اعلام مواضع دبیر و اعضای کمیته اجرایی جشنواره شعر فجر مبنی بر اعتمادسازی برای حضور همه جریان‌های شعری با واکنش‌هایی روبه‌رو شده است که این نشان می‌دهد اعضای کمیته و شورای سیاست‌گذاری جشنواره به نوعی از رودررویی رسیده‌اند، به شکلی که علاوه بر پیش آمدن این احتمال که برخی از اعضا از وعده‌های خود پا پس بکشند یا برخی عطای حضور را به لقایش ببخشند، این پرسش هم به‌وجود آمده است که با این شرایط، چگونه می‌توان به حضور جریان‌های مستقل در این رویداد دولتی امیدوار بود؟

به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) پس از انتخابات ریاست جمهوری سال جاری و با تغییر دولت و رویکرد تصمیم‌گیران اصلی کشور، به تبع مدیران فرهنگی تازه بر مسند نشسته دولت تدبیر و امید هم وعده تغییر سیاست‌های گذشته را مطرح کردند. یکی از این شاخه‌های مطرح‌شده، برگزاری جشنواره شعر فجر بود؛ به طوریکه مسؤولان برگزاری این جشنواره متناسب با تغییر شرایط وعده دادند این جشنواره نیز مانند دیگر جشنواره‌ها باید از اعتبار لازم برخوردار باشد که لازمه این اعتباربخشی، حضور همه طیف‌ها و جریان‌های شعری است.

بر همین مبنا اولین اقدام وزارت ارشاد، معرفی اعضای شورای سیاست‌گذاری با حکم وزیر ارشاد بود که سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد، به‌عنوان رییس شورای سیاست‌گذاری منصوب کرد. همچنین سیدعلی موسوی گرمارودی، محمدعلی معلم دامغانی، عباس کی‌منش (مشفق کاشانی)، محمدعلی مجاهدی، محمدعلی بهمنی، حسین اسرافیلی، علیرضا قزوه، پرویز بیگی حبیب‌آبادی، فاطمه راکعی، سعید بیابانکی، عبدالجبار کاکایی، محمود اکرامی‌فر، افشین علاء، موسی بیدج و فاضل نظری و قادر طراوت‌پور به عنوان اعضای شورای سیاست‌گذاری جشنواره معرفی شدند. عبدالجبار کاکایی هم به عنوان دبیر علمی جشنواره انتخاب شد.

با معرفی این اعضا و با توجه به تکراری بودن بیشتر اسامی این شورا، برخی از شاعران به آن واکنش نشان دادند؛ چرا که معتقد بودند نمی‌توان با همان افرادی که هفت سال جشنواه‌های قبلی را با آن شکل و رویکردهای ضد اعتدالی و همه‌جانبه‌نگری برگزار کرده‌اند و در این زمینه ابایی هم نداشته‌اند، در جهت تحقق اهداف وعده داده‌شده حرکت کرد، اما کاکایی به عنوان دبیر علمی جشنواره در اولین اظهارنظرش در گفت‌وگو با ایسنا از «تلاش و انجام اقدام لازم برای حضور همه‌ی طیف‌ها و جریان‌های شعری، منهای نوع تفکر سیاسی‌شان، در جشنواره‌ امسال خبر داد».

او همچنین در پاسخ به این سؤال که چه اقدام‌هایی انجام می‌دهید که اسامی تکراری برخی از شاعران دوباره در این جشنواره تکرار نشود و از این طریق اعتمادسازی و اعتبارزایی صورت گیرد، اعلام کرد: «قطعا تلاشم این است که تمام طیف‌های حاضر در صحنه‌ی ادبیات ایران و کسانی که در حوزه‌ی جریان‌سازی ادبیات ما قابل اعتنا هستند، منهای نوع تفکر سیاسی‌شان، در جشنواره حضور داشته باشند و از آن‌ها برای حضور در جشنواره دعوت خواهیم کرد تا در این نمایشگاه عرضه‌ی جمعی حضور داشته باشند و به نوعی از آن‌ها تقدیر شود. قطعا اگر این اتفاق میسر شود، من پای کار هستم، اما اگر خدایی ناکرده، از نظر تشکیلاتی ممانعتی به عمل بیاید، قطعا کنار خواهم کشید و اگر طیف‌های مختلف نخواهند شرکت کنند، سعی می‌کنم که از در مذاکره با آن‌ها وارد شوم و امیدوارم در سایه‌ی اعتماد این اتفاق رخ دهد.»

در ادامه، ایسنا سلسله گفت‌وگوهایی با اعضای شورای سیاست‌گذاری انجام داد که تقریبا اکثر آن‌ها به تغییرات وعده داده‌شده از سوی دبیر جشنواره خوش‌بین بودند. در این میان، سیدعباس صالحی - معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم - نیز تصریح کرد: اتفاقا در چنین مجموعه‌ها و گفت‌وگوها می‌تواند از آن چیزی که در حیطه شعر در کشور اتفاق می‌افتد، یک تابلو کامل ایجاد شود، در غیر این صورت ما یک تابلو ناقص و تصویر کاریکاتوری از شعر ملی و شعر ایران نشان می‌دهیم. بنابراین ما باید به این سمت حرکت کنیم. مطمئن باشید جشنواره شعر فجر امسال نمایی بسیار متفاوت‌تر از گذشته خواهد داشت. اما این‌که به آن چیزی که باید برسد می‌رسد یا نه، مشخص نیست و ممکن است تحقق رسیدن به مطلوب به زمان بیش‌تری نیاز داشته باشد.

در ادامه دبیر جشنواره شعر فجر در تاریخ 23 بهمن‌ماه، در معرفی اعضای کمیته اجرایی جشنواره به ایسنا گفت: علی آبان، فاطمه راکعی، سعید بیابانکی، موسی بیدج، بهزاد زرین‌پور، بهزاد خواجات، هوشیار انصاری‌فر، محمود اکرامی‌فر، حمیدرضا شکارسری، یزدان سلحشور، پوریا سوری، گروس عبدالملکیان و سعید یوسف‌نیا اعضای اتاق فکر یا همان کمیته اجرایی جشنواره هستند. این افراد از طیف‌های مختلف از جمله دو طیف گفتمان انقلاب و دگراندیش هستند.

او همچنین 28 بهمن‌ماه در پی برگزاری جلسه دوم کمیته اجرایی جشنواره گفت: در این جلسه، یزدان سلحشور، بهزاد زرین‌پور، محمود اکرامی‌فر، علی آبان، حمیدرضا شکارسری، فاطمه راکعی و پوریا سوری شرکت داشتند. همچنین هرمز علی‌پور و مهرنوش قربانعلی به جمع اضافه شده‌اند.

ابتدا هوشیار انصاری‌فر اعلام محکومیت سانسور از سوی اعضای این کمیته را حداقل کار برای حضور همه شاعران و طیف‌های مختلف دانست، چون به اعتقاد او بزرگ‌ترین و علت‌العلل به‌وجود آمدن نبود اعتماد شاعران طیف‌های مختلف برای حضور در جشنواره بحران صدور مجوز نشر و ممنوع‌القلم شدن برخی شاعران و نویسندگان است.

او همچنین گفت: «با حفظ احترام برای اعضای فعلی کمیته اجرایی، تحقق وعده‌های اعلام‌شده مبنی بر حضور همه طیف‌ها در جشنواره شعر فجر خیلی خوش‌بینانه نیست، چون در ترکیب اعضا تعادل وجود ندارد و در ادامه این را هم افزود که با آمدن من و دو سه نفر دیگر امثال من این اتفاق رخ نخواهد داد، چون در این شکل ما هم به مهره سوخته تبدیل خواهیم شد. با این حال وقتی به خروجی‌های ترکیب کمیته نگاه می‌کنم، فکر می‌کنم اگر قرار است خروجی مثل سال‌های قبل باشد، مطمئنا ادامه حضورم در این جمع فایده نخواهد داشت.»

همچنین پوریا سوری در تماس با خبرنگار ایسنا، درباره حضورش در اولین جلسه کمیته اجرایی سخن گفت و اعلام کرد که در این جلسه مطرح شده است، شاعران ونویسندگانی که در چند سال اخیر کتابشان منشر نشده و به حاشیه رانده شده‌اند، با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دیدار داشته باشند و در آنجا از مصائب چندساله اخیرشان صحبت کنند و او نیز تضمین دهد که دیگر اتفاقات گذشته تکرار نخواهد شد. از دیگر مواردی که سوری مطرح کرد و گفت که در صورت اجرایی شدن آنها حضور شاعران وطیف‌های مختلف شعری برای حضور در هشتمین دوره جشنوراه شعر فجر تسهیل خواهد شد، «تشکیل دفتری برای پیگیری کتاب‌های توقیف‌شده» بود. او همچنین اعلام کرد «اگر دو شرط اول اجرایی شد و جریان شعر مستقل با خوش‌بینی به جشنواره نگاه کرد، در درجه اول هیأت اجرایی و داوران جشنواره به صورت 50-50 از دو جریان شعری کشور یعنی جریان شعر مستقل و جریان شعر انقلاب و دولتی انتخاب شوند و بیش‌تر به ماهیت شعر نگاه شود نه نگاه ایدئولوژیک. »

او همچنین از دیگر مباحث مطرح‌شده در جلسات اعضای کمیته برای حضور جریان شعری مستقل در جشنواره شعر فجر را بزرگداشت چند شاعر زنده و درگذشته عنوان کرد و در این‌باره نیز گفت: «ما پیشنهاد دادیم در طول ایام برگزاری شبی در جهت بزرگداشت سیمین بهبهانی به این بانوی شعر اختصاص یابد که تقریبا همه اعضای حاضر در کمیته اجرایی با آن موافقت کردند، یا حداقل مخالفتی با آن نشد. همچنین بحث برگزاری بزرگداشت برای محمد مختاری مطرح شد، چون فکر کردیم او شاعری است که در زمان قدرت داشتن یک جریان فکری در کشور کشته شده است و حتا وزارت اطلاعات هم این موضوع را پذیرفت، بنابراین می‌خواهیم با بزرگداشت او بگوییم که دیگر نباید از این‌گونه اتفاق‌ها بیافتد، بلکه باید نام چنین فردی با افتخار برده شود، چرا که تنها کاری که او کرده بود گفتن شعرهایی بود که مجوز انتشار نگرفتند». همچنین او برگزاری بزرگداشت احمد شاملو را در شمار این توافق‌ها اعلام کرد.

پس از این اعلام نظرها، علیرضا قزوه در واکنش گفت: «شورای سیاست‌گذرای جشنواره شعر فجر درباره سیاست‌های این جشنواره تصمیم می‌گیرد. آقای جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به 14 نفر از شاعران کشور حکم داده است و این افراد باید درباره سیاست‌های این جشنواره تصمیم بگیرند. سخن من این است که نباید خارج از این چهارچوب‌ها قدم برداشته شود. شورای سیاست‌گذاری هر چیزی را که تصویب کرد، دبیر اجرایی و دبیر علمی باید آن را به شکل خوبی پیاده کنند». او با تاکید بر این که اتاق فکر باید یک ساز و کار منطقی و اداری داشته باشد، اظهار کرد: «آقای کاکایی (دبیر علمی جشنواره) یکی از افراد مورد تأیید ماست، یکی از دوستان قدیم ماست و ما به او ارادت داریم. آقای کاکایی یکی از افرادی است که در خط انقلاب است و در آینده نیز خواهد بود، به دلیل همین اعتماد به او حکمی داده شده است، اما او نباید از حلقه 14 نفری که شورای سیاست‌گذاری این جشنواره را تشکیل می‌دهند، خارج شود».

در این میان، فردی که به‌عنوان سخنگوی هیات اجرایی جشنواره معرفی شده است هم با سراسیمگی ضمن موضع‌گیری علیه سخنان دیگر عضو این هیات - پوریا سوری - ، اظهارات او را از روی جوانی و شور و شوق جوانانه توصیف کرده، همچنین به‌طور ضمنی مدعی شده که او حرف‌هایش را پس گرفته و در جلسه‌ای، با تصحیح سخنانش، اعلام کرده حرف‌هایش در گفت‌وگوی خودخواسته‌ مورد اشاره، تحریف شده است.

با این اوصاف، این پرسش اساسی تداوم می‌یابد که اولا با حضور افرادی با پیشینه‌ غیرمنطبق با تفکر همه‌جانبه‌نگری که در هشت‌ساله‌ دولت‌های نهم و دهم نیز در کسوت دست‌اندرکاری این جشنواره حضور داشته و هیچ صدای متفاوتی را برنتافته‌اند، تفکر اعتدالی چگونه می‌خواهد اجرایی شود؟ دیگر این‌که وقتی در همین ابتدای کار، اعضای شوراهای موجود در ساختار تشکیلاتی و اجرایی جشنواره این‌گونه علیه هم موضع گرفته و حتا بنا بر برخی اطلاعات دریافتی، یکدیگر را به تغییر موضع و پس گرفتن اظهاراتشان مجبور می‌کنند، این مهم چگونه محقق خواهد شد؟ و دیگر این‌که با این شرایط و روند، اعتمادزایی و اعتبارزایی برای جشنواره‌ شعر فجر، در قبال اهالی ادبیات و اهالی رسانه‌ای که در مواضع خود تغییر ناگهانی ایجاد نکرده، بر آن تعصب و اعتقاد قلبی داشته و برای رهایی از گذشته خویش نه تفکر و نه احیانا نام خانوادگی‌شان را تغییر داده‌اند، چگونه شدنی خواهد بود؟

انتهای پیام