سردر ورودی به حیاط میانی» اشاره کرد و گفت: طی سالیان گذشته مقرنس‌ها و کاربندی‌های آجری و گچی سردر حیاط میانی به سبب نفوذ رطوبت از پشت‌بام فرسوده و بخش اعظم آن ریخته بود. داربست رفع خطر از ریزش نیز چند سالی در محل تثبیت شده بود که گاهی هم اوقات مورد اعتراض بازدیدکنندگان هم قرار می‌گرفت.

او ادامه داد: در بهار امسال، با آموزش و همکاری نیروهای موجود نسبت به بازسازی و موزون‌سازی بخش‌های فروریخته کاربندی و پیشگیری از آسیب‌های آتی پشت طاق‌ها آواربرداری، شیب‌بندی و عایق‌کاری اقدام شد. در این مرحله از کار، تزئینات کاربندی سردر ورودی حیاط کوچک با استفاده از گچ و ترکیب پریمال بازسازی شد و قسمت‌های تخریب شده یا آسیب دیده با الگوبرداری و با رعایت خطوط اصلی کار مرمت و مجددا طراحی شد.

وهاب‌زاده اضافه کرد: تزئینات کاربندی سردر ورودی حیاط کوچک، به دلیل نفوذ رطوبت در اندود گچ بکار رفته، خاصیت چسبندگی‌اش از بین رفته و در معرض تخریب قرار گرفته و بخشی دیگر از تزئینات ریخته و بقیه نیز شوره زده و طبله کرده بودند. میزان ترکیب «پریمال» بکار رفته در کار، باعث تقویت و استحکام گچ در مقابل رطوبت و باعث افزایش طول عمر اندود می‌شود. همچنین بعد از مرمت نیز محل‌های مورد نظر را نقاشی و رنگ‌کاری کردیم.

مدیر پایگاه جهانی شیخ صفی‌الدین از «ساماندهی و مرمت چله خانه» بعنوان دومین بخش از روند مرمت این مجموعه صحبت کرد و ادامه داد: در این عملیات جهت ساماندهی بخش چله‌خانه، به پاکسازی و نظافت اتاقک‌های چهار ضلع بخش چله‌خانه، که در طول چند سال به عنوان انباری ضایعات مورد استفاده قرار گرفته بود، اقدام کردیم. بعد از آن محدوده حیاط چله‌خانه به منظور استحکام‌بخشی پایه، پی‌بندی کردیم. همچنین پی دیوارهای آجری و سنگی، آجرهای فرسوده و پی سنگی تخریب شده و پی‌بندی آجری و سنگی در قسمت‌های فرسوده را مجددا استحکام‌ بخشیدیم.

او افزود: بعد از این اقدام به جهت استفاده و کاربری مجدد در چله‌خانه و جهت دفع آب‌های سطحی و فاضلاب آن‌جا، در چاه داخل چله‌خانه لوله‌های فاضلاب کشیده و کف حیاط هم مانند پشت بام اتاق‌ها (بعد از آواربرداری و عایق‌کاری مجدد)، آجرفرش شد. سنگ‌فرش‌ مرمرینِ ورودی چله‌خانه، که برخی از سنگ‌های آن به مرور زمان شکسته و نشست کرده بود، بعد از زیرسازی و وصالی، دوباره سنگ فرش شد.

وهاب‌زاده در ادامه به سومین مرحله‌ی مرمت مجموعه اشاره و اظهار کرد: «جمع‌آوری آجرفرش و عایق‌کاری پشت‌بام اتاق ورودی حرم‌خانه» قسمت دیگری از مرمت‌های بود. در این بخش با توجه به آثار رطوبت در اتاق‌های حرم‌خانه و اتاق جنب آن و طبله کردن و ریختن لایه‌های گچی، آجرفرش قدیم و تعمیر پشت‌بام، شیب‌بندی، عایق‌کاری (با آجرهایی ۲۰ در۲۰ سانتی‌متر) انجام شد.

وی ادامه داد: همچنین در بخشی دیگر، به «ساماندهی رواق‌های حیاط باغ» پرداختیم. در ضلعشمالی دیوار آجری حیاط باغ که در سال‌های قبلی ۶ دهنه رواق برای انجام حفاری و تعیین پلان حمام شیخ جمع‌آوری شده بود، در سال جاری و بعد از مستندسازی و تهیه نقشه‌های لازم مجددا ۶ دهنه از رواق‌های فوق بعد از پی‌سازی، عایق‌کاری، تعبیه شناژهای افقی و عمودی در داخل دیوارها به همان شیوه قدیمی و در امتداد رواق‌های باقیمانده بازسازی شد.

این کارشناس میراث فرهنگی، با اشاره به «مرمت کاشی‌های معرق» گفت: بخشی از آجرکاشی‌های گنبد «شاه اسماعیل» که بر اثر عوامل جوی، یخبندان، انقباض و انبساط در طول زمان دچار فرسایش و شکستگی شده بودن مانند بخشی دیگر از آجرکاشی‌های لب‌پر شده‌، لایه بیرونی‌شان جمع‌آوری و با استفاده از آجرهای لعاب‌دارِ کهنه‌ی موجود در انبار مرمت شد. لازم به توضیح است که در سال‌های گذشته با ورق‌های ایرانیتی سایبانی برای جلوگیری از نفوذ برف و باران ایجاد شده بود.

او در همین مورد اضافه کرد: «گنبد الله الله» هم در این مدت در معرض ریزش بوده و بیشتر کاشی‌ها بعلت عدم چسبندگی تخمیر و ملات گچی به پشت آن، از بدنه جدا شده و طبله کرده بود. در این مرحله بعضی از بخش‌های آن با نصب توری پارچه‌ای در قطعات کوچک پیاده شده و بعد از زدودن ملات‌های کم‌جان و تمیز کردن قطعات مجددا تخمیر پشت کاشی‌ها احیا و در محل اولیه نصب شد؛ در دیگر موارد نیز با تزریق مواد چسبی دانه کاشی‌های لق یا قطعاتی که پشت آن خالی شده بود مواد چسبی تزریق و تثبیت شده است.

وهاب‌زاده همچنین اظهار کرد: تثبیت و مرمت قطاربندی و مقرنس‌های کاشی معرق جبهه شمالی دیوار قندیل‌خانه و کاشی‌کاری‌های معرق بدنه جنوبی «مسجد جنت‌سرا» از دیگر برنامه‌های ما در این روند مرمت بود. ملات و تخمیر پشت مقرنس‌های قندیل‌خانه در طی چندین دهه و سده فرسوده شده و بخش زیاد آن هم در طی سال‌های گذشته ریخته است. بخش‌های باقی‌مانده نیز در حالت بسیار نگران کننده‌ای قرار داشت که تا این زمان در چندین مرحله تثبیت و حفاظت شده‌اند.

مدیر پایگاه جهانی مجموعه شیخ صفی آلدین اردبیلی بیان کرد که این مرمت در سه مرحله‌ی «احیای تخمیر و ملات‌های فرسوده»، «کاشی‌هایی بزرگ طبله کرده که از بدنه جدا شده بودند، پیاده‌سازی و بعد از زدودن گچ و ملات‌های فرسوده آن‌ها، پشت آن تخمیر بر طبق طرح و نقشه اولیه مجددا با افزودن مواد چسبی کمکی احیا شد و پس از آن قطعات فوق دوباره در محل‌های اولیه‌شان نصب و دوغاب‌ریزی شدند.» و «در برخی از کاشی‌ها که از بدنه جدا شده از سطح دیوار بلند شده بودند، با جک‌های مخصوص به محل اولیه‌ی خود برگردانده و با مواد چسبی تزریق شده به پشت آن‌ها به جای خود بازگشتند.» انجام شده‌اند.

انتهای پیام