12 فروردین‌ماه امسال عمارت تاریخی «جواهری» واقع در محله‌ی اعیان‌نشین شهر همدان تخریب شد. بنایی که مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان درباره‌ی آن گفت که ارزش چندانی نداشت. در این‌باره، یکی از دوست‌داران میراث فرهنگی در همدان، در یادداشتی دیدگاه این مدیر را نقد کرده است.

در یادداشتی که امیرشهاب رضویان - کارگردان سینما و دوست‌دار میراث فرهنگی - آن را در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) قرار داده، آمده است: «نهادهایی مانند استانداری، شهرداری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بسیاری از سازمان‌های دیگر می‌توانند با مشارکت یکدیگر، معدود ساختمان‌های باقی‌مانده‌ی تاریخی در همدان را با تغییر کاربری به‌عنوان ساختمان اداری، فرهنگسرا، موزه، کتابخانه، نمایشگاه و حتی ورزشگاه مورد استفاده قرار دهند. فقط کمی همت لازم است و اندکی همدلی.

در خبرها آمده است که علیرضا ایزدی - مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان - درباره‌ی تخریب ساختمان جواهری گفته است "بنای این عمارت متعلق به دوره‌ی پهلوی بود، اما ارزش چندانی نداشت. با این وجود درباره‌ی وضعیت عمارت با مالک بنا صحبت کردم، اما چون قیمت عمارت حدود چهارمیلیارد تومان بود و سازمان میراث فرهنگی اکنون با مشکلاتی در زمینه‌ی اعتبار مواجه است، نمی‌توانستیم از عهده‌ی خرید آن برآییم. در هر صورت، این بنا در فهرست آثار ملی نیز به ثبت نرسیده بود و برای گرفتن رضایت مالک ممکن بود با مشکلاتی مواجه شویم."

آقای ایزدی عزیز

برای من بسیار ارزشمند است که بالاخره یکی از مسوولان شهر همدان در مورد آسیب‌هایی که در این چند سال به میراث فرهنگی شهر وارد شده، حداقل پاسخ داده است. گفته‌اید که ساختمان جواهری ارزش چندانی نداشته است؟ خوشبختانه عکس‌های این ساختمان موجود است و معماری، شیوه‌ی آجرچینی، رواق‌ها و کمان‌های پنجره‌ها و طراحی کلی دو طبقه‌ی این ساختمان، همگی نشان‌دهنده‌ی ارزش این ساختمان است. به‌عنوان یک نمونه‌ی معماری حدفاصل قاجار و دوران پهلوی قابل بررسی است.

نشانه‌هایی از معماری قدیم و معماری جدید در این ساختمان وجود داشت که به آن ارزش حفظ و نگهداری می‌داد. خوشبختانه در شهر همدان معمارانی هستند که به گفته‌ی من و ارزش این بنا صحه بگذارند؛ اما جالب اینجاست که شما کم‌کاری نهادهای اجرایی شهر را با بی‌ارزش بودن ساختمان و ثبت نشدن آن دارید، لاپوشانی می‌کنید.

عمارت تخریب‌شده جواهری/عکس فرزاد سپهر

این‌که ساختمان ثبت ملی نشده بود، نشانه‌ی کم‌کاری تشکیلات شماست و قابل دفاع نیست. فردا اگر بولدوزرها، میدان اصلی شهر را که آن هم محصول دوران پهلوی اول است، نابود کردند، می‌فرمایید ثبت نشده بوده و ارزش هم نداشته است؟ فرض را بر بی‌ارزش بودن ساختمان جواهری می‌گذاریم، به‌زعم شما، اما سوال من این است که نابود ساختن بافت قدیمی محله‌ی «جولان» و بسیاری از محله‌های دیگر، تخریب خانه‌ی «شریفی‌ها»، خانه‌ی «حاج هادی شیری»، خانه‌ی «چاووشی»، خانه‌ی «حاج میرزا مهدی ثابتی»، خانه‌ی «امیرتومان» و بسیاری ساختمان‌های دیگر در سال‌های پیش از ریاست شما را چه کسی می‌خواهد پاسخ دهد؟

ممکن است بفرمایید من آن روزها مدیر نبوده‌ام و خوب این هم پذیرفتنی است! چراکه از زمان تشکیل میراث فرهنگی همدان در دهه‌ی شصت، هیچ‌یک از مدیران پاسخگو نبوده‌اند و فقط برای نابودی ساختمان‌ها نوحه‌سرایی کرده‌اند و گفته‌اند که بودجه نداریم و نفر نداریم و هزاران بهانه‌ی دیگر.

اما برای من یک مورد نقض وجود دارد: سال‌ها پیش که مهندس «فرزانه» مدیر اداره‌ی میراث فرهنگی همدان بود، همین ساختمانی را که شما اکنون در آن به ریاست مشغولید، از خانواده‌ی «نظری» خریداری کرد و از هر جایی که می‌توانست بودجه گرفت و در نهایت، موفق به حفظ این ساختمان شد. یعنی حداقل پا پیش گذاشت و کاری ماندگار کرد و اکنون من که دوست‌دار میراث فرهنگی شهرم هستم، پس از سال‌ها از او به نیکی یاد می‌کنم.

برایم جالب است که شما هم گزارش بدهید در سال‌های ریاست‌تان چه کرده‌اید که از شما هم در آینده به نیکی یاد کنم.

می‌گویید ساختمان جواهری بی‌ارزش بوده است. به فرض که درست می‌گویید. برای ساختمان باغ «بدیع‌الحکما» که مدت‌هاست فعالان فرهنگی شهر به‌دنبال حفظ آن هستند چه کرده‌اید؟ ساختمان که ثبت ملی هم شده است. آیا در زمستان گذشته که برف سنگین در شهر بارید، کاری برای حفظ سقف آن انجام دادید؟ یا منتظرید که ساختمان تخریب شود و اظهار تأسف کنید که به فلان دلیل ساختمان ارزشمند باغ «بدیع‌الحکما» فرو ریخت و ما حتی پول نداشتیم که برف بام آن را پارو کنیم!

خاطرنشان می‌کنم؛ عارف قزوینی شاعر بزرگ مشروطیت دوره‌ای از تبعید خود را در باغ «بدیع‌الحکما» زندگی کرده است و بزرگانی مانند شهید «کلنل محمدتقی پسیان»، شیخ «محمدباقر بهاری» روحانی مشروطه‌خواه، «صفاءالحق همدانی» شاعر، «فریدالدوله گلگون» روزنامه‌نگار، «شهیدزاده دادرس» قاضی دادگستری و بسیاری از بزرگان شهر در اوایل قرن کنونی از معاشران دکتر بدیع‌الحکما بوده‌اند.

ساختمان «نراقی»، حمام «ضرابی»، عمارت «جنانی» و بسیاری ساختمان‌های دیگر در معرض تخریب‌اند و نوحه‌سرایی شما نتیجه‌ای ندارد. همدان شهر ثروتمندی است. استانداری، شهرداری، شورای شهر، ارشاد و بسیاری سازمان‌های دیگر می‌توانند مشارکت کنند و این معدود ساختمان‌های باقی‌مانده را تغییر کاربری دهند و به‌عنوان ساختمان اداری، فرهنگسرا، موزه، کتابخانه، نمایشگاه و حتی ورزشگاه مورد استفاده قرار دهند. فقط کمی همت لازم است و اندکی همدلی.

در سال‌های دور که یکی از دوستان در شهرداری امکانی برای خدمت پیدا کرد، ساختمان مخروبه «پوستی‌زاده» را به فرهنگسرای «الوند» تبدیل و ماندگار کرد. شما و سایر مدیران شهر هم اگر بخواهید می‌توانید از پشت‌ میزهای‌تان بلند شوید، به سروقت ساختمان‌ها بروید، برای نجات این یادمان‌های معماری شهر کاری کنید.»

انتهای پیام