در مراسم بزرگداشت عبدالحسین زرین‌کوب، از این پژوهشگر فقید به عنوان چهره‌ای یاد شد که پا جای پای ابوالفضل بیهقی گذاشت.
به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، صدوششمین شب بخارا به بزرگداشت عبدالحسین زرین‌کوب اختصاص داشت که شامگاه دوشنبه، 25دی‌ماه، در بنیاد موقوفات افشار برگزار شد.
در آغاز مراسم، سیدکاظم موسوی بجنوردی – رییس مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی - به دعوت علی دهباشی پشت تریبون حاضر شد و به ارائه سخنانی درباره‌ی عبدالحسین زرین‌کوب پرداخت و گفت: همکاری و آشنایی جدی من با زنده‌یاد زرین‌کوب از دایرةالمعارف بزرگ اسلامی با عضویت وی در شورای عالی علمی دایرةالمعارف آغاز شد. زرین‌کوب همراه همسرش زنده‌یاد قمر آریان مسؤولیت بخش ادبیات را برعهده داشت. با حضور ایشان و چهره‌هایی مانند زریاب خویی، عنایت‌الله رضا و بسیاری دیگر از اساتید برجسته، فعالیت دایرةالمعارف رونق بیش‌تری گرفت. آن‌ها از سرمایه‌های مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی هستند و به نوعی مرکز بر شانه‌های این بزرگان استوار بود.
او اظهار کرد: آن‌چه زرین‌کوب نوشت، در کمال صداقت، ایمان و اعتقاد بود. من از نزدیک با وی معاشرت داشتم و در طول زندگی کم‌تر فردی را مانند او صاف و باایمان دیدم. تأثیر فرهنگی زرین‌کوب گسترده بود. یادداشت‌ها و نوشته‌هایش که در مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی است، هم‌اکنون با سرپرستی روزبه زرین‌کوب در دست پژوهش و بررسی برای تفکیک و تدوین است و امیدواریم که به زودی این تلاش‌ها به نتیجه برسد. همچنین کتابخانه‌ی شخصی این پژوهشگر بزرگ که به مرکز دایرةالمعارف اهدا شد، برای عموم علاقه‌مندان قابل استفاده است.
در ادامه‌ی مراسم، صادق سجادی - عضو شورای عالی دایرةالمعارف بزرگ اسلامی - با اشاره به آشنایی تنگاتنگ و نزدیکش با زنده‌یاد عبدالحسین زرین‌کوب در مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، از این پژوهشگر به عنوان نخستین کسی یاد کرد که بررسی نقادانه منابع تاریخ ایران را در دستور کارش قرار داد و گفت: استاد زرین‌کوب آثار مکتوب مهمی را از رهگذر نگاه انتقادی به منابع تاریخی ایران تدوین کرد که هر کدام به نوعی ممتاز هستند. او با آثارش افق‌های گسترده‌ای را پیش روی محققان و پژوهشگران باز کرد و آثارش الهام‌بخش صدها مقاله و کتاب در دانشگاه‌ها شد.
او در ادامه با ارائه مثال‌هایی از مداقه‌های عبدالحسین زرین‌کوب در منابع تاریخی ایران در دوران مختلف اعم از ساسانی و دیگر ادوار تاریخی ایران یاد و عنوان کرد: تاریخ ایران در نخستین قرون اسلامی بسیار مهم است و ضرورت دارد محقق احاطه و تسلط کاملی بر این دوران داشته باشد و با نگاهی نقادانه آن منابع را مورد توجه قرار دهد و زنده‌یاد زرین‌کوب در پژوهش‌هایی که داشت، احاطه و تسلط و همچنین نگاه نقادانه را توأمان داشت.
در ادامه این نشست، اسدالله امیری - پژوهشگر افغان - در سخنانی به مرور نخستین مواجهه‌ها و خاطراتش از آثار عبدالحسین زرین‌کوب در سنین کودکی و نوجوانی پرداخت و گفت: زرین‌کوب خلق ادبی را با تحقیقات علمی و روشمند در هم آمیخته است و آثارش برازندگی ویژه‌ای دارد. زرین‌کوب پا جای پای بیهقی می‌گذارد.
در ادامه این مراسم، همچنین روزبه زرین‌کوب – برادرزاده عبدالحسین زرین‌کوب - در ارائه‌ی گزارشی درباره‌ی وضعیت یادداشت‌ها و نوشته‌های منتشرنشده عبدالحسین زرین‌کوب که در اختیار مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی قرار دارد، به ارائه‌ی گزارشی پرداخت و متذکر شد: این‌جا برای ارائه گزارشی درباره‌ی یادداشت‌های موجود زرین‌کوب و سرنوشت آن‌ها خدمت شما رسیدم. «تقویم پارینه» عنوان یادداشت‌های روزانه‌ی عبدالحسین زرین‌کوب است که از سال 1315 در دوران نوجوانی آغاز می‌شود؛ گاه با وقفه‌های طولانی آن‌ها را دنبال می‌کند و از این عنوان قرار بود برای مجموعه‌ای از مقاله‌هایش نیز استفاده کند که این امر میسر نشد. آثار متنوع زنده‌یاد زرین‌کوب در حوزه‌های مختلف ایران، اسلام، ادبیات فارسی و عرب، ادبیات تطبیقی، نقد ادبی، فلسفه اسلامی، فلسفه غربی، تاریخ ادیان، عرفان، قصه و نمایش‌واره است.
او افزود: نخستین‌بار استاد عنایت‌الله مجیدی فهرست موضوعی و تفکیکی آثار عبدالحسین زرین‌کوب را تدوین کرد. او از نخستین کسانی بود که به کار گردآوری مقاله‌های زرین‌کوب پرداخت و نخستین مقاله‌های وی در سال‌های دهه‌ی 50 در کتابی چاپ شد و در ادامه هم استاد زرین‌کوب مجموعه‌ای از مقاله‌هایش را تدوین کرد و منتشر شد.
روزبه زرین‌کوب در ادامه متذکر شد: پس از انتقال یادداشت‌ها و نوشته‌ها به دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، کار تفکیک موضوعی، طبقه‌بندی و تدوین این آثار آغاز شد که از مجموعه این یادداشت‌ها دو کتاب تدوین شده و آماده چاپ است. این دو اثر دربرگیرنده تعدادی از سخنرانی‌ها، مقاله‌ها و شعرهای استاد زرین کوب است که در آینده نزدیک چاپ می‌شود.
این پژوهشگر افزود: 29 عنوان کتاب از آثار عبدالحسین زرین‌کوب که دربرگیرنده یادداشت‌ها و مقاله‌های اوست، حروف‌چینی شده است. این یادداشت‌ها و مقاله‌ها که حروف‌چینی شده، دربرگیرنده مقاله‌های منتشرشده که دسترسی به آن‌ها دشوار بوده و همچنین دست‌نوشته‌ها و آثار چاپ‌نشده است.
او همچنین خاطرنشان کرد: از مجموعه یادداشت‌های منتشرنشده استاد زرین‌کوب، دو مجلد از کتاب‌هایش تدوین شده و آماده چاپ است. همچنین کتاب «تاریخ ایران در عهد اسلامی» دربرگیرنده مقاله‌های وی درباره تاریخ ایران در دوران اسلامی است که بسیاری از آن‌ها را برای فرهنگ مصاحب تألیف کرد و در موضوع‌های مختلفی هستند و بیش از 2000 صفحه می‌شوند. زنده‌یاد زرین‌کوب تصمیم داشت این دوره چهارجلدی را به صورت مجزا منتشر کند، اما این مجال فراهم نشد.
برادرزاده عبدالحسین زرین‌کوب افزود: این کتاب به صورت سال‌شمار مدخلی تدوین شده است که هم ویژگی‌های دایرة‌المعارفی دارد و هم مانند کتاب‌های تاریخی عادی قابل استفاده است و از این جهت مورد استفاده بسیاری از دانشوران قرار خواهد گرفت. شکل تلخیص‌شده بسیاری از مقاله‌هایی که در کتاب «تاریخ ایران عهد اسلامی» هست، پیش‌تر در دایرةالمعارف مصاحب ارائه شده است.
به گزارش ایسنا، در ادامه‌ی مراسم، عظیم زرین‌کوب آخرین سروده‌ی برادرش عبدالحسین زرین‌کوب را خواند.
سپس با حضور کاظم موسوی بجنوردی، ژاله آموزگار، بهاءالدین خرمشاهی، کارلو چرتی، ماحوزی، صادق سجادی و علی دهباشی، شماره‌ی جدید مجله «بخارا» ویژه «بهاءالدین خرمشاهی» رونمایی شد.
بهاءالدین خرمشاهی نیز در اظهاراتی کوتاه ضمن تجلیل و قدردانی از علی دهباشی به خاطر خدماتی که در عرصه‌ی فرهنگ انجام می‌دهد، قصیده و رباعیاتی تقدیم به عبدالحسین زرین‌کوب خواند.
در این مراسم همچنین علی دهباشی بخشی از یادداشت منتشرنشده ایرج افشار درباره آشنایی و همکاری‌اش با عبدالحسین زرین کوب را خواند. ایرج افشار در بخشی از این یادداشت با مروری بر آغاز آشنایی‌شان در سال‌های دهه‌ی 20 خورشیدی در مجله‌ی «جهان نو» می‌گوید: پیش از این‌که با او ربه‌رو شوم و او را دیده باشم، نامش را در مجله‌ی سخن دیده بودم. به سال 1324 بود. استادم پرویز ناتل خانلری - در دبیرستان فیروزبهرام - در سال دوم مجله‌ی سخن، کتابی را معرفی کرده بود در بخش انتقاد کتاب، به نام فلسفه‌ی شعر یا تاریخ تحول شعر و شاعری در ایران از نویسنده‌ای به نام عبدالحسین زرین‌کوب دژم. (مجله سخن، سال دوم، شماره 8، شهریور 1324). آن کتاب در بروجرد چاپ شده بود. 80 صفحه بیش نبود. تا آن زمان نام نویسنده‌اش به گوش کسی نخورده بود. اما اهمیت مندرجات و ابتکاری بودن موضوع آن موجب شده بود که خانلری سخن‌شناس سه صفحه و نیم درباره‌ی آن به بحث پرداخته و نقد بی‌پروا بر آن نوشته بود. مطلب را درخور چنان میدانی دانسته بود. شاید تعجب کرده بود از این که ناشناسی در شهرکی چون بروجرد آن روز، در جزوه‌ای کوچک به مبحثی بزرگ که ارسطو پایه‌گذار طرح آن مباحث بود، پرداخته است. خانلری در ایامی که زرین‌کوب آن دفتر را نشر کرد، دوره‌ی دکتری ادبیات فارسی را به پایان رسانیده بود. رساله‌ی دکترایش هم مرتبط بود به مباحث شعر. او عالم و متوغّل در این بحث و رشته شده بود. پس می‌توانست و محق بود که درباره‌ی نوشته‌ی ارزشمند زرین‌کوب بنویسد: «کتاب فلسفه‌ی شعر شامل مباحث تازه‌ای است که در ادبیات قدیم ما نبوده. پیداست که از ادبیات خارجی اقتباس شده است...» در نوشته‌ی خانلری نکته‌های اساسی و آموزنده نسبت به مندرجات دفتر زرین‌کوب دژم عنوان شده بود. خانلری آن را به سر صبر و به ژرفایی خوانده بود و به صلابت و درستی بر آن محک نقد زده و مورد به مورد نظریات انتقادی خود را برشمرده بود. زرین‌کوب در آن ایام در مرحله‌ی دانشجویی بود و خانلری در مرتبت تدریس دانشگاهی. طبیعی است نشر چنین مقاله‌ای در مهم‌ترین مجله‌ی ادبی و پیش‌رو زمان، موجب آن شد که جوهر استعداد زرین‌کوب شناسانده شود. آن نقد موجب فخر زرین‌کوب می‌بود. زرین‌کوب از آن نقد هم نکته‌ها آموخت و هم در نوشتن دلیر شد. او از همان آغاز دانشجویی به نگارش مقاله‌های مستحکم، دلپسند و خواندنی پرداخت. پروایی نداشت اگر بر او خرده‌ای هم گرفته شود. اگرچه خانلری یکی از استادان رسمی زرین‌کوب در دانشگاه بود، به گمان من نخستین کسی است که قابلیت ادبی زرین‌کوب را نمایان ساخت و با نگارش نقد معلمانه‌ای بر جزوه‌اش، او را برکشید و با درج مقالاتش در سخن طبعاً از بالندگان او بود.
همچنین در پایان این مراسم پس از خواندن نامه‌ای از قمر آریان به همسرش، عبدالحسین زرین کوب، بخش‌هایی از فیلم مراسم بزرگداشت برگزارشده برای زرین‌کوب در دوران حیاتش نمایش داده شد که او در آن از برنامه «هویت» انتقاد کرده بود.
انتهای پیام
نظرات