مطرح شدن ادعای فروش اثری تقلبی از «بهمن محصص» در حراجی کریستیز این سوال را مطرح می‌کند که چنین اتفاقاتی چه خسارت‌هایی را متوجه هنر ایران می‌کند و کارشناسی آثار هنری در ایران چه جایگاهی دارد؟

به گزارش خبرنگار سرویس هنرهای تجسمی ایسنا، پس از برگزاری حراج نیم‌فصل کریستیز در شهر دبی امارات، یکی از کارشناسان هنری با ارائه‌ی مطلبی ادعا کرد، اثری که از بهمن محصص در این حراجی فروخته شده، تقلبی بوده است. اسفندیار کیکاووسی در مطلب خود با ارائه‌ی تصاویری از اثر چاپ‌شده در کتاب محصص و اثری که در کریستیز فروخته شده، دلایلی را برای ادعایش مطرح کرد.

البته این نخستین‌بار نیست که درباره‌ی اصالت آثار هنری ارائه‌شده از هنرمندان ایرانی در حراجی‌های بین‌المللی شائبه‌هایی به‌وجود می‌آید. یکی از تبعات چنین رخدادهایی، کنار گذاشته شدن آثار بعدی هنرمندانی است که یک‌بار درباره‌ی اثر آن‌ها ادعایی مبنی بر جعلی بودن مطرح شده است. این موضوع از نگاه برخی کارشناسان، حضور آثار هنرمندان ایرانی را در رویدادهای بین‌المللی تهدید می‌کند.

بنابراین اگر ادعای مطرح‌شده نادرست باشد، مشکلات و خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای هنرمند درپی خواهد داشت. از سوی دیگر، در صورتی که کارشناسان اثری حراج‌شده را جعلی بدانند و این موضوع را علنی نکنند، زمینه برای تولید آثار هنری جعلی بیشتر فراهم می‌شود.

در این میان نیز این پرسش پیش می‌آید که وجود یک تیم کارشناسی برای تأیید اصالت آثار هنری در کشور چقدر می‌تواند از بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری کند؟

بی‌توجهی به قانون کپی‌رایت به ما ضربه زده است

آرمان استپانیان، هنرمندی که سابقه حضور در حراجی کریستیز را دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: به طور کلی، من کار حراجی کریستیز را می‌پسندم، اما تأثیر چندانی روی هنر ناب ایران ندارد. هنر ناب ایران خیلی گردن‌کلفت‌تر از این حرف‌هاست که با کنار گذاشته شدن یک هنرمند و یک اثر از چنین حراجی‌هایی آسیب ببیند. با این حال، این موضوع باید از طریق قضایی پیگیری شود که کسی که کار را به کریستیز ارائه کرده، از چه طریقی آن را به حراجی وارد کرده است.

او ادامه داد: متأسفانه جعل کردن آثار هنری در ایران زیاد شده و این موضوع غیرقابل انکار است. البته حذف یک هنرمند از حراجی‌ها به‌خاطر ادعایی که هنوز اثبات نشده، کار چندان درستی نیست. هرچند این اتفاقات در همه جای دنیا می‌افتد و فقط مخصوص آثار هنری ایرانی نیست. در کل، چنین مسائلی پیچیده هستند چون ممکن است پشت آن‌ها حتی حرکت‌های سیاسی هم باشد.

این هنرمند همچنین بیان کرد: نبودن قانون کپی‌رایت در ایران و بی‌توجهی به آن، یکی از مهمترین مسائلی است که باعث به‌وجود آمدن چنین مشکلاتی می‌شود. من دو پسر دانشجو دارم و وقتی می‌بینم که قیمت پایان‌نامه دانشگاه روی در و دیوار زده می‌شود، فکر می‌کنم که آثار هنری هم نمی‌توانند در این فضا، مستثنی باشند و رخ دادن چنین اتفاقاتی در این حوزه‌ نیز اجتناب‌ناپذیر می‌شود.

استپانیان گفت: آثار من تا کنون دوبار در حراجی کریستیز ارائه شده‌اند. یادم هست یک‌بار که یک اثر از محمد احصایی در کریستیز حضور داشت، خود هنرمند ادعا کرده بود که این اثر جعلی است؛ اما متخصصان و کارشناسان حراج اعلام کردند که همه‌چیز اثر تأیید شده، یعنی اگر حتی هنرمند هم بگوید اثرش جعلی است باز هم کارشناسان باید نظر خود را بدهند. کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، سواد این کار را دارند.

او درباره این‌که چقدر نیاز است که در ایران، گروهی کارشناسی برای تأیید اصالت آثار وجود داشته باشد؟ اظهار کرد: کارشناس آثار هنری که سواد کافی برای این کار داشته باشد و بتواند مدیریت فرهنگی روی این موضوع اعمال کند، در ایران نیست. سیما کوبان و آقای آریان‌پور اگر بودند، می‌شد تیمی را جمع کرد که تحصیلات این کار را داشته باشد؛ اما حالا کسی را در حد آن‌ها نداریم. البته نمی‌خواهم کار کارشناسانی را که اکنون در رأس کارها هستند بی‌ارزش جلوه دهم؛ اما به نظرم فقط هنرمندانی که در قید حیات هستند می‌توانند درباره اصالت آثارشان نظر بدهند.

این هنرمند اضافه کرد: آثار هنرمندان درگذشته مثل سهراب سپهری که من سال‌ها با او رفاقت داشتم، در معرض این ادعاها هستند و کسانی پیدا می‌شوند که درباره آثار آن‌ها اظهار نظر می‌کنند.

درس اخلاق را در جامعه هنری جا بیندازیم

علی فرامرزی - هنرمند نقاش - نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان این‌که چنین اتفاقاتی جزو مسائل قضایی و حقوقی است و تا زمانی که ثابت نشده‌اند نمی‌توان درباره آن‌ها اظهار نظر کرد، گفت: متأسفانه در ایران از این اتفاقات کم نمی‌افتد و هربار شاهد اتهام زدن‌ها و اظهار نظرهایی هستیم که مشکلاتی را برای دیگران به‌وجود می‌آورند.

او ادامه داد: باید این درس اخلاق را در جامعه هنری جا بیندازیم که اگر کسی در جایگاه مقام مسؤول و در ارگانی نیست که بتواند چنین ادعاهایی را اثبات کند، نباید در این‌باره اظهار نظری کند که در نتیجه‌ی آن، به دیگران لطمه بزند.

فرامرزی همچنین اظهار کرد: حراجی کریستیز، یک دولت نیست، بلکه یک تشکیلات تخصصی است که توسط افراد خصوصی اداره می‌شود. اهمیت دادن بیش از حد به این رویدادها به نفع ما نیست. حراجی‌های بسیاری در دنیا برگزار می‌شوند که ما فقط با چند مورد آن‌ها ارتباط داریم.

وی همچنین معتقد است: این‌که یک گروه کارشناسی داشته باشیم که اصالت آثار را برای حراجی‌ها تأیید کند، موضوع را بزرگ می‌کند.

انتهای پیام