به گزارش ایسنا، دوم دی ماه دو سال قبل، در نخستین دورِ استرداد آثار تاریخی ایران از کشورهای خارجی خبر رسید که «پس از ۳۵ سال پیگیری و مبارزه حقوقی، بالاخره دادگاه استیناف در شهر «لی‌پژ» بلژیک در دعوای مربوط به اشیاء عتیقه «خوروین» نزدیک ساوجبلاغ به نفع دولت ایران رای داد و براساس آن، قرار شد یک مجموعه نفیس و گران‌بها شامل 300 قلم شیء باستانی از ناحیه خوروین که در سال‌های گذشته و قبل از انقلاب، به طور غیرقانونی از کشور خارج شده بود، به کشور بازگردانده شود.

در آن زمان به دستور «مسعود سلطانی‌فر» و دو روز پس از انتشار این خبر و با پیگیری‌های مسئولان رده بالای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و وزارت امور خارجه با تامین اعتبار از چند بخش مختلف، این آثار به سرعت و با پرواز مستقیم به ایران بازگردانده شدند، با این کار به  اعتقاد مسئولان میراث فرهنگی آبروی ایران را خریدند.

اما حالا با گذشت این مدت زمان، 300 قلم شیء خوروین که از بلژیک به کشور بازگردانده شدند، هنوز در موزه‌ی ملی ایران است، آثاری که  از شب ورودشان به ایران قول برگردانده شدن آنها به زادگاهشان داده شد و در این مدت گاهی در مخزن موزه‌ی ملی ایران‌ و گاهی در  نمایشگاه‌های موقط، منتظر مکانی برای برپا کردن موزه‌ی باستان‌شناسی در استان البرز هستند تا به خوروین برگردند؛ اما حالا با وجود گذشت دو سال، به نظر می‌رسد هیچ نهادی نتوانسته یک مکان مناسب با امنیت بالا را برای آن‌ها تامین کند

میراث فرهنگی البرز به همه نهادهای شهری  رو انداخت

مهناز طاهری، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز در این زمینه به خبرنگار ایسنا توضیح می‌دهد.

او با بیان اینکه اگر آثار خوروین در موزه ملی به عنوان آثار موزه‌ای به ثبت برسند در زمان انتقال آن‌ها به استان دچار مراحل دشواری خواهیم بود، می‌گوید: استان البرز دارای گنجینه‌ای ارزشمند به نام «خوروین» است که متاسفانه به دلیل نبودِ مکانی مناسب، هنوز امکان نمایش آن‌ها در داخل شهر خود نداشته است، بنابراین باید همه تلاش خود را بکار گیریم تا این کار زودتر به سرانجام برسد.

وی با تأکید بر اینکه مراقبت از این اشیاء در درجه نخستِ اولویت اداره میراث فرهنگی این استان قرار دارد، ادامه می‌دهد: این آثار اگر حتی به عنوان آثار موزه‌ای در موزه ملی ایران به ثبت برسند، ارزش هر زحمتی  برای انتقال آن‌ها به استان البرز را دارد، بیان می‌کند: در جلساتی که با فرماندهی، استانداری، انجمن اسلامی و برخی نهادهای دیگر داشته‌ایم، درخواست واگذاری یک زمین را کرده‌ایم. حتی به این فکر کردیم که استانداری در باغ‌های پارک جهان‌شهر در استان البرز چنین اقدامی را برای میراث فرهنگی انجام دهد؛ اما در نهایت به این نتیجه رسیدیم که این کار از نظر حقوقی امکان‌پذیر نیست.

طاهری درباره راه‌اندازی موزه باستان‌شناسی در محوطه «خوروین» در شهرستان ساوجبلاغ در استان البرز که مکان کشف این آثار بوده‌اند نیز اظهار می‌کند: برای انجام این کار نیاز به مجوز میراث فرهنگی داریم، چون در هر نقطه‌ای نمی‌توانیم این موزه را ایجاد کنیم. مگر اینکه یک ساختمان بسیار محکم و با استحکامات قوی باشد تا بتوان امنیت آن را به طور کامل تأمین کرد.

آثار خوروین را به البرز می‌توان انتقال داد

«جبرئیل نوکنده»، مدیرکل موزه ملی ایران نیز در این زمینه به خبرنگار ایسنا بیان می‌کند:‌ قرار بود زمانی که استان البرز بسترهای لازم را برای ایجاد موزه فراهم کرد و فضایی مناسب تأمین شد، آثار استرداد شده از بلژیک متعلق به محوطه تاریخی خوروین را به این استان بازگردانیم، اما در حال حاضر با توجه به نداشتن بسترهای لازم امکان انجام این کار وجود ندارد.

او با بیان اینکه این آثار مدتی پیش به عنوان آثار موزه‌ای موزه‌ی ملی ایران ثبت شدند، تأکید می‌کند: ثبت کردن این آثار دال بر این نیست که نمی‌توانند به جای دیگری منتقل شوند. در حال حاضر آنها را در دفتر اموال موزه ملی ثبت کرده‌ایم، اما اگر قرار باشد آن‌ها را به صورت دائم به هر نقطه‌ای از جمله البرز انتقال دهیم، امکان انجام این کار وجود دارد. در این شرایط یک شماره جدید اموال داده می‌شود و آثار را به البرز برمی‌گردانیم.

این باستان‌شناس در ادامه با تاکید بر این‌که پس از نمایش این آثار به صورت موقت و در دوره‌ای کوتاه، بعد از بازگردانش‌شان از بلژیک در موزه ملی ایران، آن‌ها تا امروز در مخزن این موزه نگهداری شده‌اند، بیان می‌کند: احتمال دارد در آینده نزدیک تعدادی از آن‌ها به صورت موقت بار دیگر نمایش داده شوند.

مجوزهای شفاهی برای ایجاد موزه باستان‌شناسی در البرز را گرفته‌ایم

محمدرضا کارگر، مدیرکل اداره امور موزه‌ها و اموال منقول نیز در این زمینه به خبرنگار ایسنا توضیح می‌دهد.

او می‌گوید:‌ موزه ملی موظف است تجلی‌گر و مُعرف فرهنگ و هنر و تمدن ایران باشد. این موزه از قدیمی‌ترین دوره‌ها تا پایان دوره قاجار و همچنین همه اشیای دارای شأن را در خود به نمایش درآورده است، که آثار خوروین نیز بخشی از آن‌ها ست.

وی با بیان اینکه بارها به مسئولان استانداری، شهرداری و فرمانداری استان البرز اعلام شده است که اگر می‌توانند فضایی را برای ایجاد موزه باستان‌شناسی در اختیار میراث فرهنگی قرار دهند، ادامه می‌دهد: در شرایطی که بخواهیم آثار را از موزه ملی به موزه البرز منتقل کنیم، فقط امینِ اموال تغییر می‌کند و هیچ زمان، هیچ کدام از آثار موزه‌ای فسخ نمی‌شوند.

او اضافه می‌کند: پس از اعلام به اداره دارایی، این آثار از لیست موزه ملی کم و به لیست موزه البرز اضافه می‌شوند، در واقع برای‌شان هیچ اتفاقی نمی‌افتد.

«کارگر» با بیان اینکه در طول دولت‌های گذشته یک‌سری پروژه‌های نیمه‌تمام باقی مانده که هنوز تکمیل نشده‌اند، بیان می‌کند: دولت یازدهم همه‌ی دستگاه‌ها را موظف کرد تا نخست همه بناهای نیمه کاره از دولت‌های گذشته را تکمیل کنند، پس از آن سراغ ایجاد یک بنای جدید بروند. اما با توجه به اینکه استان البرز یک استان نوپا و فاقد موزه است، اگر استانداری و شهرداری برای تملک بنا به میراث فرهنگی کمک کند، امکان انجام این پروژه وجود دارد.

او می‌گوید: به استناد اینکه این استان جدید است مجوزهای شفاهی را نیز از مسئولان استان البرز گرفته‌ایم و تعاملاتی را انجام داده‌ایم تا اگر هر کدام از نهادهای شهری زمین مناسبی در نظر داشته باشند، میراث فرهنگی همه توان خود را برای طراحی، ساخت، تجهیز و راه‌اندازی موزه باستان‌شناسی استان البرز به کار گیرد. حتی میراث فرهنگی هیچ ادعایی نسبت به مدیریت در این موزه نخواهد داشت.

آثار خوروین از گذشته تا امروز

به گزارش ایسنا، آثار استردادی «خوروین» مربوط به  حدود  دو هزار سال قبل از میلاد، در سال ۱۳۴۴ شمسی توسط یک خانم فرانسوی به نام «وولف کاریوس» که به علت ازدواج با یک ایرانی به نام پروفسور ملکی، ملیت ایران کسب کرده و نزدیک ۱۸ سال در ایران زندگی می‌کرد، از طریق یک دیپلمات بلژیکی،از اقوام وی به تدریج از کشور خارج شد.

پس از این‌که دولت ایران از وجود این اشیاء عتیقه در موزه‌ای در شهر «گنت» در بلژیک مطلع شد، در سال ۱۳۶۰در محاکم بلژیک طرح دعوی و اعلام کرد که این اشیاء تاریخی و آثار ملی به صورت قاچاق و غیر قانونی از کشور خارج شده و متعلق به دولت است و باید به ایران مسترد شود.

دادگاه بدوی قرار توقیف اشیاء مذکور را صادر کرد، اما این فرانسوی الاصل (خانم ملکی ) با ادعای مالکیت اشیاء تاریخی به این قرار توقیف اعتراض کرد و قاضی بلژیکی در شهریور ۱۳۶۱ اشیاء عتیقه را تا پایان دادرسی مطروحه و تا تعیین تکلیف مالکیت آنها در اختیار موزه «سنکانتر» بروکسل قرار داد.

دولت ایران خواهان بازگشت این اشیاء به کشور به دلیل خروج غیرقانونی آن و عدم رعایت قوانین و مقررات کشور مربوط به حفظ آثار ملی و سایر قوانین کشور شده بود.

در دادگاه مرحله‌ی بدوی در بلژیک در سال ۱۳۷۷ متاسفانه دعوای ایران مبنی بر مالکیت و استرداد این اشیاء به ایران را رد کرد. ایران از این رای، استیناف‌خواهی کرد و دادگاه استیناف «لی‌یژ» نهایتا پس از تبادل لوایح متعدد و کارشناسی‌های مکرر و جلسات دفاعیات شفاهی که تا سال ۱۳۹۱ طول کشید، به علت مرور زمان، بار دیگر ادعای جمهوری اسلامی ایران را رد کرد، اما دولت ایران و سازمان میراث فرهنگی از پیگیری دست نکشیدند و از این تصمیم فرجام‌خواهی کرد و موضوع به دیوان کشور بلژیک ارجاع شد.

در اثر تلاش و دفاعیات حقوقی که به عمل آمد و به دنبال جلسه رسیدگی مهر ماه ۱۳۹۲ در دیوان عالی کشور بلژیک، رای دادگاه استیناف (مبنی بر شمول مرور زمان نسبت به ادعای مالکیت ایران) نقض شد و پرونده به شعبه دادگاه استیناف هم عرض در «لی‌یژ» احاله شده تا مجددا به ادعاهای ایران رسیدگی کند و سرانجام دادگاه استیناف «لی یژ» به موجب رای آبان ۱۳۹۳ ادعاهای خانم ملکی را رد کرده و مالکیت جمهوری اسلامی ایران روی مجموعه اشیا عتیقه و آثار باستانی خوروین را محرز دانسته و حکم کرد که این مجموعه باید به دولت ایران مسترد شود.

ایسنا - سمیه ایمانیان

انتهای پیام