ایران و ترکیه بی‌شک دو بازیگر مهم منطقه هستند که رفتار سیاسی‌شان با یکدیگر هیچ‌گاه از دید بازیگران منطقه‌یی و بین‌المللی دور نمانده است، روابطی که فراز و نشیب‌هایش گاه جغرافیای سیاسی خاورمیانه را دستخوش تغییراتی کرده است.
ترکیه زمانی با سیاست "تنش صفر" جویای روابطی نو با همسایگانش شد و در مقطعی عملکردش در قبال سوریه و عراق روابطش را به اوج تنش‌ها رساند.
محمد جواد ظریف می‌گوید از زمان عهده‌دار شدن مسوولیتش در وزارت خارجه بیش‌ترین رایزنی و گفت‌وگوها را با وزیر خارجه ترکیه داشته است. قدم زدن طولانی دو وزیر در کنار رودخانه هادسن در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و مذاکرات خصوصی آن‌ها بدون حضور دیپلمات‌های دیگر از دیدگاه صاحبنظران معانی زیادی در خود داشت.
وزیر امور خارجه روز یک‌شنبه به دعوت همتای خود سفر دیگری به استانبول داشت و در دیدار با مقامات ترکیه موضوعات در دستور کار دو کشور در حوزه‌های مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفت اما حضور حسین امیرعبداللهیان، معاون عربی و آفریقای وزارت امور خارجه در این سفر حکایت از مذاکرات جدی ایران و ترکیه درباره سوریه داشت.
وزیران خارجه ایران و ترکیه در نشست مطبوعاتی خود از امضای "توافقنامه شورای همکاری‌های استراتژیک" بین تهران و آنکارا در آینده نزدیک خبر دادند؛ موضوعی که شاید بیش از همه مورد توجه تحلیلگران و صاحبنظران غربی و منطقه‌یی قرار گرفت.
دکتر اسدالله اطهری، استاد دانشگاه مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در این باره می‌گوید: "توافقنامه شورای همکاری‌های استراتژیک" طرحی در رفتار سیاسی ترکیه است که بر اساس آن زمانی که احساس می‌کنند باید به کشوری نزدیک شوند به دنبال امضای چنین توافق‌نامه‌ای می‌روند. ترک‌ها اصولا زمانی چنین توافق‌نامه‌ای را امضا می‌کنند که خواستار ارتقای همه‌جانبه روابط با یک کشور شده باشند.
اطهری افزود: ترکیه چندین پادمان و پروتکل با کشورهای مختلف از جمله 42 پادمان با عراق امضا کرده است و چنین توافق‌نامه‌ای را با جمهوری آذربایجان، عراق، روسیه و حتی فرانسه و انگلستان در اروپا نیز امضا کرده است.
او معتقد است بسیار مناسب است که "توافقنامه شورای همکاری‌های استراتژیک" بین ایران و ترکیه برقرار شود.
این استاد دانشگاه در تشریح ابعاد این توافقنامه استراتژیک گفت: آن چه در این حوزه مدنظر ترک‌هاست شاخص‌هایی مانند اقتصاد، انرژی، تجارت، و مسائل امنیتی دارد. احساس می‌شود ترکیه می‌خواهد اقتصادش را به عنوان مکمل به کشورهای دیگر به ویژه کشورهایی که مسائل امنیتی مشترکی با آن‌ها دارد گره بزند.
اطهری در عین حال با بیان این که ترکیه می‌تواند ایران را به اروپا وصل کند، گفت: مهم‌ترین بحثی که در این زمینه مطرح است انتقال گاز ایران به اروپاست. از سویی ترکیه می‌تواند حلقه وصل ایران به ناتو و حتی حلقه وصل ایران به سازمان‌هایی باشد که با ناتو همکاری می‌کنند، سازمان‌هایی مانند اجلاس امنیتی مونیخ که نشست آن سالانه در آلمان برگزار می‌شود.
وی تاکید کرد که همکاری‌ها در زمینه دیپلماسی دفاعی و مدیریت دفاعی و امنیتی منطقه‌یی مهم‌ترین قسمتی است که در زمینه‌های دفاعی دو کشور می‌توانند درباره آن با هم همکاری داشته باشند و این موضوع می‌تواند به ویژه در سوریه و عراق ظهور پیدا کند. در عین حال موضوعاتی مانند حضور ناتو در عراق و طرح استانبول که بر اساس آن ناتو از طریق ترکیه به شورای همکاری خلیج فارس و عراق وصل شد می‌تواند در مذاکرات بین ایران و ترکیه قابل توجه باشد.
اطهری گفت: براساس این توافقنامه "همکاری استراتژیک"، هم‌چنان که ترک‌ها در مورد خرید موشک‌های چینی سعی کردند استقلال خود را نشان دهند (برخلاف نظر غرب) می‌توانند با ایران نیز این شیوه را دنبال کنند. به نظر می‌رسد ترکیه آن‌قدر از استقلال عمل برخودار باشد که همکاری‌اش با ایران منافاتی با همکاری با ناتو نداشته باشد و سطح همکاری‌ها با ایران به سطح همکاری‌های استراتژیک ارتقا یابد.
ایران و ترکیه در مقاطعی در گذشته روابط گرمی با یکدیگر داشته‌اند اما موضوع امضای این توافقنامه هیچ‌گاه میان دو کشور مطرح نشده بود.
این کارشناس مسائل ترکیه در این‌باره می‌گوید: به نظر می‌رسد پیش از این نیز ترکیه مایل به امضای چنین توافق‌نامه‌ای بوده است. اما تا زمانی که مباحث به همکاری‌های نظامی، امنیتی و دفاعی نمی‌رسید سطح همکاری‌ها ارتقا پیدا نمی‌کرد، از سویی به دلیل نوع دیپلماسی دولت‌ها و یا بعضا دیپلماسی تهاجمی که ایران داشت و با وجود فشار آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها این موضوع مطرح نمی‌شد و گفت‌وگوها به این سطح نمی‌رسید.
اطهری ادامه داد: برای دو کشور در این توافقنامه استراتژیک حفظ و حمایت از یکپارچگی و تمامیت ارضی کشورها مانند عراق و سوریه مهم است؛ از سویی این توافقنامه ناظر بر همکاری ایران و ترکیه در زمینه پاسداری صلح با همکاری سازمان ملل متحد نیز است، فعالیت‌های صلح سازمان ملل متحد در عرصه جهانی یکی از موارد همکاری ایران و ترکیه در عرصه جهانی است. ایران تجربیاتی در زمان رژیم گذشته و پس از انقلاب داشته است و گردانی را به موضوع حفظ صلح بین‌الملل اختصاص داده است. گردان‌های حافظ صلح به دستور فرماندهی کل قوا تشکیل شده است.
به گزارش ایسنا، سیاست "تنش صفر با همسایگان" که در ابتدای فعالیت دولت حزب عدالت و توسعه ترکیه اعلام شده بود، در طول جنگ داخلی سوریه نقض شد و پس از آن ترکیه با همسایگان جنوبی و شرقی خود دوران پر تنشی را گذراند. سیاستمداران حزب عدالت و توسعه ترکیه سعی می‌کنند با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور با در پیش گرفتن سیاست‌های تنش‌زدا در سطح بین‌الملل، محبوبیت از دست رفته خود را بازیابند و در این مسیر امضای توافقنامه همکاری استراتژیک با ایران شاید گامی برای افزایش نفوذ و جایگاه سیاسی این کشور و ترمیم روابط آسیب‌دیده خود باشد.
انتهای پیام
نظرات