شانه به شانه صف می‌کشند، دست‌های نیاز که به سمت آسمان بلند می‌شود، زمزمه «اللهم اهل الکبریاء و العظمة و اهل الجود و الجبروت» اوج می‌گیرد. احساس می‌کنی پاهایت از زمین خاکی جدا شده است و در فضای دیگری سیر می‌کنی.
فضای خلوص، تسلیم و تقوا، این حس، پاداش یک ماه روزه‌داری خالصانه پرهیزکاران است که نصیب مؤمنان حقیقی می‌شود.
شیرینی که به دهان می‌بری و کامت در روز عید شیرین می‌شود، نشانه این است که در بقیه ایام سال نیز باید به شیرینی‌ها، خوبی‌ها و خلوص رمضان وفادار بمانی. اجازه ندهی تلخی گناهان ریز و درشت، دامن زندگی و ثانیه‌هایت را بگیرد؛ خوب بودن فقط مختص یک ماه نیست، خوب بودن را در سراسر زندگی به همراه داشته باشیم.
به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، عید فطر، جشن تولد فطرت است؛ فطرتی که از غبارها و زنگارها پاک شده و اکنون در زیباترین شکل خود خودنمایی می‌کند اکنون که میهمانی تمام شده و عید فطر فرا رسیده، انگار از نو متولد می‌شویم و به روشنی می‌بینم که بازگشت به فطرتمان را جشن گرفته‌ایم. امیرمؤمنان علی(ع) نیز جشن فطرت را این‌گونه به عید فطر نسبت می‌دهد: "این عید کسی است که خدا روزه‌اش را پذیرفته، نماز او را ستوده و هر روز که خدا نافرمانی نشود، آن روز عید است."
یادمان باشد عید فطر، روز دریافت جوایز و پاداش است؛ جوایزی آسمانی و پاداش‌هایی از جنس رستگاری. مولای متقین در یکی از خطبه‌های عید فطر چنین فرمود: ای بندگان خدا! بدانید نزدیک‌ترین و کمترین چیز که برای مردان و زنان روزه‌گیر فراهم است، این است که فرشته‌ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می‌دهد که ای بندگان خدا! بر شما مژده باد که گناهان گذشته شما آمرزیده شد و بنگرید که در آینده چگونه خواهید بود.
در ادامه این گزارش به مسائلی پیرامون اهمیت و آداب این روز بزرگ بندگی می‌پردازیم:
تاریخچه عید فطر
بنا بر مستندات تاریخی، تاریخچه عید فطر به سال دوم هجری برمی‌گردد در حقیقت در ماه رمضان سال دوم هجری اولین نبرد بزرگ مجاهدان صدر اسلام به نام جنگ بدر به وقوع پیوست و با این که نیروی مجاهدان خیلی کمتر از نیروی ارتجاع قریش بود، اما آنها پیروز شدند، و این خیلی در روحیه مجاهدان و مردم تأثیر گذاشت.
در پایان این ماه بود که پیامبر اسلام روز اول شوال را روز عید فطر اعلام کرد و خودش برای نماز بیرون رفت و جمعیت نیز پشت سر پیامبر برای نماز رفتند درحالی که شعارهای توحید و یگانگی سر می‌دادند. پیامبر گفته بود همه افراد در این مراسم شرکت کنند، حتی بر عکس سنت‌های آن زمان که دختران جوان را در خانه‌ها نگه می‌داشتند، پیامبر گفت آنها هم باید شرکت کنند، همه افراد از کودکان، تا پیران از زنان تا مردان، همه و همه شرکت کنند. یک مراسم همگانی چه آنها که روزه بودند، چه آنها که نبودند، چه آنها که در جنگ شرکت کرده بودند و چه آنها که شرکت نکرده بودند، قرار بر این شد که همه در این آیین جمعی شرکت کنند. هم چنین شرکت در آیین بعدی روز عید فطر یعنی پرداخت زکات فطره همگانی بود و همه کسانی که سرپرست خانواده‌ها بودند، باید در پرداخت فطریه شرکت می‌کردند.
اهمیت زکات فطره
پرداخت زکات فطره که با نیت عبادت و تقرب به خداوند متعالی انجام می‌شود، نوعی بهره‌گیری از مادیات برای رسیدن به معنویات است. اگر زکات فطره از صورت پرداخت فردی به سمت بُعد اجتماعی آن سوق داده شود، پشتوانه و سرمایه مهم اقتصادی در حل مشکلات مردم خواهد بود. ایجاد مراکز درمانی، تأسیس کانون‌های علمی و صنعتی برای اشتغال‌زایی بیکاران جامعه، سرمایه‌گذاری برای مسائل بهداشتی و عمران محیط زیست، تقویت بنیه دفاعی مسلمانان و پاسداری از مرزهای اسلامی، توسعه فرهنگ عمومی و دینی و ایجاد مؤسسات پژوهشی و تحقیقاتی، برخی از دست‌آوردهای پرداخت زکات فطره در روز عید است که در صورت جمع‌آوری و مصرف صحیح این بودجه دینی به دست خواهد آمد.
فلسفه پرداخت فطریه در اسلام
وقتی مجاهدان صدر اسلام از مکه به مدینه مهاجرت کردند، در شرایط بسیار سختی بودند، ارتجاع قریش اموال بسیاری از آن مجاهدین را مصادره کرده بود، خیلی از آنها مال و دارائی‌هایشان را در مکه رها کرده و به مدینه آمده بودند. قبل از آن هم در محاصره «شعب ابیطالب» در خود مکه تحت فشار و محاصره دشمن قرار داشتند. خیلی از آنها مجاهدان حرفه‌ای بودند که دائم در خدمت اهداف حضرت محمد فعال بودند. در همان جنگ بدر نیز که اشاره شد، خیلی از همان مجاهدان حتی غذای مکفی برای خوردن نداشتند.
علاوه بر نیازی که مجاهدان حضرت محمد به کمک‌های اقتصادی داشتند، در مدینه نیز فقرا و مستمندانی به مسلمانان پیوسته و پناه آورده بودند که بغایت فقیر بوده و نیاز به کمک داشتند. برای برداشتن همین فاصله‌های طبقاتی، برای این که به همان مجاهدان حرفه‌ای که از شهر خود هجرت کرده و همه مال و اموالشان را در آنجا رها کرده بودند تا جنبش رهائی‌بخش محمد را یاری کنند، کمک شده باشد، نوع خاصی از زکات به عنوان زکات فطره مطرح شد.
در تفاسیر آمده که زکات فطره، مالیات بدن است، یعنی هر مسلمانی برای بدن خودش هم باید جهت بستن فاصله‌های طبقاتی و سیر کردن گرسنگان و نیازمندان و همه آن مصادیقی که در آیه 60 سوره توبه: "إِنَّمَا الصدَقَات لِلْفُقَرَاءِ وَ الْمَساکِینِ وَ الْعَامِلِینَ عَلَیهَا وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فی الرِّقَابِ وَ الْغَارِمِینَ وَ فی سبِیلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السبِیلِ فَرِیضةً مِّنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکیمٌ" اشاره شده از جمله مجاهدان راه آزادی، پرداخت کند. در حقیقت«زکات فطره» بر همه کسانی که درآمد سالیانه شان کفاف هزینه‌هایشان را می‌دهد، واجب است.
زکات فطره در شب عید و قبل از افطار آخر معمولا کنار گذاشته می‌شود تا در اولین فرصت به شایسته‌ترین مصرف خود برسد.
آداب حضور در نماز عید فطر
از دیگر اعمال این عید بزرگ بندگی، نماز این روز است. که به آداب حضور در نمازعید فطر می‌پردازیم:
امیرمؤمنان علی(ع) در روز عید فطر در خطبه‌ای می‌فرماید این روز شبیه‌ترین روز به قیامت است و چنین فرمودند:
ای مردم! امروزِ شما، روزی است که در آن به نیکوکاران پاداش داده می‌شود و بدکاران در آن زیان می‌کنند. امروز، شبیه‌ترین روزها به قیامت شماست. با بیرون آمدن از خانه‌هایتان به مصلا، از بیرون آمدن از گورها و رفتن به پیشگاه خداوند یاد کنید، و از توقف و ایستادن در محل نماز، وقوف خود در برابر خدا را به یاد آورید، و از بازگشت به خانه‌هایتان، بازگشت خود را به جهنم و بهشت فرا یاد آرید.
خداوند متعال در فرازی از آیه 31 سوره اعراف می‌فرماید: «خذوا زینتکم عند کل مسجد...» یعنی هنگام رفتن به مسجد زینت‌های خود را بردارید. این خطاب به همه فرزندان آدم به عنوان یک قانون همیشگی که شامل اعصار قرون می‌شود که زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود داشته باشید.
این جمله می‌تواند هم اشاره به زینت‌های جسمانی باشد که شامل پوشیدن لباس‌های مرتب و پاک و تمیز و شانه زدن موها، و به کار بردن عطر و مانند آن می‌شود، و هم شامل زینت‌های معنوی، یعنی صفات انسانی و ملکات اخلاقی و پاکی نیت و اخلاص و اگر می‌بینیم در بعضی از روایات اسلامی تنها اشاره به لباس خوب یا شانه کردن موها شده و اگر می‌بینیم تنها سخن از مراسم نماز عید و نماز جمعه به میان آمده است، دلیل بر انحصار نیست بلکه هدف بیان مصداق‌های روشن است و هم‌چنین اگر می‌بینیم که در بعضی دیگر از روایات، زینت به معنی رهبران و پیشوایان شایسته تفسیر شده دلیل بر وسعت مفهوم آیه است که همه زینت‌های ظاهری و باطنی را در بر می‌گیرد.
منابع:
مفاتیح الجنان، دعای قنوت نماز عید فطر
نهج البلاغه، حکمت 428
روضة الواعظین، ترجمه: مهدی دامغانی
وسائل الشیعه، ج 9، ابواب زکاة الفطره، ص 318
سوره توبه آیه 60
سوره اعراف آیه 31
انتهای پیام
نظرات