از جنوب مسجدجامع در اصفهان كه تيرماه امسال در فهرست ميراث جهاني يونسكو ثبت شد كه بگذريد، تك‌مناره‌ي بلند مسجد حضرت علي (ع) در محله‌ي قديمي هارونيه به‌راحتي ديده مي‌شود؛ اما اگر راه‌تان كج نشود و قصد ديدن اين بناي خشتي ـ آجري را داشته باشيد، به‌طور يقين، نگاه‌تان به ضلع شرقي اين مسجد نيز مي‌افتد كه شامل باديه‌اي نيمه‌ويران است.
به گزارش خبرنگار سرويس ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، خانه‌هاي تخريب‌شده‌ي صفوي و قاجاري در ضلع شرقي مسجد حضرت علي (ع) قرار دارند. تك‌مناره‌ي اين مسجد يكي از مناره‌هاي منحصربه‌فرد ساخته‌شده با آجر و كاشي باقي‌مانده دوره‌ي سلجوقي است؛ اما منظره‌ي خانه‌هايي كه به‌جز آوار، چيز ديگري از آن‌ها باقي نمانده است، بيشتر از اين مناره‌ي تاريخي و مسجد ثبت جهاني‌شده‌ي نزديك آن، توجه را جلب مي‌كند.
پس از ثبت جهاني مسجدجامع اصفهان، برخي رسانه‌ها از آغاز شدن اين تخريب‌ها خبر دادند، اما حالا كارشناسان ميراث فرهنگي تأكيد مي‌كنند كه تخريب‌ها ادامه‌دار و در حال گسترش است و حتا بناهاي تاريخي در حريم مسجدجامع اصفهان در وسعتي حدود دوهزار مترمربع تا كنون از بين رفته است.
هرچند اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان اصفهان از اين تخريب‌ها اظهار بي‌اطلاعي كرد، اما يك كارشناس ارشد حوزه‌ي ميراث فرهنگي درباره‌ي تخريب‌هاي رخ‌داده در اين منطقه كه در عرصه‌ي تك‌مناره‌ي مسجد حضرت علي (ع) و در حريم مسجدجامع عتيق اصفهان قرار دارد، به خبرنگار ايسنا گفت: با توجه به شواهد موجود از بخش‌هاي باقي‌مانده، قدمت اين بناهاي تاريخي كه بيشتر از دو بنا به نظر مي‌رسند، به اواخر دوره‌ي صفوي و اوايل دوره‌ي قاجار مي‌رسد.
حميد مظاهري تهراني ادامه داد: اگرچه بناهاي تخريب‌شده از نظر تزيينات قوي نبودند، اما از نظر اجزاي معماري در دوره‌ي صفوي كامل هستند و آن‌گونه كه از اين بخش‌ها به نظر مي‌رسد، آن‌ها از نظر استحكام نيز در وضعيت مناسبي بودند. همچنين به نظر مي‌رسد اين خانه‌ها به‌دليل قرار گرفتن در موقعيت جديد تجاري، سودجويي مالكان و بي‌توجهي مسؤولان سازمان ميراث فرهنگي تخريب شده‌اند.
او با اشاره به قرار داشتن اين محدوده‌ي تاريخي در نزديكي محل اجراي پروژه‌ي ميدان عتيق، اظهار كرد: موقعيت جغرافيايي و نحوه‌ي قرار گرفتن اين خانه‌ها، آن‌ها را به ادامه‌ي بازار اصفهان مي‌تواند متصل و اين محدوده را به‌طور كامل به‌عنوان يك پروژه‌ي تجاري معرفي كند.
وي تخريب اين دوهزار مترمربع را در محدوده‌ي مسجدجامع اصفهان و تك مناره‌ي مسجد حضرت علي (ع) خيانتي بزرگ به ميراث فرهنگي كشور دانست و بيان كرد: حدود 70 درصد خانه‌هاي اين محدوده تخريب شده‌اند و با توجه به نشانه‌هاي باقي‌مانده از اين آثار، به نظر مي‌رسد خطوط اصلي خانه‌ها قابل شناسايي و بازسازي هستند و هنوز بخش‌هاي مهمي از آن‌ها را مي‌توان احيا كرد. به همين دليل، بايد جلوي فرآيند تخريب در بخش‌هاي باقي‌مانده را گرفت.
مظاهري تأكيد كرد: اگر روند تخريب در محدوده‌ي بافت تاريخي ادامه پيدا كند، به‌محض اين‌كه هر اثر تاريخي در اصفهان و ديگر شهرها در كنار يك موقعيت تجاري قرار گيرد، قطعا تخريب مي‌شود. اگرچه اكنون يك فاجعه‌ي بزرگ در ميراث فرهنگي رخ داده، اما با توجه به اين‌كه مشت نمونه‌ي خروار است، به نظر مي‌رسد زمان آن است كه علاوه بر كنترل روند تخريب‌ها، نظارت شديد‌تري بر بناهاي تاريخي شود كه در نزديكي پروژه‌هاي تجاري هستند.
به گزارش ايسنا، يك باستان‌شناس نيز درباره‌ي تخريب‌هاي صورت‌گرفته در محدوده‌ي مسجدجامع اصفهان توضيح داد: اين منطقه پر از خانه‌ها و حمام‌هاي تاريخي است، ولي متأسفانه دامنه‌ي تخريب‌ها روز به روز گسترده‌تر مي‌شود. شهرداري اصفهان قصد تخريب بسياري از اين بناها را در قالب پروژه‌ي تخريب خانه‌هاي فرسوده دارد. اگر اين كار انجام شود اتفاق نامناسبي در اين محدوده مي‌افتد.
محمدرضا جعفري‌زند به خبرنگار ايسنا گفت: وقتي شهرداري اصفهان طرح تخريب بناهاي فرسوده را مطرح كرد و به اجرايي كردن توسعه‌ي طرح منطقه تن داد، قيمت خانه‌هاي اطراف مسجدجامع اصفهان كه به‌دليل تاريخي بودن، خالي از سكنه بودند بالاتر رفت و از حالت ركود بيرون آمد. از آن زمان، اين بافت ارزشمند شده است؛ ولي درباره‌ي اين‌كه حالا چقدر به آن اهميت داده مي‌شود، سازمان ميراث فرهنگي بايد پاسخگو باشد، چون اكنون خطر تخريب از سوي مالكان و شهرداري، بيشتر خانه‌هاي تاريخي اصفهان را تهديد مي‌كند.
اين مدرس دانشگاه با اشاره به شناسايي شدن همه‌ي خانه‌هاي ارزشمند در بافت تاريخي اصفهان، بيان كرد: همه‌ي محله‌هاي اطراف مسجدجامع عتيق اصفهان تاريخي هستند، حتا برخي كوچه‌ها هنوز نام‌هاي قديمي خود را دارند؛ اما تغييرات اخير باعث به‌هم ريخته شدن بافت تاريخي اين منطقه شده است.
به گزارش ايسنا، يك دوست‌دار ميراث فرهنگي نيز در اين زمينه اظهار كرد: بسياري از پروژه‌هايي كه اكنون در اصفهان با آن‌ها روبه‌رو هستيم، خواسته يا ناخواسته با موضوع ميراث فرهنگي مواجه هستند. اكنون اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري اصفهان از تخريب‌هاي انجام‌شده در پشت مناره‌ي مسجد حضرت علي (ع) اظهار بي‌اطلاعي مي‌كند و مي‌گويد اين اتفاق در روزهاي تعطيل رخ داده است. از سوي ديگر، هيچ هماهنگي‌اي بين شهرداري و سازمان ميراث فرهنگي در اين زمينه نشده است. سازمان ميراث فرهنگي معتقد است اين تخريب همه را در عمل انجام‌شده قرار داده است.
عليرضا روحاني با اشاره به تخريب‌هايي از اين دست كه از چند سال پيش به‌طور مستمر در بخش‌هاي تاريخي مختلف استان اصفهان رخ مي‌دهند، به خبرنگار ايسنا گفت: بناهاي تخريب‌شده هرچند در فهرست آثار ملي به ثبت نرسيده بودند، ولي جزو حريم درجه‌ي يك تعدادي از آثار تاريخي بودند.
وي ادامه داد: پروژه‌ي احياي ميدان عتيق در نزديكي بناهاي تخريب‌شده و جزو حريم درجه‌ي يك مسجدجامع است، اين بناها در پرونده‌ي يونسكو نيز جزو پرونده و داراي ارزش‌هاي حفاظتي و قابل نگهداري بودند.
او افزود: يكي از مسائل و مشكلات اساسي در محور ميدان عتيق، وجود تعداد زياد آثار تاريخي است. درباره‌ي اين موضوع نيز باز هم به همان مباحث گذشته برمي‌گرديم.
انتهاي پيام
نظرات