در حالی گورستان «دارالسلام» در شیراز از مشکلات عدیده فنی رنج می‌برد که مسئولان شهری در اقدامی تصمیم به احداث یک مسیر پیاده‌رو در دل این محوطه تاریخی به منظور ایجاد یک سایت گردشگری گرفتند.
به گزارش ایسنا، روبه‌روی امامزاده ابراهیم شیراز، گورستان تاریخی دارالسلام با سنگ قبرهای قدیمی‌اش و خطاطی‌هایی فاخر قرار دارد که حتی درباره‌ی آن گفته می‌شود این قبرستان نه تنها برای مردم منطقه، که برای کل شیراز و حتا جنوب غرب کشور مهم است.
هرچند بسیاری از این سنگ قبرها به مرور زمان بر اثر عوامل فرسایشی طبیعی و انسانی از بین رفته‌اند اما همچنان سنگ قبرهای زیبا از افراد صاحب‌نام زیادی در آن یافت می‌شود که از جمله می‌توان به سنگ قبر «نظام‌الدین محمود الحسینی» ملقب به «شاه داعی الی‌الله» عارف، عالم و شاعر سده هشتم و پسرش «سید قاسم»، محمود دهدار ریاضیدان و اندیشمند اوایل قرن ۹ هجری اشاره کرد.
این گورستان با اعتقادات مذهبی مردم گره خورده، تا آنجا که قسمتی از این گورستان که به «صفه تربت» معروف است، به گفته برخی اهالی مزین به تربتی است که از کربلا به وسیله گروهی به این منطقه آورده شده است. همچنین سنگ قبری هم متعلق به «شعره‌النبی» وجود دارد که درباره آن قبر گفته می‌شود متعلق به فردی بنام «شیخ ابوصائب» است که مژه یا موی فرق مبارک پیغمبر اکرم (ص) بر روی قبر او قرار گرفته است.
مقبره‌ای با رنگ سبز هم در این گورستان دیده می‌شود که معروف به سرباز امام زمان (عج) است. این گورستان سنگ قبرهایی متعلق به سده هفتم، هشتم و نهم شیراز دارد اما بیشتر سنگ قبرها متعلق به دوره زندیه و قاجار است و رجال و چهره‌های فرهنگی، مذهبی، علمی و سیاسی معروفی در آن دفن شده‌اند. اهمیت این گورستان تا به آن حد است که مردم در کنار قبور دعا و ذکرهای مختلفی را به نیت روا شدن حاجت‌هایشان نثار می‌کنند.
روی این سنگ قبرها با انواع خط‌های نفیس نسخ، ثلث، نستعلیق، بنایی، کوفی و رقاع کنده‌کاری شده و سنگ قبرهای معاصرتر مربوط به دوره قاجار و پهلوی است اما متأسفانه این گورستان تاریخی اوضاع چندان خوبی ندارد و مدتی است که با یکی از طرحهای مورد نظر شهرداری، یعنی «ساماندهی و بهساز‌ی» قرار است این قبرستان تاریخی به عنوان یکی از جاذبه‌های مهم تاریخی شیراز به تغییراتی تن دهد.
طرحی که به گفته برخی رسانه‌ها در آذرماه باعث شد تا لودر‌های شهرداری در چند روز مشغول خاک‌برداری در این قبرستان در راستای طرح ساماندهی قبرستان و پیاده‌رو‌های اطراف آن شوند و لودرها علاوه بر مسیر پیاده‌رو تعدادی از سنگ قبرها را هم کنده و جابه‌جا کرده بودند. این درحالی است که قرار بوده فقط قبرستان مورد ساماندهی قرار گیرد و پیاده‌رود زده شود.
به گزارش ایسنا، پیش از این علیرضا پاک فطرت، شهردار شیراز تأکید کرده بود که دارالسلام گذشته‌ی شیراز به شمار می‌رود، اما متاسفانه به دلیل کم توجهی بسیاری از سنگ‌ها و سنگ نوشته‌های ارزشمند این مکان به سرقت رفته یا تخریب شده است. او اجرایی شدن طرح جمع‌آوری معتادان را یادآور و متذکر شده بود که اگر دارالسلام تحویل شهرداری شیراز شود، بهترین مجموعه فرهنگی تاریخی و گردشگری را ایجاد خواهیم کرد.
همچنین توجه به این محدوده به گفته‌ی این مسئول شهری به معنای ایجاد یک مسیر دسترسی مناسب برای حرم مطهر شاهچراغ (ع) به شکل پیاده‌راه و با جذابیت‌های خاص فرهنگی مذهبی مد نظر است.
این در حالیست که آخرین پژوهش‌ها روی «دارالسلام» توسط شهرداری شیراز حدود 15 سال پیش و با هدف مکان‌یابی قبرها انجام شده است. در آن زمان هم شهرداری می‌خواست خاک قبرها را جا بجا کنند که چون به گمان مردمان حاضر، در محل این افراد قصد تخریب داشتند، از این کار شهرداری جلوگیری شد.
حال هرچند شهرداری این‌بار با هدف ایجاد یک سایت گردشگری به منظور عبور گردشگران از میان قبور تاریخی و بازدید از دارالسلام قصد ساماندهی قبور را دارد، اما به نظر می‌رسد این طرح چندان هم با معیارهای میراث فرهنگی و یک مجموعه تاریخی هماهنگی ندارد.
از آنجا که قبرستان روی یک تپه در بلوار «سیبویه» وسط شهر شیراز قرار دارد که از سطح خیابان بیش از یک تا یک و نیم متر ارتفاع دارد، اما در طرح جدید باید تپه شکافته شود و مسیر عبوری هم سطح خیابان احداث شود. وسعت قبرستان دارالسلام حدود 5 تا 6 هکتار است و دارای بیش از 50 هزار قبر است و قرار بوده در این طرح مسیر پیاده راهی به طول دو کیلومتر از وسط آن عبور کند.
طرحی که کارشناسان معتقدند باید به کمک مرمتگران، باستان‌شناسان و تاریخ شناسان انجام شود، چرا که با منقطع کردن این تپه، اولین قبری که کنده شود دقیقاً روی جسد قرار می‌گیرد و باید اسکلتش را دربیاورند و سنگ قبر را به جای دیگر منتقل کنند.
گفته می‌شود زیر برخی از این سنگ قبرها پنج سنگ قبر دیگر وجود دارد که همین موضوع باعث می‌شود تا دستکاری این گورستان از اهمیت بیشتری برخوردار شود و حتی با حساسیت و خطر بیشتری از منظر تاریخی و باستان‌شناسی روبه رو شود.
در این طرح ساماندهی اگر بخواهند سنگ قبرها را جابجا کنند یا باید بیش از 6 تا 7 هزار سنگ با خطاطی نفیس را دور بریزند یا باید آن‌ها را جایی انبار کنند که نیازمند مکان زیادی است، چون نمی‌توان این سنگ‌ها را به دلیل ارزش زیادشان روی هم گذاشت، بلکه باید کنار یکدیگر چید و از تماس سنگ قبور با یکدیگر جلوگیری کرد، البته با توجه به وضعیت کنونی این قبرستان و سنگ قبرها، اگر کسی به این قضیه توجه کند!
با این اوصاف برخی کارشناسان معتقدند به نظر می‌رسد بهترین کار آن است که اصلا به این سنگ قبور دست نزدند و فقط اطراف آن را تمیز کنند و نگهبان بگذارند، چرا که حتا جابه‌جایی خاک‌ها به مکان دیگر هم به لحاظ باستان‌شناسی مشکل ایجاد می‌کند.
به اعتقاد این گروه، اگر هم قرار است کاری برای جمع‌آوری معتادان و به حداقل رساندن آسیب‌های اجتماعی در این مکان انجام شود، قطعاً راه‌حل‌اش کشیدن مسیر پیاده رو از وسط قبور تاریخی نیست.
براساس برخی پژوهش‌ها، عده‌ای از پژوهشگران معتقدند مقبره‌هایی از قرن اول و دوم هجری هم در این گورستان دیده شده و گروهی نیز بر این باورند که این قبرستان پیش از اسلام نیز وجود داشته است. هرچند طرحهای پژوهشی بر شناسایی دوره‌هایی از هفتم و هشتم هجری (دوره ایلخانی همزمان با دوران سعدی شاعر بزرگ ایرانی را نشان می‌دهد) که نمونه این سنگ قبرها را در آذربایجان و تبریز می‌توان یافت، از 10 تا 20سال پیش صحه می‌گذارد، اما بررسی مربوط به این موضوع که آیا اصلاً قبوری با قدمت قرن اول وجود دارد و در این صورت در کجای این آرامستان قرار دارد، خود پاسخی درخور می‌طلبد.
در گذشته قبرستان بزرگتر از وضعیت کنونی بوده اما به دلیل فعالیت‌های عمرانی که در اطراف آن انجام شده بخشی از این گورستان تخریب شده است، برخی مساحت آن را بیش از 10 هکتار نسبت می‌دهند. گورستانی که از سال‌های نه چندان دور دیگر به کسی اجازه دفن در این قبرستان را ندادند اما با این وجود باز هم شاهد تخریب‌های گوناگون بوده است.
البته بنا بر گزارش‌های رسیده، پس از اطلاع‌رسانی توسط برخی رسانه‌ها به نظر می‌رسد طرح «ایجاد پیاده‌رو» مسکوت مانده و دیگر کارگران شهرداری مشغول کندن سنگ قبرها نیستند. منتقدان معتقدند، این که شهرداری و شورای شهر شیراز به نظر کارشناسی احترام گذاشته و با وجود تمایل به ایجاد یک سایت گردشگری مذهبی اقدام به تخریب بیشتر این گورستان تاریخی نکنند، خود جای تقدیر دارد اما جدای از این که تخریب یک محوطه ثبتی خلاف قوانین میراث فرهنگی است باید امید داشت این نهاد‌های ذی‌ربط شهری برای اجرای طرح‌هایی با چنین حساسیت حتماً از کارشناسان، مرمتگران و باستان شناسان خبره میراث فرهنگی کمک بگیرند و به بهترین راه حل ممکن دست پیدا کنند و از ایجاد یک مسیر پیاده‌رو در دل یک محوطه تاریخی ثبت ملی حذر کنند، چون در این صورت ناخواسته خود به جرگه‌ی تخریب کنندگان می‌پیوندند.
انتهای پیام
نظرات