قدمت و تاریخ سکونت در شهر شاهرود بر اساس گمانه زنی‌های باستان شناسان به هزار سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد.

آثار به دست آمده در حفاری‌های تپه بلوار خود گواهی بر این مدعاست. بر اساس شواهد و مدارک تاریخی موجود، تشکیل هسته اولیه شهر به دلیل دفاع از مهاجمان روی تپه‌های کم ارتفاع در دامنه کوه‌های شمالی و غربی ساخته شد و به تدریج رشد و توسعه یافت. به استناد برخی متون تاریخی و معماری موجود، شهرستان شاهرود چهار راه عبور کاروان‌های غرب به شرق (جاده ابریشم) و شمال به جنوب ایران بوده است.

در حال حاضر در شهرستان شاهرود 5 موزه فعال در زمینه تاریخی، طبیعی و معنوی آماده پذیرایی از گردشگران و تاریخ دوستان به خصوص در تعطیلات نوروز پیش رو، وجود دارد که به صورت مختصر به معرفی آنها می‌پردازیم:

موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود

این موزه به عنوان گنجینه‌ای از آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان در خیابان فردوسی جنب شهرداری قرار دارد. ساختمان موزه شاهرود در سال‌های 1306- 1307 ه.ش به عنوان بلدیه ساخته شد. این بنا به شماره 1888 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. زیربنای ساختمان فوق حدود 468 متر مربع در 2 طبقه به سبک معماری اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بنا گردیده است.

بخش باستان‌شناسی موزه در طبقه همکف و شامل چهار اتاق و راهرو است که آثاری از دوره‌های پیش از تاریخ، قبل از میلاد مسیح و اسلامی در آن وجود دارد.

در این بخش، آثاری از تپه‌های تاریخی شهرستان از جمله تپه سنگ چخماق بسطام و تپه بلوار شاهرود به نمایش درآمده است. بخش مردم شناسی این موزه شامل ابزار کارهای سنتی در زمینه تولیدی، دامداری، کشاورزی، پوشاک، پخت نان، زیورها، دست بافته‌ها و نیز اسناد و قباله‌ها، وسایل تعزیه‌خوانی و طب سنتی و تصاویری از فعالیت‌ها و شئون گوناگون مردم شناسی است که بیانگر ژرفا و زوایای زندگی مردم این منطقه است.

موزه عرفان شرق بسطام

موزه عرفان شرق در سال 1389 از سوی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شاهرود در مجموعه تاریخی بسطام افتتاح شد.

بنای این موزه معروف به گنبد غازان خان مربوط به سال‌های 670 تا 703 ه. ق است. طبق نوشته‌های کتب مختلف، غازان خان گنبدی برآرامگاه امام زاده محمد(ع) و گنبدی نیز برای آرامگاه بایزید بنا کرد و در نظر داشت که جسد بایزید را بدانجا منتقل نماید. پلان گنبد غازان خان مربع شکل و به ضلع 5. 7 متر است که در نمای شمالی و شرقی آن طاق‌نماهایی تعبیه شده که با ایجاد سایه روشن، بنا را از حالت یکنواختی و کسل کننده درآورده است.

بر فراز بنا گنبد زیبا و جالب مخروطی شکل قرار گرفته که دارای پوششی از کاشی‌های فیروزه‌ای بوده و اخیراً توسط اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مرمت گردیده است. ایوان بنا در جنوب بقعه قرار داشته و دارای مقرنس‌های گچی ظریف است.

در این موزه کتاب‌های نفیس قدیمی، قرآن‌های خطی، ابزار روشنایی (شمعدان) و اشیای هدیه به آستان مقدس امامزاده محمد (ع) بسطام به نمایش درآمده است. اشیاء دیگری مانند ظروف چینی دوره صفویه، درب‌های منبت کاری شده و غیره در معرض دید علاقمندان قرار گرفته است.

موزه تاریخ طبیعی شاهرود

موزه های تاریخ طبیعی بازگو کننده تاریخ طبیعت و جهان آفرینش می‌باشند، لذا در این قبیل موزه‌ها نمونه‌های جالب و ارزنده کلیه آثار خلقت اعم از بی جان و جان دار به روش‌های معمول علمی نگهداری و در معرض دید عموم قرار می‌گیرد.

موزه تاریخ طبیعی شاهرود در بهمن ماه سال 1389 در بنایی به مساحت ۲۰۰ متر مربع تأسیس و راه‌اندازی شد. این موزه در ابتدای بزرگراه شاهرود – بسطام در کنار اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شاهرود قرار دارد.

در این موزه ۴۲ گونه از جانوران اعم از پستانداران، خزندگان و پرندگان به صورت تاکسیدرمی نگهداری می‌شوند که به غیر از تعدادی از پرندگان که منشأ دریایی دارند سایر گونه‌های موجود، بومی این شهرستان می‌باشند. از آن جمله می‌توان به قوچ و میش، کل و بز، آهو، گربه سانان برگرفته از مناطق حفاظت شده خارتوران، خوش ییلاق و منطقه شکار ممنوع تپال اشاره کرد.

هدف اساسی از تأسیس موزه تاریخ طبیعی شاهرود بالا بردن سطح دانش و اطلاعات عمومی مردم درباره عالم حیات و عظمت جهان آفرینش و قدرت خالق یکتا، حفظ میراث ارزندۀ طبیعی منطقه و کمک به افزایش جاذبه‌های توریستی شهرستان بوده و محلّی مناسب برای بازدید علاقه مندان به محیط طبیعی به ویژه گردشگران است. این موزه همه روزه از ساعت 9 صبح الی 13 و در تعطیلات نوروز پذیرای مسافران و گردشگران عزیز است.

موزه آب شاهرود

موزه آب شاهرود به عنوان نخستین موزه خصوصی کشور در زمینه فن‌آوری صنعت آب و سازه‌های آبی در سال 1390 افتتاح شد. این موزه در فضایی به وسعت 470 متر مربع در محل تکیه تاریخی برنجی واقع در خیابان مصلی شاهرود، بالغ بر 300 شئ مرتبط با صنعت آب را به نمایش گذاشته است. موزه آب شامل 3 تالار کوچک متصل به هم بوده که تالار اول در مورد فرهنگ و تمدن کهن آب ایران، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌نماید.

موزه مردم‌شناسی مزج

موزه مردم شناسی مزج با تلاش دهیار وقت و مردم فرهنگ دوست آن با همکاری اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شاهرود تجهیز و در بهمن ماه سال 1389 آغاز به کار کرد.

این موزه در بنای حمام قدیمی روستا دایر شده و از فضاهای آن نیز برای نشان دادن جلوه‌های مردم‌ شناسی، کشاورزی، دامداری، پوشاک، وسایل و ابزارآلات سنتی استفاده نموده است.

آثار به نمایش‌ درآمده در این موزه، مربوط به زندگی گروه خاصی نبوده و سعی شده آیینه تما‌م‌ نمای زندگی ساده و صمیمی مردم روستا باشد.

روستای تاریخی مزج در 54 کیلومتری شمال شرقی شاهرود قرار دارد.

نویسنده: علیرضا اسلام پناه - کارشناس میراث فرهنگی شاهرود(استان سمنان)

انتهای پیام