بازنگری در تشکیلات معاونت میراث‌فرهنگی آن هم در یک فرصت زمانی یک ماهه، خواسته‌ای است برای توجه بیشتر به پایگاه‌های میراث فرهنگی، بحثی که هر چند در برنامه‌ی چهارم توسعه جا داده شده بود، اما هنوز مسائل حل نشده‌ی زیادی را در خود دارد.

«جبرئیل نوکنده»، مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس معتقد است تشکیلات معاونت میراث فرهنگی به طور کل و هم پایگاه‌ها بطور خاص باید بازنگری شود، او پیش از این مدیر پایگاه ملی بوده، اکنون مدیر پایگاه میراث جهانی است.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا اظهار کرد: از مسئولان میراث فرهنگی و معاونت میراث فرهنگی می‌خواهم تا در طول یک ماه آینده از 18 آوریل (29 فروردین) روز جهانی حفاظت از محوطه‌ها و بناهای تاریخی،‌ تا 18 می (28 اردیبهشت) روز جهانی موزه‌ها و آغاز هفته میراث فرهنگی، به تشکیلات بخش معاونت میراث فرهنگی کشور توجه و در مواردی که با خلأهایی مواجه هستند،‌ آن موارد را بازنگری کنند و مشکلات پلان مدیریتی تشکیلات را برطرف کنند.

* تکلیف پایگا‌ه‌ها را روشن کنید

او با اشاره به موارد قانونی مصوب مربوط به پایگاه‌های میراث فرهنگی گفت: در بند «د» ماده‌ی 114 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، «ایجاد و تجهیز پایگاه‌های میراث فرهنگی در آثار تاریخی مهم کشور و مضامین مرتبط با موضوع میراث فرهنگی» مطرح شده، اما هنوز به صورت شفاف تکلیف این پایگاه‌ها در چارت سازمانی روشن نیست!

وی ادامه داد: هنوز رفتار اداری متناسب با این بخش در سازمان مرکزی و استان‌ها وجود ندارد، در حالی‌که قبل از دولت نهم مسائل مالی و اعتباری آن کاملاً حل شده و درباره‌ ساختار امور اداری آن اقدامات خوبی انجام شده بود، متأسفانه از اواسط دولت نهم ورق برگشت و پایگاه همه‌ سرمایه‌ی انسانی و اعتباری‌اش را از دست داد. حالا امیدواریم با تلاش‌های خوب در دو سال گذشته، حداقل به جایگاه قبل از دولت نهم برسیم.

مشاور مدیرکل در امور میراث فرهنگی اداره کل استان گلستان، یکی از دغدغه‌های خود در تشکیلات اداری را نبود پست "جمع‌دار اموال فرهنگی" در چارت سازمانی دانست و افزود: مدتی پیش از جمع‌دار اموال اموراداری سوال کردم که در اداره کل میراث فرهنگی استان گلستان با همه شهرستان‌ها چندمیلیارد سرمایه در اختیار امور اداری وجود دارد؟ جواب او چیزی معادل یک ونیم میلیارد تومان بود.

وی افزود: حتی اگر این مبلغ را معادل سه میلیارد تومان اعلام کنند، به این نکته می‌رسیم که برای این مقدار اعتبار در یک اداره کل جمع‌دار اموال اداری وجود دارد، اما این قضیه در نظر گرفته نمی‌شود که در مخازن موزه‌ها در هر استان، بیش از 10 هزار قلم اشیای فرهنگی- تاریخی‌ وجود دارند که اساساً ارزش آنها فقط مادی نیست، اما در چارت سازمانی پستی برای جمع‌دار اموال فرهنگی وجود ندارد و در حوزه‌ی جمع‌دار اموال فرهنگی، کارشناس با حفظ یک سمت دیگر این وظیفه را بر عهده دارد.

او اضافه کرد:‌ این در حالیست که در بخشنامه‌های اداره کل موزه‌ها و اموال فرهنگی تاریخی برای هر پنج هزار قلم شی، یک جمع‌دار اموال پیش‌بینی شده و تاکید می‌شود که جمع‌دار اموال نباید مسئولیت دیگری غیر از این امور داشته باشد، این پست سازمانی جز مشاغل حساس هم تعریف شد.

«نوکنده» در ادامه این پرسش را مطرح کرد که چرا برای 10 هزار قلم شیء یا حتی بیشتر از این تعداد، در بسیاری از استان‌ها، یک پست کارشناس حفاظت اشیای فرهنگی - تاریخی نداریم؟ و تاکید کرد: معتقدم این‌ها مواردی هستند که باید بازنگری شوند، چرا زمانی‌که معاونت پژوهشی در میراث فرهنگی حذف شد، کاری برای نحوه‌ی پژوهش در میراث فرهنگی استان‌ها صورت نگرفت؟

او همچنین این پرسش را مطرح کرد که آیا به تعداد موزه‌ها کارشناس موزه‌داری و راهنمای موزه داریم؟ و ادامه داد: مثلا در استان گلستان و مطمئنا در بسیاری از استان‌ها تعداد زیادی موزه داریم، در حالی‌که در چارت سازمان، جایگاهی برای موزه‌دار و راهنمای موزه نشده است.

وی باردیگر با طرح این پرسش که چرا موزه‌ها بدون چارت و پلان مدیریتی راه‌اندازی می‌شوند، اضافه کرد: آیا تناسبی بین موزه‌های تحت پوشش میراث فرهنگی با کارشناسان و راهنمایان موزه‌داری وجود دارد؟

* پژوهش را به میراث فرهنگی استان‌ها برگردانید

این مدیر پایگاه جهانی ادامه داد: میراث فرهنگی، مگر بر اساس اساسنامه‌اش وظیفه‌ی پژوهش ندارد؟ پژوهش‌های خرد و کلان استان‌ها را چه کسی نظارت می‌کند؟ آیا نباید بر اساس دستورالعمل‌های ملی و بین‌المللی حفاظت‌های میراث فرهنگی پژوهش محور باشد؟

به گزارش ایسنا، حذف شدن پست «معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری» که تا قبل از آن، «جلیل گلشن» از حدود سال 1371 تا 1383 وظیفه‌ آن را عهده‌دار بود، پس از آن به کلی حذف شد و هیچ زمان دیگری برای احیای دوباره‌ آن تلاشی صورت نگرفت.

حالا نوکنده درخواست احیای دوباره‌ این پست را دارد، تا شاید بر اساس آن قدری اقدامات و ارتباطات بهتری برای حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی رخ دهد.

او در این زمینه به خبرنگار ایسنا توضیح داد: هرچند وظایف پژوهشی سازمان به پژوهشگاه واگذار شده، اما معتقدم پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز برای استان‌ها چاره‌اندیشی کند، یا شعبه‌ای از پژوهشگاه تحت عنوان پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری در استان‌ها راه‌اندازی شود. اکنون در استان‌ها پست معاون یا مسئول پژوهشی در تشکیلات اداری تعریف نشده و برخی از ادارات کل در احکام داخلی شورای پژوهشی دارند که دبیر شورای پژوهشی زیرنظر مدیر کل فعالیت می‌کند، اقدامی که فاقد اعتبارات پژوهشی برای فعالیت‌های پژوهشی هستند.

* پژوهشگاه باستان‌شناسی تشکیل شود

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یک پژوهشگاه با نام «پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» دارد که در آن همه‌ی حوزه‌ها اقدامات پژوهشی خود را در زیرشاخه‌های مرتبط انجام می‌دهند، اما این باستان‌شناس معتقد است که باید پژوهشگاه دیگری به نام «پژوهشگاه باستان‌شناسی» ایجاد شود.

او در این زمینه اظهار کرد: پژوهشکده باستان‌شناسی با داشتن چند گروه پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی و گروه پژوهشی اموال فرهنگی- تاریخی نمی‌تواند جوابگوی مأموریت سازمانی خود باشد، از یک سو امکاناتش را ندارد و از سوی دیگر تشکیلاتش را.

وی ادامه داد: این پژوهشکده باید تبدیل به پژوهشگاه شود و پژوهشکده‌های مختلف زیرمجموعه‌ها‌ی مختلف مانند گروه‌های پیش از تاریخ، دوران تاریخی و اسلامی هریک تبدیل به پژوهشکده شوند.

این باستان‌شناس تاکید کرد: آیا خنده‌دار نیست در ایران یک اتاق به نام گروه پژوهش‌های هخامنشی یا ساسانی در پژوهشگاه و پژوهشکده وجود ندارد؟ و همچنین یک گروه به نام گروه پارینه سنگی؟ از سوی دیگر گروه‌های چهارگانه پژوهشکده‌ی فعلی حداقل امکانات را هم ندارند و هنوز از کُمای انتقال به شیراز بیرون نیامده‌اند. البته منظورم این نیست پژوهشگاه در حال حاضر تلاشی در این زمینه نمی‌کند، بلکه تاکید می‌کنم کارهای بسیار ارزشمندی در همین دو سال اخیر صورت گرفت.

او گفت: اما معتقدم در حوزه‌ی باستان‌شناسی باید تشکیلات آن بازنگری و پژوهشگاه جدیدی به نام پژوهشگاه باستان‌شناسی تأسیس شود. به عنوان مثال یک پژوهشکده به نام «باستان‌شناسی پیش از تاریخ» با گروه‌های پژوهشی مانند پارینه‌سنگی، نوسنگی ، مس و سنگی، گروه باستان زمین‌شناسی، گروه باستان جانور شناسی، گروه انسان‌شناسی جسمانی ، و دیگر گروه‌ها تشکیل شود.

وی همچنین به لزوم ایجاد پژوهشکده‌هایی مانند «باستان شناسی دوران تاریخی» از گروه‌های پژوهشی باستان شناسی عیلام، گروه باستان شناسی دوره مفرغ، گروه باستان شناسی عصر آهن، گروه باستان شناسی ماد، گروه باستان‌شناسی هخامنشی، گروه باستان شناسی سلوکیان و اشکانیان گروه باستان شناسی ساسانی و پژوهشکده «باستان شناسی دوران اسلامی» با گروه‌های پژوهشی باستان شناسی صدر اسلام، گروه پژوهشی دوران میانه اسلامی، گروه پژوهشی قرن 10 تا عصر حاضر یا دیگر گروه‌های مرتبط تاکید کرد و گفت: آیا ما برای جغرافیای فرهنگی دوره صفوی نیاز به یک گروه در پژوهشکده‌ی دوران اسلامی نداریم؟

* چارت‌های اداری خوب جراحی نمی‌شوند

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس در ادامه با طرح این سوال که چرا چارت‌ها در سازمان میراث فرهنگی خوب جراحی نمی‌شوند؟ یگان حفاظت میراث فرهنگی را نمونه‌ای از این بی‌توجهی دانست و افزود: وظیفه‌ یگان حفاظت میراث فرهنگی، حفاظت و پاسداری از میراث فرهنگی کشور است، اما تشکیلات یگان حفاظت زیر نظر معاونت میراث فرهنگی نیست که در صورت تحقق این مهم، شاهد تخصصی تر شدن مأموریت حفاظت و نگهداری از میراث فرهنگی خواهیم شد.

* این همه محوطه تاریخی داریم، اما کارشناس مسئول باستان‌شناسی نه!

وی در ادامه با ارائه‌ آماری مبنی براین که یک نسبت 5 برابری بین محوطه‌ها و بناهای تاریخی وجود دارد، اظهار کرد: مگر نمی‌گوییم 200 هزار بنا و یک میلیون محوطه‌ تاریخی داریم، چرا با وجود یک نسبت 5 برابری بین محوطه‌ها و بناهای تاریخی، در بسیاری از استان‌ها یک پست کارشناس مسئول باستان‌شناسی برای انجام وظایف این حوزه نداریم؟

او نبود چنین پست‌هایی را یک خلاء در معاونت میراث فرهنگی دانست و افزود: در هر استان کارشناس مسئول حفاظت و مرمت بناها و کارشناس مسئول موزه‌ها داریم، در حالی که کارشناس مسئول باستان‌شناسی یا کارشناس مسئول محوطه های تاریخی نداریم.

* راه‌اندازی دفترفنی زیر نظر معاونت میراث فرهنگی را تشکیل و تقویت کنید

به گزارش ایسنا، براساس بخشنامه‌ای که محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به مناسبت روز جهانی حفاظت از بناها و محوطه‌ها در 29 فروردین امسال به همه اداره کل‌های میراث فرهنگی و گردشگری در استان‌ها ابلاغ کرد،‌ هر استان را موظف کرد تا «دفتر فنی میراث فرهنگی را زیر نظر معاون میراث فرهنگی آن استان افتتاح کند» تا سوپاپ اطمینانی برای حفاظت دقیق‌تر و جلوگیری از کارشناسی غیر تخصصی باشد.

نوکنده این اقدام طالبیان را نیز یک تصمیم بسیار درست و فنی دانست و تاکید کرد: امیدوارم با این اقدام بتوانیم اطمینان بیشتری به امر حفاظت داشته باشیم، چون پس از افتتاح این دفاتر فنی، جایگاه تخصصی میراث فرهنگی در استان‌ها تقویت می‌شود.

وی با اشاره به وجود یک دفتر فنی در هر استان برای سه حوزه‌ اداره کل‌های میراث فرهنگی، گردشگری و سرمایه‌گذاری تاکید کرد: مأموریت دفتر فنی در حوزه‌ سرمایه گذاری با ماموریت دفتر فنی در حوزه‌ معاونت میراث فرهنگی متفاوت است. حوزه‌ میراث فرهنگی کارش جراحی و پایش فرهنگ است و حوزه سرمایه‌گذاری، در پروژه های زیرساخت‌های گردشگری فعالیت می‌کند. نوع عملیات و اجرای آن در حوزه ساخت تأسیسات گردشگری و سرمایه‌گذاری، تشابهات فراوان فنی با دیگر پروژه های عمرانی کشور دارد، در حالیکه در حوزه میراث فرهنگی فنون و تکنیک های حفاظت، مرمت و احیای بناها و محوطه های تاریخی از امور حاکمیتی سازمان میراث فرهنگی است.

نوکنده در پایان با اشاره به تقارن دو رویداد مهم جهانی و ملی که بین روز «جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی» و «روز جهانی موزه‌ها و هفته میراث فرهنگی» وجود دارد، اظهار کرد: پیشنهاد می‌کنم معاونت میراث فرهنگی و پژوهشگاه و دیگر مسئولان ذیربط، این روزها را غنیمت شمرده و بازنگری تشکیلات را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند.

او تصمیم‌های اجرایی دولت تدبیر و امید برای استخدام نیروی انسانی را فرصت مناسب دیگری برای انجام این اتفاق دانست.

انتهای پیام