نظم و برنامه‏‌ریزی، از مسائل بسیار مهم است که بدون آن، هیچ کاری سامان نمی‏‌یابد. از این‏ روست که رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) در این‏ باره توصیه‏‌های بسیار کرده‌اند و همواره می‏‌کوشیدند مسلمانان با نظم و تدبیر زندگی خود را اداره کنند.

به گزارش سرویس دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، سال جدید شمسی در حالی شروع می‌شود که چند روز ابتدایی آن با تعطیلی کار و فعالیت سپری شد و پس از این وقفه مجددا با انرژی مضاعف باید کار و فعالیت خود را شروع کنیم که این امر نیازمند نظم، برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری است تا سالی موفق و پرخیر و برکت را تجربه کنیم.

بر این اساس اهمیت و جایگاه مساله نظم و برنامه‌ریزی در کارها را از نگاه بزرگان دینی و معصومین(ع) در سال جدید مرور می‌کنیم:

معصومین(ع) نمونه نظم و انضباط

خود ایشان نمونه نظم و انضباط بودند و نظمی دقیق و الهی بر همه شئون و رفتارشان حاکم بود و در واقع زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی آن حضرات، جلوه‏‌ای از نظم و تدبیر بود. رسول خدا(ص) اوقات خود را تقسیم می‏‌کرد و هر بخش آن را برای انجام دادن برنامه‏‌ای خاص در نظر می‏‌گرفت.

امام علی(ع) در این مورد می‏‌فرماید: "رسول خدا چون به خانه می‏‌رفت، اوقات خویش را سه قسمت می‏‌کرد: بخشی را برای عبادت خدا، بخشی را برای خانواده خود و بخشی را به خود اختصاص می‏‌داد. سپس بخشی را که به خود اختصاص داده بود، میان خود و مردم تقسیم می‏‌کرد و بخشی از آن را به مردم اختصاص می‏‌داد و عام و خاص را می‏‌پذیرفت و چیزی از آنان دریغ نمی‏‌ورزید."

در لزوم برنامه‏‌ریزی برای هر کاری پیامبراکرم(ص) به ابن مسعود می‏‌فرمایند: "ای پسر مسعود! آن‏گاه که کاری انجام می‏‌دهی، با آگاهی و عقل انجام بده و مبادا کاری را بدون برنامه‏‌ریزی و آگاهی انجام دهی".

امام علی(ع) در واپسین لحظات عمر شریف خویش در وصیتی به امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، و همه فرزندانش و تمامی کسانی که وصیّت‌نامه حضرت به آنان می‌رسد این‌گونه می‌فرمایند: "شما را به تقوای الهی و نظم و برنامه ریزی در کارها سفارش می‌کنم".

آن حضرت همچنین درباره این‌که مؤمن باید برنامه ریزی داشته باشد، فرمودند: "سزاوار است مؤمن را سه زمان باشد: زمانی که در آن با پروردگارش راز و نیاز کند، و زمانی که هزینه‌های زندگی را تأمین کند، و زمانی را به خوشی‌های حلال و زیبا، اختصاص دهد".

امام صادق(ع) نیز در اهمیت این موضوع فرمود: "سزاوار است مسلمان خردمند زمانی را به اعمال میان خود و خداوند اختصاص دهد و زمانی را با خوشی‌های حلال سپری کند که این زمان، کمک به آن دو وقت خواهد بود".

همچنین در منابع اسلامی به چند جهت برنامه‌ریزی، ضروری و لازم دانسته شده است که به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:

1- عمر و زمان به سرعت در حال گذشت است و گذشت آن محسوس نیست، علی (ع) در این ارتباط چنین فرمود: زمان و فرصت همچون ابر در حال گذر است".

2- عمر و زمان قابل بازگشت نیست و به هیچ طریقی نمی‌توان آن را برگرداند. آن حضرت فرمودند: "فرصت به سرعت می‌گذرد و به کندی بر می‌گردد".

3- زمان با هیچ چیز قابل معاوضه نیست.

علی (ع) در این باره نیز می‌فرمایند: "زمان و فرصت غنیمت و منفعتی است که با چیزی قابل معاوضه نیست".

4 - مدیریت زمان نشانه رشد اجتماعی و عامل سعادت اخروی است.

رسول خدا(ص) فرمودند: "عمر (و زمان) قیمت و بهای سعادت تو است اگر (با برنامه ریزی) در مسیر طاعت خدا به کار گرفته شود".

ایشان در جای دیگر فرمود: " از ضایع کردن عمر در چیزی که ماندگار نیست پرهیز کن چرا که عمرهای از دست رفته قابل برگشت نیست.»

5- لزوم انجام کارها در وقت خودش

لازم است هر کاری در زمان مقرر و مناسب خود انجام گیرد و این امر بوسیله برنامه ریزی میسر می‌گردد.

پیامبر خدا(ص) در این زمینه می‌فرمایند: "هر کاری در گرو زمان خودش است از طرف دیگر اگر فرصت داری و با برنامه ریزی در زمانش انجام ندادی دچار حزن و اندوه می‌شوی".

6 - راه رسیدن به موفقیّت

معروف است که امام راحل(ره) آن قدر منظم بود که عرب مغازه‌دار بازار هویش نجف، با آمدن او ساعت خود را تنظیم می‌کرد. شیخ انصاری با برنامه ریزی که داشت علاوه بر کارهای اصلی، هر روز یک جزء قرآن، یک نماز جعفر طیّار، زیارت جامعه و زیارت عاشورا می‌خواند.

7 - از لحظات عمرمان پرسش می‌شود

حضرت علی(ع) دراین باره فرمودند: "عمرت همان تعداد نفس‌های تو است که بر آن نگهبانی است که آن را شمارش می‌کند".

رسول خدا(ص) نیز درباره این مساله مهم می‌فرمایند: "بنده در روز قیامت، گام از گام بر نمی‌دارد مگر آن که از چهار چیز پرسیده شود: از عمرش که چگونه سپری ساخته، و از جوانی‌اش که چگونه هدر داده است."

منابع:

نهج البلاغه، محمد دشتی، نامه 47، ص558.

کافی، کلینی، بیروت، دارصعب و دارالتعارف، 1401 ق، ج 5، ص87، ح 1.

نهج البلاغه، حکمت 2، منتخب میزان الحکمه، محمدی ری شهری، قم دارالحدیث، ص 403 ح 4984.

منتخب میزان الحکمه، ص 403، ح 4985.

تفسیر فخر رازی، ج 32، ص 85 به نقل از تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیّه، ج 27، ص 296.

بحار، محمد باقر مجلسی، دارالکتب الاسلامیه، ج 77، ص165، ح 2، منتخب میزان، ص 403.

خصال صدوق، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1414 ق، ص253، ح 125.

انتهای پیام