برج گنبد قابوس به گفته‌ي معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان گلستان، نخستين برج در دوره‌ي معماري اسلامي است كه جايگاه ويژه‌اي دارد.

حميد عمراني درباره‌ي اين اثر تاريخي به خبرنگار سرويس ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) گفت: گنبد قابوس به‌عنوان يكي از آثار معماري اسلامي جايگاه و اهميت ويژه‌اي دارد و اگرچه برج‌هاي ديگري مانند رادكان و رسكت وجود دارند، ولي اين اثر، مادر برج‌ - مقبره‌هاي ايران محسوب مي‌شود.

وي با اشاره به اين‌كه برج گنبد قابوس از نظر شيوه‌ي ساخت و معماري در نوع خود بي‌نظير است، ادامه داد: پس از سقوط ساسانيان در ايران‌ باستان و ورود اسلام به ايران، كهن‌ترين و نخستين اثر معماري همين گنبد قابوس بوده است كه يكي از حكام محلي به نام قابوس بن وشمگير در طبرستان آن زمان (ايالت هيركان) سفارش‌ ساخت آن را داد.

به گفته‌ي او، در دوره‌ي ساسانيان بناهايي مانند طاق كسري وجود داشتند، ولي پس از نفوذ اسلام به ايران، برج گنبد قابوس نخستين اثر شكوهمندي است كه ساخته شد.

عمراني درباره‌ي ساختار بنا نيز توضيح داد: اين برج از آجر و ملات گچ و آهك ساخته شده و مقطع آن، ستاره‌‌يي‌شكل است كه به‌صورت مخروط بالا رفته است. ارتفاع برج هم از پي تا نوك 88 / 62 متر است كه 9 متر و 80 سانتي‌متر هم در دل تپه‌اي اشكاني - ساساني به ارتفاع 5 / 13 متر كه روي آن واقع شده، ريشه دارد.

او با اشاره به اين‌كه در ضلع شرقي برج، دريچه‌اي وجود دارد كه فضاي داخلي آن را روشن مي‌كند، بيان كرد: در ضلع جنوبي، دري وجود دارد كه بالاي آن نخستين مقرنس‌هاي دوره‌ي اسلامي ديده مي‌شوند، اما هيچ راه‌پله‌ يا مسيري به سمت نوك برج در داخل آن وجود ندارد.

به گفته‌ي او، در بالا و پايين بدنه‌ي بيروني برج، دو كتيبه با يك مفهموم وجود دارند كه تاريخ آن‌ها به سال 397 هجري قمري و 375 شمسي يزدگردي مربوط است. به اين ترتيب، اكنون قدمت برج حدود 1006سال است.

وي ادامه داد: براساس منابع تاريخي، يكسري اتفاق‌ها در برهه‌اي از زمان براي اين برج رخ داد، به‌طوري كه نادر‌شاه افشار قصد داشت برج گنبد قابوس را تخريب كند و حتا به پايه‌هاي آن هم آسيب رساند كه البته بعدها اقدامات مرمتي در آن انجام شد. همچنين در زمان جنگ جهاني اول، زماني كه روس‌ها وارد ايران شدند، به‌دليل موقعيت خوب اين برج در بالاي تپه و چشم‌اندازي كه داشت، در عرصه‌ي آن تأسيسات دفاعي، چند برج و بارو و يك كليسا ساختند كه در دهه‌ي 1310 و پس از ثبت شدن برج در فهرست آثار ملي توسط كارشناسان ميراث فرهنگي آن زمان تخريب شد.

عمراني درباره‌ي تهيه‌ي پرونده‌ي ثبت جهاني گنبد قابوس نيز گفت: با توجه به تمام ويژگي‌هايي كه اين اثر دارد، تهيه‌ي پرونده‌ي ثبت جهاني آن در سال 1385 مطرح و در سال 1389 آماده شد. سپس سال 1390 به يونسكو فرستاده شد كه مورد پذيرش هم قرار گرفت.

معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان گلستان درباره‌ي اين‌كه آيا برج‌هاي ديگري مانند لاجيم، رسكت و رادكان قابليت قرار‌ گرفتن در اين پرونده را داشتند يا خير؟ اظهار كرد: قرار شد پرونده‌ي ثبتي ابتدا با محوريت برج گنبد قابوس باشد و پس از آن، اين آثار به‌عنوان زيرمجموعه قرار گيرند. البته نمي‌دانم اين مسأله به‌طور قطعي تصويب شده است يا خير.

گنبد قابوس ـ سميه حسنلو

انتهاي پيام