بازنمایی پوشاک زنان در مجموعه‌های تلویزیونی با رویکرد نشانه‌شناسی گفتمانی، در نشستی با حضور مدیران و جمعی از پژوهشگران مرکز تحقیقات روز دو‌شنبه، 25 شهریور ماه در سالن جلسات مرکز تحقیقات بررسی شد.
به گزارش سرویس تلویزیون و رادیو ایسنا، در این نشست دکتر فرزان سجودی، عضو هیات علمی و دانشیار دانشگاه هنر، بازنمایی پوشاک زنان را در مجموعه‌های تلویزیونی با رویکرد نشانه‌شناسی گفتمانی اینگونه بررسی کرد: لباس در حکم متن دیداری در نظر گرفته می‌شود که در گفتمان‌های متفاوت شکل‌های بیانی متفاوتی پیدا می‌کند. مقصود از نشانه‌شناسی گفتمانی روشی در تحلیل نشانه‌شناختی است که از توصیف ساختاری و دستوری نشانه‌ها فراتر رفته و به کارکردهای گفتمانی متون در بستر روابط بینامتنی می‌پردازد؛ یعنی به کاربرد نشانه‌ها در شکل‌گیری متون به‌مثابه اعمال گفتمانی و در سطح کلان‌تر اعمال اجتماعی می‌پردازد.
این استاد دانشگاه گفت: از ویژگی‌های بارز جوامع انسانی آن است که چیزها را از کارکردهای اولیه‌ای که بر اساس نیازهای زیستی برایشان تعریف کرده‌اند فراتر برده و آنها را برای دلالت بر چیزهای مفاهیم دیگر به کار می‌گیرند. این فرایندی تاریخی است و با قرار گرفتن در شبکه پیچیده بینامتنی و بیناگفتمانی چنان ابعادی می‌یابد که در مواردی کارکردهای اولیه پاسخگوی نیازهای زیستی فراموش می‌شوند. این فرایند اصطلاحاً فرایند نشانه‌ای شدن و گفتمانی شدن نامیده می‌شود که روال اصلی فرهنگ‌سازی و پویایی‌های فرهنگی جوامع انسانی است. برای مثال غذا را در نظر بگیرید. کارکرد اولیه غذا کارکردی زیستی است و غذا خوردن از ضروریاتِ زیستیِ ادامه حیات است. اما خوردن از صرف تغذیه فراتر می‌رود و به فعالیتی فرهنگی تبدیل می‌شود یعنی وارد قلمرو نشانه‌ای و گفتمانی می‌شود. این که چه بخوریم، چگونه بخوریم، در چه موقعیتی چه چیزی را بخوریم و چه چیزی را نخوریم، سفره یا میز غذا را در موقعیت‌های مختلف چگونه بچینیم، چه غذا یا غذاهایی شأن و منزلت اجتماعی تولید می‌کند و مسائلی از این دست یعنی ورود خوراک به حوزه نظام‌های گفتمانی معناساز و تمایز آفرین، یعنی نظام‌های ارزش‌گذاری فرهنگی.
وی افزود: به نظر می‌رسد همین بحث در مورد لباس هم صادق است. مانند خوراک، پوشاک نیز وارد فرایند نشانه‌ای شدن و گفتمانی شدن می‌شود. لباس به نشانه‌ای برای موقعیت، شأن اجتماعی، باورهای مذهبی، سیاسی و جایگاه‌های قدرت، شغل، تخصص، جنسیت و امثال آن تبدیل می‌شود.
دکتر سجودی مفاهیم بنیادی و چارچوب نظری را که در تحلیل نشانه‌شناسی گفتمانی لباس در مفهوم عام آن و پوشاک زنان در مجموعه‌های تلویزیونی سیمای جمهوری اسلامی ایران به طور خاص، مبنای کار قرار می‌گیرند بر اساس مدل نشانه‌شناسی لایه‌ای شرح داد و گفت: از دید نشانه‌شناسی، جنس، شکل و لباس در حکم ابزار سه عنصر اصلی لباس را تشکیل می‌دهند و لباس را به ابزار و رسانه‌ای در عرصه عمل اجتماعی تبدیل می‌کنند. بر اساس مدل بسط یافته نشانه‌شناسی لایه‌ای به بررسی پوشاک زنان در سه مجموعه تلویزیونی (همسایه‌ها، دلنوازان و تکیه بر باد) پرداخت.
جلسه با پرسش و پاسخ پایان یافت.
انتهای پیام
نظرات