این طنزپرداز و پژوهشگر طنز در گفت‌وگو با ایسنا درباره تاثیر اجتماعی مولفان و همچنین طنزپردازان گفت: مولفِ یک اثر هنری لزوما به تاثیر یا تغییر اجتماعی نمی‌اندیشد و انتظار هم ندارد اثرش بتواند تغییری اجتماعی ایجاد کند. اصولا در لحظه آفرینش اثر ممکن است به مخاطب هم فکر نکند، چه برسد به تاثیر اجتماعی آن. طنز هم از آن‌جا که بخشی از هنر محسوب می‌شود بازتاب نوعی حس و درک از دنیای درون و پیرامون هنرمند است تا احساس نیاز برای به راهِ راست آوردن مخاطب!
او در ادامه متذکر شد: در عین حال طنز از آن‌جا که مرز بین هنر و زندگی است و اجتماعی‌ترین بخش از ادبیات است، در ارتباط با مخاطب معنا پیدا می‌کند. بخصوص از آن‌جا که طنز معاصر ما تا حد زیادی با ژورنالیسم گره خورده است و با سیاست و جامعه ارتباط مستقیم پیدا کرده و رویکرد تاثیر اجتماعی در روند تاریخی شکل‌گیری و حرکت آن دیده می‌شود. بنابراین این تاثیر را می‌توان یکی از کارکردهای طنزنویسان دانست، هر چند یک طنزنویس یک فعال سیاسی و اجتماعی نیست.
صدر با بیان این‌که «طنز در سایه تضاد آفریده می‌شود»، اظهار کرد: طنزنویس نوعی تضاد را در زندگی سیاسی و اجتماعی و یا حتی فردی می‌بیند و در بازتاب هنرمندانه آن به طنز می‌رسد. از این رو می‌توان گفت که او یک منتقد دائم است ولی مصلح اجتماعی نیست. نگاه ابزاری به طنز، از اصالت اثر می‌کاهد و فروکاستن اثر طنز به یک نسخه تجویزی و سفارشی، جایگاه و موقعیش را کاهش می‌دهد.
او در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که آیا مولفان قدرت رهبر فکری جامعه شدن را دارند، بیان کرد: رویکرد به خلق یک اثر هنری نوشتاری همان‌طور که عرض کردم حاصل درک متفاوت یک هنرمند و شریک ساختن مخاطب در این درک جدید است که این کشف همراه با لذت است و طنز نیز از این قاعده مستثنی نیست. از این‌رو مولف را مصلح اجتماعی نمی‌دانم. ولی این‌که مولف رهبر فکری جامعه باشد قدری کلی است. طبیعی است که مولفان فرهنگ‌سازند و همواره در شکل‌گیری جریان فکر و فرهنگ جامعه نقش داشته‌اند و دارند، ولی عبارت رهبری فکری قدری مناقشه‌برانگیز است.
پیش‌تر اهل قلم بر جامعه تاثیر می‌گذاشتند. اما با ورود شبکه‌های اجتماعی (اعم از فیس‌بوک، اینستاگرام و ...) برخی از مولفان به جای جریان‌سازی صرفا از نظر جامعه پیروی می‌کنند و تنها به دنبال تایید اجتماعی (مخاطب) هستند؛ صدر در واکنش به این موضوع متذکر شد: در هر حال هر مولفی دغدغه برقراری ارتباط با مخاطب را دارد، بخصوص در طنز که هنری اجتماعی است. ولی فضای مجازی امروز یک ارتباط دوسویه است و نویسنده می‌تواند بازخورد مطالبش را سریع از مخاطب بگیرد و آن را به‌کار ببرد ولی پیش از این این‌گونه نبود. از این‌رو در فضای مجازی نظر و سلیقه مخاطب تاثیرگذارتر است.
این طنزنویس افزود: همچنین در مورد طنز، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بر سلیقه مخاطب تاثیر گذاشته است و از این‌رو به نوعی فضای آثار پدیدآمده توسط مولفان را هم شکل داده است. مخاطبی که سلیقه مطالعه‌اش با فضای مجازی رشد کرده و در طی زمان شکلش عوض شده حوصله رویارویی با آثار طنز طولانی و سنگین و دیریاب را از دست داده است و مطالب طنزی را ترجیح می‌دهد که بتواند سریع با آن‌ها ارتباط برقرار کند.
او با بیان این‌که «مخاطب امروز با دریایی از مطلب روبه‌روست بنابراین تمرکز لازم را برای مطالعه یک مطلب ثقیل از نظر زبانی و دیریاب از نظر مفهومی ندارد»، گفت: از دیگر سو قدرت انتخاب مخاطب بالاست و با مطالب و اسامی و نویسندگان زیادی روبه‌روست. بالطبع در این فضا طنز هاله کمیابی‌اش را از دست می‌دهد و دست‌یافتنی می‌شود. این امر به طور محسوسی بر شکل و فرم و زبان طنز جامعه ما در چندساله اخیر موثر بوده است. طنز ما به سمت‌وسوی زبان و فرم ساده‌تر رفته و رویکرد به نوشتن طنزهای دیریاب و پیچیده از لحاظ زبانی و ساختاری و مفهومی کمتر شده است.
این نویسنده درباره جایگاه اهل قلم در فضای مجازی بیان کرد: به نظرم ما در یک بحران عجیب و غریب گرفتاریم. تیراژ کتاب و نشریات جدی به مرور کم و کمتر شده است. امکان رشد و بالندگی فکری برای نسل جوان به خاطر محدودیت‌ها در فضاهای رسمی با مشکل روبه‌رو است. روشنفکران و گروه‌های مرجع نیز خود در این فضا گرفتارند. این‌که در این هنگامه و فضای عجیب و غریب اهل قلم چه جایگاهی در قیاس با دیگر گروه‌های مرجع جامعه و نیز مخاطبان دارند قدری مشکل است.
او درباره خدمات شبکه‌های مجازی به مولفان اظهار کرد: شبکه‌های اجتماعی اولا قادر به برقراری ارتباطی سریع، بی‌واسطه و دوسویه میان مولفان و مخاطبان هستند. مولف می‌تواند در جریان سریع بازخورد آثارش قرار گیرد و این امر قطعا در مسیر حرکت حرفه‌ای او موثر است. همچنین شبکه‌های اجتماعی کارکرد خبررسانی دارند.
صدر در ادامه گفت: از این طریق، مولف می‌تواند مخاطبان و علاقه‌مندانش را به صورتی بلاواسطه در جریان فعالیت حرفه‌ای‌اش قرار دهد و علاقه‌مندان می‌توانند اخبار را بی‌واسطه در ارتباط با او دنبال کنند. همچنین شبکه‌های اجتماعی می‌توانند فراتر از محدودیت‌های رسمی حرکت کنند و آثار و نظرات مولفان و مخاطبانشان را بدون محدودیت‌های معمول منعکس کنند و انتشار دهند. این امر می‌تواند بر فضای رسمی هم اثر بگذارد و متولیان فضاهای رسمی رسانه‌ای را به درک واقع‌بینانه‌تری از لوازم عصر ارتباطات برساند.
رویا صدر همچنین درباره تازه‌ترین آثار خود گفت: چندی پیش رمان «شب‌های کوش‌آداسی» از من منتشر شد که نقیضه‌ای طنزآمیز بر رمان‌های عامه‌پسند است. در حال حاضر کتاب «اندیشیدن با طنز» را آماده چاپ دارم که حاصل ۱۳ گفت‌وگو با صاحب‌نظران عرصه‌های گوناگون اندیشه و فرهنگ در ارتباط با طنز است و در نشر مروارید مراحل آخر آماده‌سازی را می‌گذراند.
انتهای پیام
نظرات