به گزارش ایسنا، مورخان زیادی «تبریز» را عنوان‌دار شهر پیشتاز در عرصه تمدن و فرهنگ می‌دانند؛ چراکه بسیاری از اولین‌های تاریخ ایران مانند اولین چاپخانه، اولین سینمای عمومی، اولین کودکستان و اولین مدرسه کر و لال‌های ایران، ادبیات نوین، نمایشنامه‌نویسی به زبان فارسی و آذری و اولین خیابانی که در ایران دارای برق شد در تبریز بوده است. تا جاییکه «صمد سرداری‌نیا»، تاریخ‌نگار و پژوهشگر آذربایجان کتابی با عنوان «تبریز شهر اولین‌ها» به نگارش درمی‌آورد.
ارگ علیشاه، این بنای تاریخی ۷۰۰ ساله در زمان علیشاه از وزیران ایلخانی با هدف احداث یک مسجد ساخته شد. هرچند که این مسجد با مرگ علیشاه هیچ‌وقت کامل نشد، ولی سال‌ها بعد در زمان جنگ با روس‌ها بقایای دیوارهای مستحکمش کاربری قلعه پیدا کردند تا دژی شود که از مردم در مقابل دشمنان محافظت کند.
سکانس اول: تخریب دشوارِ بنا با دینامیت!
بی‌مهری‌ها به این بنا ریشه در دوران پهلوی دارد؛ علیرغم اینکه ارگ تاریخی در همان سال‌های ابتدایی حکومت پهلوی (۱۳۱۰) به ثبت ملی رسید، اما بخش‌های اضافه شده به دیوارهای اولیه در دوران قاجار، مانند عمارت کلاه فرنگی تخریب شد. سال‌های پس از انقلاب نیز دیواره شرقی و آنچه که از دیوارهای غربی مانده بود در امان نماند و تخریب شد. استحکام این بنا آنقدر زیاد بود که در آن سال‌ها برای از میان برداشتن‌اش مجبور به دو نوبت استفاده از دینامیت شدند! محلی‌های آن منطقه می‌گویند از موج انفجار دینامیت‌ها، شهر لرزید و شیشه‌ها شکست، ولی ارگ علیشاه از جایش تکان نمی‌خورد…
سکانس دوم: زمینش را کندند، بنایی دیگر در عرصه‌اش ساخته شد
یک دهه بعد و در سال ۷۵، به بهانه اینکه کلنگ این محوطه تاریخی با هدف یک مسجد به زمین خورده است، تصمیم گرفته شد مسجدی در محوطه ارگ بسازند. به عبارت دقیق‌تر، مصلایی بزرگ درست در حریم بنای باقیمانده از ارگ ساختند. روزهایی که ماشین‌آلات سنگین در محوطه‌ای تردد می‌کردند که هنوز کاوش نشده و دست نخورده مانده بود.
این اقدام افکار عمومی را خدشه‌دار کرد و مردم و رسانه‌ها از هر جناحی اعتراض کردند. گودبرداری پیش پایِ ارگ، آثاری را از دل خاک بیرون آورده بود که در همان شلوغی ساخت و سازها گم و تخریب شدند.
اعتراض‌ها نتیجه نداد و بنای دوم با ساخته شدن در محوطه‌ی ارگ، حریم بصری شرقی‌اش هم از میان رفت. اگرچه از این مصلی بهره‌برداری شده است، ولی بخش‌های ناتمام مصلی، تردد ماشین‌آلات سنگین را در محوطه راحت کرده و ساخت و سازها را تا قسمت جنوبی محوطه ادامه داده است.
سکانس آخر: نمازگذاران پارکینگ می‌خواهند
امروز درست دو دهه از احداث مصلی می‌گذرد که خبر رسیده حدود یک ماه است مجددا رفت و آمد ماشین‌ها در محوطه شروع شده است.
دوستداران میراث فرهنگی و مردمی که این بنا را نمادی از مقاومت و هویت شهرشان می‌دانند، پرس‌وجو می‌کنند.
واکنش‌ها علیه کنش‌ها
در همین راستا انجمن دوستداران میراث فرهنگی تبریز در تاریخ ۱۵ آبان‌ماه امسال در نامه‌ای به محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، از او برای توقف احداث پارکینگ، ورود به مسئله و جلوگیری از ادامه خاکبرداری را تقاضا کردند.
دو روز گذشت تا بالاخره اداره‌کل میراث فرهنگی استان، ۱۷ آبان‌ماه به خاک‌برداری‌های عرصه ارگ علیشاه واکنش نشان داد. مرتضی آبدار بخشایش مدیریت این اداره کل در مصاحبه‌ای اعلام کرد که "هیچ ساخت و سازی خارج از ضوابط میراث فرهنگی در حریم ارگ انجام نخواهد گرفت."
آبدار در صحبت‌هایی گفته بود که طی جلسه‌ای با بنیاد مصلی (متولیِ ساخت بنای مصلی و پارکینگ آن) ادامه عملیات به بعد از بررسی مجدد باستانشناسی و اعلام نظر کارشناسان سازمان موکول شده است. این پارکینگ که از طرفی در حریم خانه‌ی تاریخی «فتح‌اله یِف» است، با ساخته شدنش ممکن است به حریم بصری آن هم آسیب بزند. در همین راستا آبدار در بخشی دیگر از مصاحبه‌اش اشاره کرده بود که "با ساخت و ساز در حیاط خانه فتح‌الله یف به منظور ایجاد پارکینگ زیرزمینی و در حد کف (صفر-صفر) انجام خواهد گرفت و بنایی خارج از کف حیاط احداث نمی‌شود."
اما فقط چند ساعت پس از این اظهارنظر، ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی مجازی پخش شد که از ادامه فعالیت ماشین‌های سنگین در این محوطه خبر می‌داد. تا اینکه روز گذشته - ۱۸ آبان‌ماه - خبری مبنی بر توقف پروژه ساخت پارکینگ در حریم ارگ علیشاه از طرف معاونت میراث فرهنگی سازمان منتشر شد.
محمدحسن طالبیان نیز از اعزام هیاتی از کارشناسان به تبریز خبر داد و گفت: در دو روز گذشته با مقامات استانی تبریز تماس گرفته و نامه به مصلی و شهرداری از طرف مدیر استان ارسال شد و در حال حاضر پروژه احداث پارکینگ متوقف شده و هیاتی از کارشناسان نیز به تبریز اعزام شدند. گزارش کارشناسان پس از بررسی هفته آینده به شورای عالی شهرسازی و معماری ارسال می‌شود تا تصمیمی دقیق و همه جانبه‌ای در جهت حفاظت از ارگ علیشاه گرفته شود.
مجوزی برای احداث پارکینگ صادر نشد
پس از این صحبت‌ها، مرتضی آبدار بار دیگر روز سه‌شنبه (۱۸ آبان ماه) در گفت‌و گو با ایسنا در جواب این سوال که «آیا کسانی که در محوطه تاریخی ارگ مشغول خاکبرداری هستند، مجوزی برای فعالیت‌شان دارند؟» مطرح کرد: فعالیت در محدوده‌های تاریخی نیازمند مجوز است که این گروه مجوز این کار را نداشته‌اند. در مذاکراتی که ما با بنیاد مصلی انجام دادیم، قرار شد تا فعالیت‌شان موقتا تا پس از اعلام نظر کارشناسان اعزامی از سازمان مرکزی متوقف شود.
او ادامه داد: ما به وظایف قانونی خود عمل کرده‌ایم و از آن‌جا که فعالیتی بدون مجوز انجام شده است، ما هم در حال پیگیری هستیم و در همین راستا درخواست اعزام کارشناس از تهران را دادیم و این افراد فردا در تبریز خواهند بود.
«آبدار» در بخش دیگری از صحبتش با اشاره به کاوش نشدن زمین این محوطه، خاطرنشان کرد: مجوز کاوش محوطه‌های تاریخی از سازمان مرکزی (پژوهشگاه میراث فرهنگی) باید صادر شود و ما بدون مجوز آن‌ها نمی‌توانیم کاری انجام دهیم.
مدیرکل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی همچنین درباره فعالیت شبانه ماشین‌ها در محوطه تصریح کرد: از دوشنبه‌شب دیگر گودبرداری صورت نگرفته و فقط ماشین‌ها مشغول خاکبرداری بودند، به دلیل اینکه فعالیت ماشین‌های کمپرسور در طول روز در محدوده مرکز شهر ممنوع است، شبانه این کار را می‌کردند.
به گزارش ایسنا، از آن‌جایی که نمونه‌ی این اتفاق در بافت‌های تاریخی شهرهای مختلف مانند یزد در ماه‌های گذشته رخ داده بود و با وجود دستور توقف از سوی مقامات مختلف شهری متاسفانه شبانه تخریب محوطه‌های تاریخی انجام می‌شد، باید دید دستور معاون میراث برای توقف عملیات خاکبرداری در محوطه ارگ علیشاه تا چند روز اعتبار دارد و چه زمانی بار دیگر فعالیت ماشین‌ها این محوطه تاریخی را تهدید می‌کنند؟
انتهای پیام
نظرات