ايجاد شرايط مناسب و استاندارد براي آثار و فضاهاي تاريخي يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي مسؤولان و متوليان حوزه‌ي ميراث فرهنگي است، شرايطي كه آثار تاريخي در آن به بهترين نحو حفظ و نگهداري شوند؛ اما مدتي است كه شرايط موزه‌ي آبگينه و سفالينه‌هاي ايران چندان مناسب نيست.
به گزارش خبرنگار سرويس ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، موزه‌ها به‌عنوان يكي از مهم‌ترين گنجينه‌هاي مخصوص نگهداري و حفاظت از آثار تاريخي، از جمله نقاط حساس در حوزه‌ي ميراث فرهنگي هستند؛ ولي متأسفانه در ايران، به‌جز تعداد انگشت‌شماري از موزه‌ها، بقيه‌ي آن‌ها استانداردهاي بين‌المللي، ويژه و لازم در همه‌ي زمينه‌ها را ندارند.
موزه‌ي آبگينه و سفالينه‌هاي ايران در خيابان سي‌تير تهران، يكي از چند موزه‌ي انگشت‌شمار در كشور است كه برخي كارشناسان شرايط آن را براي نگهداري از آثار تاريخي مناسب ارزيابي كرده‌اند؛ اما از حدود 5 / 1 ماه پيش و با گرما شدن هوا، نخستين چيزي كه توجه بازديدكنندگان اين موزه را بعد از ورود به آن جلب مي‌كند بالا بودن دماي هواست، به اندازه‌اي كه بازديدكنندگان از گرماي هوا كلافه مي‌شوند.
به گزارش ايسنا، دو تالار «مينا» و «بلور» در طبقه‌ي نخست اين موزه به‌دليل همجواري بيشتر با فضاي باز، دماي متعادل‌تري دارند، اما آثار قرارگرفته در تالارهاي «صدف»، «زرين» و «لاجورد» در طبقه‌ي دوم موزه به‌دليل گرماي زياد، در معرض خطرند، به‌گونه‌اي كه مسؤولان موزه حتا مجبورند چراغ‌هاي داخل تالارها را خاموش كنند تا تالارها گرم‌تر نشوند و آثار آسيب نبينند.
اين روزها و بيشتر اول صبح، به دلايلي مانند آغاز شدن فصل امتحان‌ها، موزه خلوت‌تر است. به همين دليل، اگر گردشگران به طبقه‌ي دوم موزه بروند، با خاموش بودن چراغ‌هاي داخل تالارها مواجه مي‌شوند، مگر اين‌كه از راهنما و كادر موزه بخواهند كه چراغ‌ها را روشن كنند تا در مدتي كوتاه از اين بخش ديدن كنند.
تنها دليلي كه كارمندان موزه از آن به‌عنوان عامل گرم بودن بيش از اندازه‌ي هواي داخل موزه ياد مي‌كند، خراب شدن سيستم تهويه در موزه‌ي آبگينه و سفالينه‌هاي ايران است. با وجود اين‌كه راهنماها در تالارهاي موزه حضور نداشتند، پس از جست‌وجوي خبرنگار ايسنا كه به‌عنوان بازديدكننده به اين موزه رفته بود، يكي از كارمندان موزه كه روي كارتش عنوان راهنما نوشته بود، توضيح داد: از زماني كه گرما آغاز شده است، متأسفانه به‌دليل خراب بودن سيستم تهويه‌ي موزه نتوانسته‌ايم آن را روشن كنيم.
او تعمير سيستم تهويه‌ي موزه را مشروط به اختصاص يافتن حدود پنج ميليون تومان اعتبار از سوي اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران دانست و ادامه داد: تا جايي كه مي‌دانم تا كنون چندبار مكاتبه و پيگيري براي اختصاص اين اعتبار انجام شده، اما تنها جواب، كمبود اعتبار در اين اداره كل بوده است.
اين راهنما درباره‌ي دليل خاموش بودن چراغ‌هاي موزه نيز اظهار كرد: از آنجا كه روشن بودن لامپ سبب ايجاد گرما مي‌شود، وقتي گردشگران در موزه نيستند، چراغ‌ها را خاموش مي‌كنيم تا گرماي كمتري داخل تالارها در جريان باشد.
مشكل گرماي هوا، يكي از مواردي است كه در دفتر يادبود بازديدكنندگان از موزه‌ي آبگينه به آن اشاره شده است. علاوه بر اين، بيشتر نظرها و بخصوص گلايه‌ها به نبودن تهويه، نور، راهنما و پاركينگ مناسب در فضاي موزه مربوط است.
همچنين يك كارشناس ارشد حفاظت و مرمت آثار تاريخي درباره‌ي ميزان تأثيرگذاري گرما يا سرماي هوا روي بناها و آثار تاريخي به خبرنگار ايسنا گفت: مقوله‌ي دما در آسيب‌شناسي شيميايي قرار مي‌گيرد، دما و رطوبت در اين قضيه مكمل يكديگرند.
فتح‌الله نيازي ادامه داد: سفال، نقاشي، سنگ و حتا تزييناتي كه روي بناهاي تاريخي هستند، به‌عنوان يك مقوله‌ي تاريخي محسوب مي‌شوند؛ اما باعث ايجاد شدن آسيب‌ها نيز مي‌شوند. انقباض و انبساط سبب آسيب رسيدن به بناهاي تاريخي مي‌شود. در واقع، هر اثر يك درجه‌ي تخلخل دارد و زماني كه وضعيت دماي اثر به آن درجه برسد، وضعيت اثر تغيير مي‌كند.
وي بيان كرد: اين موضوع روي آثار تاريخي عكس‌العمل نشان مي‌دهد، زماني كه هوا سرد است، شيء جمع مي‌شود و وقتي كه هوا گرم است، اثر و مواد درون آن خود را رها مي‌كند كه اين شل و جمع شدن، باعث تنش و كنش در آثار تاريخي مي‌شود. البته شل شدن، بيشتر در آثار نقاشي رخ مي‌دهد و آثار سفالي داراي قدمت، كمتر دچار اين مشكل مي‌شوند.
او درباره‌ي شرايط آثار سفالي، اظهار كرد: سفال، گل خام است و زماني كه در كوره مي‌رود، به خود حالت مي‌گيرد. بعد از چند سال، اگر سفال در دمايي به اندازه‌ي دماي نخست كه در آن پخته شد قرار گيرد، اثر دچار خشكي بيشتر مي‌شود و اگر اين كار دوباره ادامه يابد، اثر ترك مي‌خورد.
وي با تأكيد بر اين‌كه قرار داشتن يك اثر تاريخي در فضاهاي مختلف به شرايط محيطي اطراف آن اثر بستگي دارد، گفت: اين در حالي است كه شيشه از نظر مقاومت ضعيف‌تر از سفال است. سفال و سنگ قوي هستند، ولي شيشه ضعيف است و عكس‌العمل شديدتري نسبت به سفال در مقابل دماهاي مختلف از خود نشان مي‌دهد.
نظرات