اجرای یک پروژه‌ی تجاری در شهرستان مراغه و در کنار مسجد تاریخی «آق مچید» (مسجد سفید) به این بنای تاریخی آسیب‌های زیادی زده است.

به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مسجد تاریخی «آق مچید» یکی از مساجد چوبی شهر مراغه متعلق به دوره‌ی صفوی است که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد و بیش از ۴۰۰ سال محل عبادت مردم بوده، اما این مسجد تاریخی این روزها دیگر حال خوشی ندارد.

براساس کتیبه‌ی سنگ مرمر بالای در ورودی مسجد، زمان احداث آن، دوره‌ی شاه‌طهماسب صفوی است. مسجد تاریخی «آق مچید» را مسجد «سفید» نیز می‌گویند، چون «آق» در زبان ترکی به معنی «سفید» است و دیوارهای این مسجد، گچ‌بری‌هایی به رنگ سفید داشته که به‌دلیل رسیدگی نکردن از بین رفته‌اند. همچنین سرستون‌ها و شاه‌تیرها، تیرها و پرده‌های چوبی این مسجد، انواع طرح‌های اسلیمی و ختایی با آب‌رنگ دارند و مقرنس‌های آن از جنس چوب‌اند.

یک دوست‌دار میراث فرهنگی در شهرستان مراغه درباره‌ی وضعیت این مسجد چوبی به خبرنگار ایسنا گفت: اجرای یک پروژه‌ی بزرگ با نام «جام جم» باعث وارد شدن آسیب‌های زیاد به این بنای تاریخی و دیگر آثار قرارگرفته در محدوده‌ی بافت تاریخی این شهرستان شد، چون در زمان خاک‌برداری برای آغاز این پروژه، بخشی از این مسجد تاریخی مانند دیوارها و سقف، فرو ریخت و آسیب زیادی دید. از آن زمان، در مسجد بسته شد و تا کنون توجهی به سامان‌دهی، مرمت و بازگشایی آن نشده است.

مسجد «آق مچید»/عکس از سعید ستارنژاد

سعید ستارنژاد رها شدن آجرهای بخش تخریب‌شده در مقابل مسجد و ریختن زباله توسط برخی افراد ناآگاه در اطراف و حیاط را که از بخش‌های الحاقی این مسجد است، از جمله مشکلاتی دانست که علاوه بر خود مسجد، برای همسایگان آن نیز مشکلاتی ایجاد کرده است.

این باستان‌شناس اظهار کرد: مسجد تاریخی «آق مچید» یکی از مساجد زیبای تاریخی این شهر است که اگر برای مرمت، بازسازی و سامان‌دهی آن کاری نشود، مانند دیگر آثار تاریخی مراغه شامل برخی خانه‌ها و بناهای تاریخی، به تلی از خاکستر تبدیل می‌شود.

او ساخت‌وساز و گودبرداری برای اجرای پروژه‌های بخش خصوصی در اطراف مسجد در سال‌های گذشته را از جمله عوامل تخریب این مسجد چوبی دانست و افزود: ادامه‌ی این روند، به تخریب این اثر باارزش منجر می‌شود.

ستارنژاد توضیح داد: دیوارها، سقف منقش به نقوش اسلیمی، ستون‌های چوبی و بخش‌های مختلف این اثر تاریخی نیازمند مرمت و بازسازی اساسی است که در صورت ‌بی‌توجهی به این مسجد، بیم آن می‌رود که رطوبت و نفوذ آب باران، برف و عوامل انسانی به بنا خسارت وارد کند.

مسجد «آق مچید»/عکس از سعید ستارنژاد

این فعال حوزه‌ی میراث فرهنگی درباره‌ی وضعیت مساجد تاریخی در شهرستان مراغه نیز اظهار کرد: این شهرستان بیشترین تعداد مساجد تاریخی را با سقف چوبی در آذربایجان شرقی دارد که به حفاظت اساسی، رسیدگی، مرمت و بازسازی نیاز دارند، ولی همه‌ی آن‌ها زیر سایه‌ی بی‌توجهی مسوولان در بدترین وضعیت ممکن هستند.

او جالب توجه‌ترین اقدام سازمان میراث فرهنگی را برای حفظ مسجد تاریخی «آق‌ مچید»، مرمت بخشی از دیوار شرقی بنا دانست و افزود: این اقدام مرمتی نیز پس از مدتی رها شد. حالا به‌نظر می‌رسد این اقدام صرفا رفع مسوولیت بوده است، چون اگر ملاک، حفظ و مرمت بنا بود از همان آغاز کار، اقدامات مورد نیاز برای مرمت انجام می‌شد.

وی گفت: بنایی که در فهرست آثار ملی ثبت شده، بی‌تردید باید حریم داشته باشد، ولی نه‌تنها حریم این مسجد تعیین نشده، بلکه به‌نظر می‌رسد اداره‌ی میراث فرهنگی این مسجد را به حال خود رها کرده است، چون پس از مرمت جزیی دیوار شرقی در حدود یک سال پیش، دیگر هیچ اقدامی در راستای سامان‌دهی انجام نشد و هر روز شاهد تخریب بخشی از دیوارها و سقف مسجد هستیم.

ستارنژاد تأکید کرد: متأسفانه این مسجد تاریخی، اکنون بهترین منبع تأمین سوخت کارگران و مردم محل شده است!

این باستان‌شناس با اشاره به این‌که در چند متری مسجد «آق مچید» مسجد دیگری به نام مسجد «ریحان» قرار دارد، بیان کرد: ستون‌های چوبی این مسجد نیز همان شرایط مسجد «آق مچید» را دارند و دیواره‌ی شرقی آن به‌شدت آسیب دیده است. تا کنون نیز اقدامی برای احیای این اثر نشده است.

او با اشاره به این‌که از تاریخ دقیق ساخت مسجد «ریحان» اطلاعی در دست نیست، افزود: سرستون‌ها، سقف چوبی و نوع معماری شکل‌گرفته در این مسجد تاریخی، به بناهای مذهبی دوره‌ی صفوی شبیه است.

ستارنژاد اظهار کرد: پروژه‌ای که از مدتی پیش توسط بخش خصوصی در بافت تاریخی شهرستان مراغه آغاز شده، تا کنون چند اثر تاریخی را به‌شدت تخریب کرده و باعث تخریبی چند اثر دیگر شده است. کاروانسراهای «شریف»، «حاج اکبر»، «میراز علی»، «دوشابچلار» و «موعدیان» و خانه‌ی «آصف»، بازار «مسجد سفید» باقی‌مانده از دوره‌های صفوی و قاجاری در بافت تاریخی شهرستان مراغه با عملیاتی شدن یک پروژه‌ی تجاری - عمرانی کاملا تخریب شده‌اند.

این دوست‌دار میراث فرهنگی در توضیح اقداماتی که اداره‌ی میراث فرهنگی شهرستان مراغه برای حفاظت از مسجد تاریخی «آق مچید» انجام داده است، گفت: این اداره پس از شروع گودبرداری و آسیب دیدن شدید بنا، حفاظت از آن را آغاز کرد؛ اما روند تخریب و پیش‌روی ساخت‌وسازها در این پروژه به‌گونه‌ای است که بعید به‌نظر می‌رسد این مسجد بتواند هویت تاریخی خود را پیدا کند، چون ساخت‌وساز‌های جدید در یک متری این مسجد در حال انجام‌اند.

این دوست‌دار میراث فرهنگی همچنین با اشاره به صحبت‌های رییس اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در خردادماه 1393 که از آغاز مرمت این مسجد تاریخی خبر داده و اعلام کرده بود «آبان سال آینده، این مسجد بهره‌برداری می‌شود» افزود: در پنجمین ماه سال 93 هستیم، اما این مسجد تاریخی همچنان به حال خود رها شده است.

انتهای پیام

مسجد «آق مچید»/عکس از سعید ستارنژاد