بیست سال از کشت تجاری محصولات کشاورزی حاصل از مهندسی ژنتیک در جهان می‎گذرد و طی این مدتها هزاران مستند و مقاله علمی بر ایمنی و سودمندی این محصولات از جنبه‎های مختلف سلامت و امنیت غذایی، حفظ محیط زیست و توسعه کشاورزی مهر تایید زده‌اند.

به گزارش سرویس فناوری ایسنا، دکتر مطهره محسن پور، رییس بخش انتقال ژن و ایمنی زیستی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی در سخنرانی خود در همایش «مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته در خدمت محیط زیست، امنیت غذایی و سلامت انسان» که 30 دی ماه سال جاری در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری برگزار شد با ارائه مستندات و مقالات علمی معتبر گفت: محصولات تراریخته به تنوع زیستی در سطوح مختلف محصول، مزرعه و ... کمک می‎کند.

وی، کشاورزی را فرایند اهلی کردن گیاهانی دانست که حاوی ژن‎های غیرمفید بودند و در این فرایند یعنی کشاورزی به ارقام بهتری از نظر تنوع تبدیل شدند.

محسن پور تصریح کرد: مفهوم مهندسی ژنتیک همان مفهوم کشاورزی است یعنی انتقال صفات مطلوب از گونه‎های سنتی و تبدیل آن‎ها به ارقامی که ضمن کمک به حفاظت از محیط زیست، سودآوری اقتصادی دارند و با هدف افزایش راندمان تولید این کار صورت می‎گیرد.

در دنیا ده‎‎ها هزار گونه گیاهی وجود دارد که از این بین چهار محصول گندم، ذرت، برنج و سیب زمینی یک دوم غذای جهان و 15 محصول دیگر دو سوم غذای کشور را تامین می‎کند.

وی با اشاره به یک متاآنالیز انجام شده بر روی تنوع ژنتیکی ارقام زراعی در دوره‎های مختلف که حاصل بررسی 20 مقاله علمی معتبر بود نشان داد که تنوع ژنتیک در محصولات زراعی روند مشخصی ندارد به طوری که در سال 1950 تا سال 1960 یک کاهش شدید و بعد از آن روند افزایشی نشان داده است.

یکی از نگرانی‎هایی که درباره محصولات تراریخته وجود دارد این است که از آنجا که این محصولات حاوی خصوصیات کشاورزپسند هستند، بنابراین کشاورزان ترجیح می‎دهند این محصولات را کشت کنند و باعث کاهش تنوع زیستی شوند. مطالعات علمی صورت گرفته در این زمینه نشان داد که در سال 1995 تا سال 2000 که 72 درصد از اراضی کشت پنبه را پنبه تراریخته تشکیل می‎داد به جای کاهش تنوع کاهش یکنواختی (افزایش تنوع) مشاهده شد و 28 درصد کاهش یکنواختی پنبه گزارش شد. مطالعه دیگری که بر روی 312 گونه انجام شده بود نشان داد که محصولات تراریخته می‎توانند ژن‎های مفید را وارد چرخه استفاده کرده و باعث افزایش تنوع زیستی شوند.

رئیس بخش انتقال ژن پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به پروژه برنج مقاوم به خشکی از طریق معماری سیستم ریشه که در آن ژن‎های مقاوم به خشکی ارقام وحشی برنج که دارای سیستم ریشه قوی هستند به ارقام زراعی منتقل می‎شود گفت: ما می‎توانیم ژن‎هایی را که در طبیعت در گیاهانی که هیچ وقت به دلیل عدم استفاده برای تولید محصول دیده نمی‎شوند در ارقام زراعی استفاده کنیم که این برتری محصولات تراریخته را نشان می‎دهد ولی به دلایل ناکافی و ناآگاهانه با این محصولات مخالفت می‎شود.

مساله دیگری که در مورد محصولات تراریخته وجود دارد، مساله جریان ژن یا انتقال ژن است که مخالفان آن را فرار ژن می‎نامند.

دکتر محسن پور با اشاره به مطالعه‎ای که در مکزیک انجام و در آن ادعا شده ژن‎های ارقام تراریخته ذرت در ارقام ذرت در کوه‎های دور افتاده مشاهده شده است گفت: ویراستاران مجله نیچر مستندات علمی را برای توجیه انتشار این مقاله کافی ندانسته و نتایج را ناشی از آلودگی‎های نمونه‎هایی دانسته اند که مورد مطالعه قرار گرفته است.

تنوع در سطح مزرعه بر روی موجودات غیرهدف و علف‎های هرز از موارد دیگری است که در مورد محصولات تراریخته مطرح است. موجودات خاک موجوداتی‎اند که در چرخه نیتروژن و نقل و انتقال عناصر خاک نقش مفیدی دارند. ملاحظاتی در این زمینه ابراز شده است که مدعی شده‌اند که ترکیبات از ریشه این گیاهان وارد خاک شده و روی ترکیب میکروارگانیسم‎ها و ترکیبات خاک اثر می‎گذارند.

محسن پور با اشاره‎ای به مقالات علمی متعدد گفت: محتوای تمام این مقالات علمی نشان می‎دهد که هیچ اثر جانبی، تغییر در جمعیت میکروبی، تغییر در فعالیت عملکردی در این زمینه مشاهده نشده است و این ملاحظات نیز موردی ندارند.

ادعای دیگری که وجود دارد این است که استفاده از محصولات تراریخته باعث ایجاد علف‎های هرز مقاوم به علف کش می‎شود. مقاوم شدن علف‎های هرز با به کارگیری علف‎کش مساله‎ای است که همیشه وجود دارد، بنابراین ارائه راهکار مناسب برای حل آن لازم است و نبایستی با استفاده از این مسائل گیاهان تراریخته را محکوم کرد.

طبق گزارش رئیس بخش مهندسی ژنتیک و ایمنی زیستی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی نخستین گزارشی که در مورد تحمل به علف کش ارائه شده مربوط به سال 1964 است که در آن سال هیچ محصول تراریخته‎ای وجود نداشته و نخستین مورد گزارش شده در خصوص مقاومت به علف‌کش گلایفوسیت در سال 1996 در استرالیا گزارش شده است که در آن سال حتی یک وجب محصول مقاوم به گلایفوسیت تولید نشده بود؛ پس بهانه مقاومت به علف کش ملاحظه مشروعی در مورد محصولات تراریخته محسوب نمی‎شود.

مورد دیگر حشرات غیرهدف است که ادعا می‎شود محصولات تراریخته باعث از بین رفتن این حشرات می‎شود.

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی، محسن پور در این خصوص گفت: در مهندسی ژنتیک ما قادر به طراحی انواع مختلف پروتئین Cry بر حسب گونه حشره موردنظر هستیم که نمی‌تواند در حشرات غیرهدف تاثیری ایجاد کند. در حالی که در صورت عدم استفاده از محصولات تراریخته، استفاده از آفت کش‌های شیمیایی استمرار خواهد داشت که در این صورت علاوه بر اثرات جانبی اثبات شده فراوان آن موجب از بین رفتن همه حشرات هدف و غیرهدف نیز خواهد شد.

استفاده از زمین برای تامین غذای جمعیت رو به رشد جهان دیگر مساله‎ای است که باید بررسی شود. با استفاده از زمین‎های کشاورزی که در حال حاضر وجود دارد بدون شک بخش بزرگی از جمعیت گرسنه خواهند ماند.

عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی در این خصوص به محدود شدن منابع در اثر تغییر کاربری زمین اشاره کرد و گفت: از بین رفتن تنوع زیستی اکوسیستمی با تبدیل شدن آن‎ها به زمین‎های کشاورزی جهت تامین غذا، گسترش فضای شهری و افزایش جمعیت را به دنبال خواهد داشت که با وارد شدن سموم و علفکش و سایر آلودگی‎ها به اکوسیستم و آلوده کردن آب و خاک باعث فاجعه زیست محیطی خواهد شد. وی در خاتمه تاکید کرد که استفاده از محصولات تراریخته راهکاری موثر در حفاظت از تنوع زیستی و محیط زیست است و بر متولیان محیط زیست است که به سرعت توانمندی لازم در استفاده از این نوع محصولات را کسب و برای ترویج آن اهتمام کنند.

انتهای پیام