مردم خراسان جنوبی سیزدهم فروردین، با انجام رسم گره زدن سبزه و بازی‌های بومی و محلی طبق سنت هرساله و دیرینه به دامن طبیعت سرسبز و خرم می‌روند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه خراسان جنوبی، سیزده‌ بدر یکی از بهترین روزهای نوروز است، مردم پس از انجام 12‌ روز برگزاری جشن‌های سال نو، روز سیزدهم را در دل طبیعت می‌گذرانند.

این روز یک نمایش ملی است، مردم گروهی معتقدند که برای دور‌کردن نحسی این روز باید از خانه خارج شوند و سیزده بدر کنند تا نحسی روز در طبیعت به در شود. در این روز سبزه‌های سبز شده را که چند روز اول سال نو مهمان سفره هفت سین بوده به آب روان می‌سپارند.

خوراکی‌های باقیمانده نوروز، به مصرف می‌رسد، بساط بازی‌های دسته‌جمعی پهن است.

روز سیزدهم، کمتر کسی در منزل می‌ماند، در ساعت اول روز خیابان‌ها شلوغ و پر‌رفت و آمد است، پارک‌ها مناظر طبیعی اطراف شهر پذیرای میلیون­ها زن و مرد، پیر و جوان است.

خانواده‌ها با صفا و صمیمیت در کنار هم می‌نشینند و گل می‌گویند و گل می‌شنوند.

رسوم جشن سیزده بدر

بسیاری‌ از مردم‌ به‌ نحسی‌ عدد سیزده‌ نه ‌تنها اعتقادی‌ ندارند، بلکه‌ در اساس تأثیر عددی‌ خاص‌ را در سرنوشت‌ خود مؤثر نمی‌دانند اما این‌ باور که‌ در قدیم‌ عدد سیزده‌ را خوش ‌یمن‌ تلقی‌ نمی‌کرده‌اند شاید به‌ این‌ دلیل‌ باشد که‌ در طالع ‌نمای‌ نجومی، قدما معتقد بودند که‌ آسمان‌ دوازده‌ برج‌ دارد و هر تولدی‌ که‌ صورت‌ می‌گیرد دارای‌ ستاره‌ای‌ در یکی‌ از دوازده‌ برج‌ است‌ و بنابراین اینکه کدام‌ ستاره‌ در کدام‌ برج‌ قرار گرفته، طالع‌ و خوی‌ فرد متولد شده‌ شکل‌ می­‌گیرد و خارج‌ از دوازده‌ برج‌ که‌ عدد سیزده‌ است، نابجا و نحس‌ به‌ شمار می‌آمده‌ است.

در هر حال‌ اکنون‌ دیگر نحسی‌ عدد سیزده‌ مورد پذیرش‌ همگان‌ قرار ندارد و بیشتر جنبه‌ خرافی‌ دارد.

سیزده‌بدر نحس است یا مبارک؟

گروهی چنین بیان می‌کنند که روز سیزده هر‌ماه در جدول سی روز ایران باستان به فرشته تیر یا تیشتر که ستاره باران است، مربوط است و بسیار روز خجسته و مبارکی است.

در اعتقادات مردم ایران باستان روز سیزده بدر به هیچ وجه نحس نبوده است، در جدول مربوط به سعد و نحس روزها نیز روز سیزدهم مبارک آمده است.

مردم ایران باستان در مورد این روز معتقد بودند که جمشید شاه "بنیانگذار نوروز" روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم، خیمه و خرگاه برپا می‌کرد و بار عام می‌داد. چندین سال متوالی این کار را انجام داد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و مراسم درآمد.

در تحلیلی دیگر این‌طور بیان می‌شود که ایرانیان پس از دوازده روز جشن‌گرفتن و شادی‌کردن که به یاد دوازده ماه از سال است، روز سیزدهم نوروز را که فرخنده است به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌کردند و در حقیقت بدین ترتیب رسمی‌بودن دوره نوروز را به پایان می‌رسانیدند.

در تحلیل دیگری چنین بیان می‌شود که اعتقاد به عمر 12‌هزار ساله جهان نزد زرتشتیان، تحت تأثیر نجوم بین‌النهرین است که معتقد بودند هر‌یک از دوازده اختر که خود به یکی از برج­های دوازده‌گانه حاکم است، هزار سال به جهان حکومت خواهد کرد. بدین روی عمر جهان دوازده هزار سال است و در پایان دوازده هزار سال، آسمان و زمین درهم خواهد شد.

بنابراین اصل اعتقاد به دوازده هزار سال و دوازده ماه سال تأثیر معتقدات بابلی است، پس از دوازده هزار سال، آشفتگی آغازین باز می‌گردد پس جشن­های دوازده روز در فروردین آغازسال با سال دوازه ماهه و دوره دوازده هزار ساله عمر جهان مربوط است.

انسان آنچه را در این دوازده روز پیش می‌آمد، سرنوشت سال خود می‌انگاشت. از پیش از نوروز انواع دانه‌ها را می‌کاشتند و هر دانه‌ ای که در طی این دوازده روزه بهتر و بیشتر رشد می‌کرد آن دانه را برای کاشت آن سال به‌کار می‌بردند و گمان داشتند اگر روزهای نوروزی به اندوه بگذرد همه سال به اندوه خواهد گذشت.

در ادامه آمده است: 12‌روز فروردین نماد همه سال بود و چون پس از 12‌هزار سال عمر، آشفتگی نخستین باری دیگر باز می‌گشت پس در پایان دوازده روز نیز یک روز نشان آشفتگی نهایی و پایان سال را بر خود داشت.

آیین "سیزده به در" در خراسان جنوبی

سیزده به در آخرین مراسم از آیین‌های نوروزی پس از گذراندن چند روز آداب و رسوم مانند خانه تکانی، چهارشنبه‌سوری، تحویل سال، سفره هفت سین و دید و بازدید است.

در این یک روز نیز مردم استان از صبح تا شامگاه، آیین‌های مختلفی را برای گذراندن یک روز شاد در طبیعت انجام می‌دهند به طوریکه برخی از این مراسم قدمتی چندین ساله دارد.

مردم خراسان جنوبی روز سیزدهم نوروز را روز فرخنده‌ای می‌دانند و با رفتن به باغ و صحرا و شادی کردن نوروز را به پایان می‌رسانند.

مردم استان برای کاشت سبزه، پیش از نوروز انواع دانه‌ها را می‌کاشتند و هر دانه‌ای که در طی این دوازده روز، بیشتر رشد می‌کرد آن را برای کاشت همان سال به‌کار می‌بردند و فرض را بر این می‌گرفتند که اگر روزهای نوروزی به اندوه بگذرد همه سال به اندوه می‌گذرد و اگر آن را به شادی سپری کنند تا آخر سال شاد خواهند بود به همین دلیل تمام روز پایانی اعیاد نوروز را به شادی سپری می‌کنند.

گره زدن سبزه؛ یکی از آیین‌های روز سیزده به در

گره‌زدن سبزه و به آب سپردن آن بخشی دیگر از آداب روز سیزدهم فروردین ماه، به آب و کشتزار سپردن سبزه‌های عید است.

مردم استان با نهایت‌ دقت‌ تا سیزده‌م نوروز از سبزه‌ عید مراقبت‌ می‌کردند و روز سیزده،‌ سبزه‌ را به‌ آب‌ روان‌ می‌ سپردند، به‌ این‌ امید که‌ این‌ دانه‌ها به‌ همراه‌ آب‌ روان‌ موجب‌ برکت‌ و باروری‌ کشتزارها شوند.

پختن آش رشته یکی از رسومی است که مردم استان از شب قبل، تمام حبوبات آن را پخته و آماده کرده تا آن را در دشت و بیابان روی آتش آماده کنند، همچنین برخی معتقدند که باید از گیاهان صحرایی استفاده کنند.

بازی‌های سیزده به در

بازی کردن در روز طبیعت آن هم با خانواده موجب ایجاد شادی و نشاط می‌شود که بخش مهمی از برنامه‌های این روز به حساب می‌آید هر چند که امروزه، دوچرخه‌سواری و توپ‌ بازی جای کشتی‌های دو نفره و چوب‌بازی و بسیاری دیگر از بازی‌ها را در شهرهای صنعتی گرفته اما هنوز هم در استان‌های دیگر مانند خراسان جنوبی بازی‌های محلی آن نیز در دشتی بزرگ با انتخاب چند نفر از هر خانواده که با هم به دشت آمده‌اند، اجرا می‌شود.

بازی‌های مانند هفت سنگ، کبدی "بازی زو" با یک پا و...

هفت سنگ

شرح بازی: افراد به دو گروه مساوی تقسیم شده و هر کدام یکی از بازیکنان خود را به عنوان سردسته و رهبر برمی‌گزینند.

یک گروه در فاصله معینی از محل هفت سنگ، که روی هم چیده شده‌اند قرار می‌گیرند تا به نوبت با توپ کوچکی سنگ‌ها را مورد هدف قرار داده و بزنند.

گروه دوم نیز در پشت هفت سنگ، منتظر نتیجه­اند تا هرگاه توپ پرتاب شده توسط گروه اول به هفت سنگ برخورد نکرد، فوراً جایشان را با آن گروه عوض کنند.

ولی اگر برخورد کرد و آرایش آنها را برهم زد، توپ را بردارند و با پاسکاری و هدف گیری سعی کنند نفرات گروه اول را با توپ بزنند که اگر اصابت کند، از دور بازی اخراج می­شود.

و همچنین نفرات گروه اول در هر فرصتی که به دست آورند به سراغ سنگ‌ها می‌روند تا آنها را روی هم بچینند و یک امتیاز بگیرند و مشخص است که برای انجام چنین کاری، یکی از دوستان باید خود را به خطر انداخته و یارش را در مقابل ضربات توپ پوشش دهد و چنانچه اگر باز هم مورد ضرب توپ قرار گرفت و از بازی اخراج شد، دیگری کار را به اتمام می‌رساند ولی اگر دیگر بازیکنی نمانده باشد، بازی تمام و در دور بعدی جای و نقش گروه­ها عوض می‌شود.

در پایان، گروهی که زودتر 7 امتیاز را کسب نماید برنده است.

کبدی "بازی زو" با یک پا

شرح بازی: بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند و هر گروه در جایگاه خود که از قبل مشخص شده است، می‌ایستند.

یک نفر از بازیکنان گروه اول پشت خط میانی "خطی که دوگروه را از یکدیگر جدا می‌کند" می‌ایستد.

بازیکن یک پایش را بلند می‌کند و روی یک پا می‌ایستد و به صورت لی لی کردن به زمین تیم مقابل وارد می‌شود.

او سعی می‌کند به طرف بازیکنان گروه دوم برود و آنها را لمس کند او به هر نفری که دست بزند او را می‌سوزاند و باید از بازی خارج شود و در مقابل بازیکنان گروه دوم باید از دسترسی او فرار کنند تا نتوانند به آنها دست بزند.

بازیکن گروه اول باید به همان حالت یک پا و قبل از خسته شدن و زمین خوردن پایش به سمت گروه خود برگردد ولی اگر قبل از بازگشت و گذشتن از خط میانی، پایش به زمین بخورد می‌سوزد و باید از بازی خارج شود.

این بازی به همین روش با بازیکن گروه دوم آغاز می‌شود و بازیکنان به نوبت به اجرای بازی می‌پردازند تا جایی که تمام بازیکنان یک تیم بسوزند و تیم مقابل برنده بازی می‌شود.

تاپ تاپ خمیر

شرح بازی: یک نفر بزرگ تر "اوستا" یکی از بچه‌ها را به حالت سجده می خواباند و به او می­گوید، چشم‌هایش را ببندد، سپس دست یکی از بچه‌ها را بالا می‌برد و در حالی که آرام آرام به پشت او می زند، این شعر را می‌خواند: "تاپ تاپ خمیر شیشه پر پنیر دست کی بالا"؟ در این موقع بازیکن باید حدس بزند اسم شخصی که دستش بالا برده شده است، چیست.

اگر درست بگوید برنده است و یک امتیاز می‌گیرد و شخصی که دستش بالا برده شده بود، باید جای او را بگوید و اگر اشتباه بگوید، یک امتیاز منفی می‌گیرد و باید خودش بازی را تکرار کند، این بازی هم چنان ادامه دارد تا زمانی که بازیکن درست حدس بزند و در پایان، امتیاز شماری می‌کنند و امتیاز هر کس بیشتر بود، برنده است.

کلاه بازی

شرح بازی: بعد از قرعه‌کشی به روش گل یا پوچ، یک نفر به عنوان بازنده تعیین می­شود و شخص بازنده باید کلاهش را در مرکز دایره بگذارد و خودش هم بدون این که از دایره بیرون برود از کلاهش دفاع کند، او می‌تواند در داخل دایره راه برود و یا بدود اگر او بتواند یکی از افراد بیرون دایره را با پا بزند، جایش را با او عوض می‌کند و شخص ضربه خورده باید کلاهش را در مرکز دایره بگذارد و از کلاه دفاع کند، ولی اگر نتواند با پایش به افراد بیرون دایره ضربه بزند، بازیکنان که به صورت پراکنده بیرون دایره هستند، سعی می‌کنند که با پا کلاه را از خط دایره بیرون ببرند.

اگر بازیکنی موفق شود کلاه را بیرون از دایره بیندازد، همه بازیکنان به سمت کلاه می‌دوند و آن را با پا شوت و سعی می‌کنند کلاه را از شخصی که داخل دایره بود، دور کنند.

شخصی که کلاهش ربوده شده، به دنبال کلاهش می‌دود و سعی می‌کند که کلاهش را از دیگران بگیرد، اگر به کلاهش برسد و آن را از چنگ دیگران درآورد، می‌تواند با کلاهش بازیکنان را هدف قرار دهد و اگر بتواند با کلاه به دیگر بازیکنان ضربه بزند فرد ضربه خورده باید داخل دایره برود و کلاهش را در مرکز دایره بگذارد و از آن دفاع کنند.

انتهای پیام