در مراسم پایانی جایزه غزل تأکید شد، بزرگ‌ترین دستاورد این جایزه این است که کمک کرده تا در حوزه غزل هم ترازویی در بخش خصوصی در جامعه ادبی فعال باشد.

به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، علیرضا بهرامی - عضو شورای سیاست‌گذاری جایزه «کتاب مستقل سال غزل» - در مراسم پایانی نخستین دوره این جایزه که عصر روز جمعه 19 مهرماه در سرای محله کاووسیه برگزار شد، با بیان این مطلب، گفت: با توجه به این‌که در بخش‌های خصوصی فعال در جامعه ادبی به قالب غزل کم‌تر توجه شده است، همراه با جمعی از دوستان تصمیم گرفتیم جایزه‌ای مستقل برای این قالب راه‌اندازی کنیم.

او ادامه داد: بر این اساس، در روز بزرگداشت سعدی فراخوانی برای این جایزه منتشر شد. سپس در سال‌روز تولد حسین منزوی، نامزدهای این جایزه معرفی شدند و طبق وعده، امروز در آستانه روز بزرگداشت حافظ، برگزیدگان جایزه معرفی می‌شوند. قرار بر این است که این زمان‌بندی در سال‌های آینده هم رعایت شود.

بهرامی سپس گفت: بخش کتاب سال این جایزه مختص کتاب‌های منتشرشده در سال‌های 90 و 91 است و بخش ویژه مختص شاعرانی است که تاکنون مجموعه‌ غزل منتشر نکرده‌اند، اما یک مجموعه غزل آماده دارند. همچنین طبق تصمیم شورای سیاست‌گذاری، قرار است در هر دوره از این جایزه، از یکی از چهره‌های در قید حیات یا درگذشته که در سیر تکوینی غزل نقش مؤثر داشته‌اند، تجلیل شود.

اختتامیه جایزه مستقل کتاب سال غزل

او افزود: براساس رأی هیأت داوران، امسال از سرکار خانم سیمین بهبهانی تجلیل خواهد شد که البته حضور ایشان در مراسم امروز را با آن‌که مسجل بود، اعلام نکرده بودیم، اما در مشورتی با خود ایشان و فرزندشان در دقایقی قبل از آغاز مراسم، با تأکید خود ما و با وجود لطف همیشگی ایشان به این جمع، تصمیم بر آن شد که با توجه به وضعیت عمومی ایشان در امروز، تجلیل از ایشان بدون حضور خودشان انجام و تندیس و جوایز درنظر گرفته‌شده، در روزهای آینده و در وضعیتی مناسب‌تر به ایشان تقدیم شود.

این شاعر همچنین گفت: اسفندماه سال گذشته در همین مکان و در اختتامیه هفتمین دوره جایزه کتاب سال شعر خبرنگاران از این شاعر پیشکسوت تجلیل کردیم و در فاصله این دو جایزه نیز یک جایزه بین‌المللی به ایشان اهدا شده است. امید که تداوم حضور ایشان در جامعه ادبی کشور، با موفقیت‌های دیگر نیز همراه شود.

غزلی به سبک حافظ

در ادامه این مراسم، مفتون امینی غزلی را برای سیمین بهبهانی خواند و در توضیحی گفت: این غزل البته به‌صورت قصیده‌وار از ابتدا تا انتها در مدح ایشان سروده نشده اما به سبک حضرت حافظ در یکی دو بیت به ایشان پرداخته است.

جایزه مستقل کتاب سال غزل

تداوم در غزل

بخش دیگری از این مراسم، به سخنرانی علیرضا طبایی درباره نقش سیمین بهبهانی در سیر تکوینی غزل معاصر اختصاص داشت که گفت: در آستانه روز حافظ قرار داریم. انتخاب این روز برای این جایزه بسیار مبارک است. حافظ یکی از قله‌های برتر شعر فارسی است و در این قله رفیع بهترین تجلی رنگین‌کمان آرزوها و آمال قوم ایرانی را می‌توانیم ببینیم.

او افزود: ‌تصور من این است که در بین کسانی که در چند دهه گذشته برای زنده نگه داشتن غزل تلاش کرده‌اند، نام، آثار و شخصیت سیمین بهبهانی یکی از قله‌های به‌یادماندنی غزل امروز است. خانم بهبهانی از سال 1325 به عرصه خلاقیت شعر پا نهاد. اولین کتاب ایشان با عنوان «جای پا» دربرگیرنده چهارپاره‌های متفاوتی است و یک آغاز مبارک و میمون محسوب می‌شد. در سال‌های 1320 تا 1340 فضای خاصی بر شعر حاکم بود و محتوای شعرها بیش‌تر بر حدیث نفسی توأم با بدبینی و نیهیلیسم متکی بود. اما در مجموعه «جای پا» 90 درصد محتوای شعرها را مسائل اجتماعی تشکیل می‌دهد و نگاه یک شاعر متعهد در آن دیده می‌شود. توجه به سرنوشت جوان‌های بی‌کار و معتاد یا دختران فریب‌خورده از مضامین شعرهای این مجموعه هستند. زبان آن شعرها هنوز به شکوفایی لازم نرسیده است، اما شاعر با نگاه به جامعه نگرانی‌اش را از ضعف‌های اجتماعی بیان می‌کند.

این شاعر ادامه داد: ‌دومین مجموعه سیمین بهبهانی «چلچراغ» نام دارد و شامل دو بخش غزل‌ها و چارپاره‌هاست. در غزل‌های این مجموعه با مسائلی مواجه‌ایم که یک زن به عنوان نیاز ذاتی با آن روبه‌روست و همچنین محدودیت‌هایش. در عین حال سیمین بهبهانی در این شعرها به مسائل اجتماعی هم می‌پردازد. در این مجموعه زبان چهارپاره‌ها از غزل‌ها قوی‌تر است.

طبایی سپس گفت: در فاصله سال‌های 1335 تا 1340 مجموعه «مرمر» منتشر می‌شود. این مجموعه نقطه عطفی در کارهای بهبهانی و غزل امروز است. با شکل‌ گرفتن جریان‌های سیاسی در آن روزها، صحبت‌ از مسائل عشقی و عاطفی کم‌تر مورد توجه بود و گرایش به سمت مضامین اجتماعی و مبارزه جهان غرب و شرق بیش‌تر دیده می‌شد.

او افزود: کتاب «مرمر» نقطه عطفی در آثار بهبهانی است و نگاه تازه‌ای در آن دیده می‌شود. همچنین تأثیر دیدگاه شاعران نیمایی در آثار این شاعر غزل‌سرا مشهود است. در نزدیکی سال 1350 سیمین بهبهانی در غزل به دگرگونی دچار می‌شود و همپای شاعران بزرگی همچون منوچهر نیستانی، هوشنگ ابتهاج وغیره بهار تازه‌ای به غزل امروز می‌بخشد. تفاوت خانم بهبهانی با شاعرانی همچون آتشی و اخوان ثالث که بیش‌تر به شعر نیمایی گرایش دارند و فقط گاهی غزل می‌سرایند، تداوم و پی‌گیری اوست و این تداوم از او چهره‌ای شاخص ساخته و او را به یکی از پایه‌گذاران غزل معاصر تبدیل کرده است.

هیات داوران جایزه کتاب سال غزل

طبایی در ادامه اظهار کرد: یکی دیگر از نکاتی که در کار سیمین بهبهانی دیده می‌شود، تنوعی است که او در غزل ایجاد کرده است و به اوزان و بحرهایی توجه کرده که پیش از‌ آن کم‌تر از آن استفاده می‌شد. خانم بهبهانی عقیده دارند که اگر یک ترکیب را چند بار تکرار کنیم، این تکرار با تولید نوعی آهنگ خاص، وزن ایجاد می‌کند و همین می‌تواند مبنای سرودن شعرهایی در قالب غزل شود. از این منظر، تنوع کار خانم بهبهانی در وزن غزل او را به شاخص‌ترین فرد در این زمینه تبدیل می‌کند.

او اضافه کرد: پس از انقلاب نیز ویژگی برجسته شعر سیمین بهبهانی توجه به اجتماع است. توجه به مضامین اجتماعی در شعر فارسی از عصر مشروطه مشهود است. یکی از زمینه‌های کار خانم بهبهانی در غزل، بیان مسائل اجتماعی و سیاسی و توجه به تعارض‌های جامعه است. این مسأله اگر برای شاعر مشکلاتی هم ایجاد می‌کند، شعر او را به زبان پویای جمعی تبدیل می‌کند.

طبایی همچنین گفت: موضوع دیگر، نوآوری‌های کلامی در کار خانم بهبهانی است که به بحث مفصلی نیاز دارد. امروز ما شاهد خلق آثاری از جانب ایشان هستیم و زندگی و تلاش او برای خلق پاره‌ای از غزل‌ها قابل توجه است.

این شاعر غزل‌سرا ادامه داد: در شعر ایشان نوعی نگاه تازه به زندگی و ادبیات دیده می‌شود که غزل را از محدودیت‌های گذشته دور می‌کند. امروز جوانان می‌توانند آن‌چه را در گذشته غزل داشته‌ایم، با تجربه‌های شاعران نیمایی درآمیزند و همه این‌ها مدیون سعی کسانی مانند خانم بهبهانی است. البته در این میان نباید حق دیگران را نادیده گرفت؛ شاعرانی مثل منوچهر نیستانی و حسین منزوی و یا شاعرانی که در زمینه‌هایی دیگر کار کردند، اما تعداد اندکی غزل مؤثر داشتند؛ مانند فروغ فرخزاد و همچنین کسانی چون نادر نادرپور، فریدون توللی، فریدون مشیری و نصرت رحمانی.

طبایی سپس بیان کرد: اگر قرار است درباره جریانی که غزل را از تکرار و خمودگی خارج و به شعر زنده و پویای روزگار ما تبدیل کرد، سخن بگوییم، باید توجه کنیم که همه افراد ازجمله کسانی مانند ایرج دهقان، عمران صلاحی و... هم مؤثر بودند.

پس از سخنان این شاعر پیشکسوت، نوبت به شعرخوانی نامزدهای بخش ویژه نخستین دوره جایزه کتاب سال غزل رسید که علاوه بر غزل‌خوانی مرضیه فرمانی و مهدی مهدوی، مادر غزل آزاد مقدم هم که در کشور ایتالیا اقامت دارد، غزلی از او برای حاضران خواند.

علیرضا بهرامی - علیرضا طبایی

تلاش کردیم به شاعران دور از مرکز توجه کنیم

در بخش دیگری از این مراسم، حامد ابراهیم‌پور، دبیر جایزه کتاب سال «غزل»، گفت: در جایزه‌های مستقل بسیار کم به غزل توجه می‌شود. یکی از این جایزه‌ها، جایزه‌ شعر خبرنگاران بود که در آن یک‌بار کتابی از آقای طبایی برگزیده شد وچند بار هم مجموعه غزل‌هایی ازجمله کتاب خود من نامزد شد. برای ما این سؤال به وجود آمده که چرا در جایزه‌های مستقل جمع‌های روشنفکرانه به غزل روی خوش نشان نمی‌دهند. شاید چون فکر می‌کنند غزل ایدئولوژی‌زده است و نهادهای رسمی و دولتی از آن حمایت می‌کنند، همچنین شاید به‌خاطر آن‌که متأسفانه بسیاری از غزل‌سرایان سفارشی کار می‌کنند.

او ادامه داد: همه این مسائل باعث شده که دید خوبی به غزل‌سرایی وجود نداشته باشد. با توجه به این موارد، جمع دوستانه ما در انجمن ادبی بوطیقا تصمیم گرفتیم که این جایزه را راه‌اندازی کنیم. تلاش ما این بود که بیش‌تر به شاعرانی که در شهرهای مختلف کشور هستند، توجه شود که کارشان به دلیل دوری از مرکز دیده نمی‌شود. در حال حاضر نیز نامزدهای ما از شهرهای مختلف کشور ازجمله بندرعباس، رشت، مراغه، زنجان، مشهد، ساوه و تهران هستند و حتا یکی از نامزدها اصلا در ایران زندگی نمی‌کند.

ابراهیم‌پور همچنین از همه افرادی که در برگزاری این جایزه همراهی کردند سپاس‌گزاری و اظهار امیدواری کرد که این حرکت خودجوش مستقل در تداوم راه خود هرچه شکوفاتر و مؤثرتر واقع شود.

پس از سخنان دبیر جایزه مستقل کتاب سال غزل، عبدالحسین انصاری، پوریا سوری، رؤیا باقری، جواد کلیدری و سروده سارا ناصرنصیر، به شعرخوانی پرداختند.

مفتون امینی - فرهاد عابدینی

معرفی برگزیدگان

در بخش پایانی این مراسم نیز پس از شعرخوانی نامزدهای جایزه، علیرضا بهرامی بیانیه پایانی این جایزه را به این شرح خواند:

«نخستین دوره جایزه مستقل کتاب سال غزل با سپاس‌گزاری از جامعه‌ ادبی و رسانه‌یی کشور و با معرفی برگزیدگان هیأت داوران محترم این دوره، به کار خود پایان می‌دهد؛ تا سالی و دوره‌ای دیگر...

این حرکت خودجوش و مستقل ادبی که بنا بر احساس وظیفه و نیازی، به‌همت گروهی از شاعران شکل گرفت، امید دارد که دوره‌های بعدی، با هم‌افزایی تمامی فرهیختگانی که نسبت به فرهنگ جامعه خویش تعلق خاطر و تعهدی احساس می‌کنند، گام‌های درخشان‌تری را بپیماید.

بر این اساس، دبیرخانه جایزه مستقل کتاب سال غزل امیدوار است که همه‌ساله با انتشار فراخوان در روز بزرگداشت «سعدی» و نیز معرفی نامزدهای خود در سال‌روز تولد «حسین منزوی»، برگزیدگان سالیانه این رویداد ادبی را در آستانه روز «حافظ» معرفی کند.

شورای سیاست‌گذاری جایزه مستقل کتاب سال غزل با تأکید بر این‌ نکته که این جایزه در سیر تکوینی خویش، تمام تلاش خود را به‌کار خواهد گرفت که علاوه بر پیش‌فرض‌های رسمی تعیین‌شده، از هرگونه جانبداری در زمینه‌ گرایش‌های موجود در زمینه این گونه شعری بپرهیزد.

با این اوصاف و با تأکید بر این‌که بررسی انجام‌شده، یک محدوده خاص زمانی را در حوزه نشر مجموعه‌های غزل و در چارچوب آیین‌نامه اعلام‌شده درنظر گرفته و بی‌شک، معرف همه بضاعت جامعه ادبی کشور در این حوزه نیست، هیأت داوران نخستین دوره جایزه مستقل کتاب غزل متشکل از حامد ابراهیم‌پور (دبیر جایزه)، علیرضا بهرامی، مریم جعفری آذرمانی، هادی خورشاهیان و محمدرضا شالبافان، نتیجه داوری نخستین دوره را به شرح زیر اعلام می‌کند:

از میان نامزدهای نخستین دوره این جایزه در بخش کتاب سال (ویژه کتاب‌های منتشرشده در سال‌های 90 و 91) شامل مجموعه غزل‌های: «مشق‌های بلاتکلیف» سروده عبدالحسین انصاری، «همسایه‌ای در ماه» سروده رؤیا باقری، «با خودم بودم» سروده سعید حیدری ساوجی، «تناسخ به درخت» سروده پوریا سوری، «قطار ساعت هفت» سروده جواد کلیدری و «از لای لیوان‌ها» سروده سارا ناصرنصیر، تندیس و جایزه این دوره تقدیم می‌شود به جواد کلیدری با مجموعه غزل «قطار ساعت هفت».

همچنین در بخش ویژه (مختص شاعرانی که تاکنون مجموعه‌ غزل منتشر نکرده‌اند، اما یک مجموعه غزل آماده دارند) از میان نامزدهای این دوره متشکل از غزل آزاد مقدم، مرضیه فرمانی و مهدی مهدوی، تندیس و جایزه چاپ کتاب تقدیم می‌شود به مجموعه شرکت‌کننده ازسوی غزل آزاد مقدم.

جایزه مستقل کتاب سال غزل که قرار است در هر دوره از یکی از چهره‌های پیشکسوت مؤثر در سیر تکوینی غزل تجلیل کند، در دور نخست، تندیس بلورین و جایزه خود را اهدا می‌کند به سرکار خانم «سیمین بهبهانی» بابت یک عمر حضور مستمر و مؤثر در حوزه غزل معاصر.

ناشران پشتیبان جایزه کتاب سال غزل هم عبارت‌اند از: نگاه، هرمس، کتابسرای تندیس و فرهنگ معاصر.»

جایزه کتاب سال غزل

در پایان نیز با حضور هیأت داوران و تعدادی از پیشکسوتان حاضر در مراسم، تندیس‌های بلورین و جایزه‌ها به برگزیدگان تقدیم شد.

ازجمله حاضران در این برنامه به این افراد می‌توان اشاره کرد: مفتون امینی، علیرضا طبایی، محمد سلمانی، فرهاد عابدینی، پوران کاوه، کیومرث منشی‌زاده، عبدالجبار کاکایی، علیرضا آبیز، محمدرضا حاج‌رستم‌بیگلو، هادی خوانساری، لیدا تبیانی، فریبا شادلو، حسین صفا، حبیب محمدزاده، زهره طلوع‌حسینی، عبدالصابر کاکایی، امید صباغ‌نو، صابر قدیمی، مهدی اشرفی، احسان قدیمی، حامد جلیلی، علی عربی، صنم نافع، سیف‌الله خادم، امید بیگدلی، محمدطاهر شیراوند، امیر ارجینی، مهدی محبی و سارا خداوردی.

انتهای پیام