«آندره وايدا»، فيلم‌ساز صاحب‌سبك لهستاني و خالق آثاري چون «كاتين» و «خاکستر و الماس‌ » فردا (سه‌شنبه) به 86 سالگي مي‌رسد. به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، «آندره وايدا» روز ششم مارس 1926 در «سوالکي» کشور لهستان به دنيا آمد. وي هنر طراحي را از پدرش آموخت و همين موجب شد که در «کراکوف» به تحصيل در رشته هنرهاي زيبا بپردازد. اما سه سال بعد تصميم‌اش عوض شد و براي ادامه‌ي تحصيل به مدرسه‌ي فيلم «لودز» رفت. «وايدا» 13 ساله بود که جنگ جهاني دوم آغاز شد و او بيشتر عمرش را به همراه مادرش با اين اميد گذراند که شايد پدرش از جنگ زنده بازگردد. اما نام پدر «وايدا» در هيچ‌يک از فهرست‌هاي رسمي سربازان لهستاني کشته شده در جنگ اعلام نشده بود و حقيقت درباره او سال‌ها بعد آشکار شد. «کاپيتان وايدا» در زنداني واقع در غرب اتحاد جماهير شوروي سابق توسط پليس مخفي شوروي تيرباران شده بود. اين فاجعه در حالي روي داده بود که «آندره» و حدود 22 هزار لهستاني ديگر اميدوارانه انتظار بازگشت عزيزانشان را مي‌کشيدند. «آندره وايدا» در دهه‌ي 50 يکي از اعضاي اصلي مدرسه‌ي فيلم لهستان بود که جمعي از فيلم‌سازان بسيار مستعد را تشکيل مي‌داد که با فيلم‌هايشان اعتباري بين‌المللي براي سينماي اروپاي شرقي به ارمغان آورده بودند. فيلم‌هاي وايدا مهم‌ترين رويدادهاي تاريخي لهستان در نيمه‌ي دوم قرن بيستم را در ساختاري تراژيک که خاص سينماي اوست، به تصوير کشيده‌اند. «آندره وايدا» عموما به عنوان يکي از مهم‌ترين سينماگران لهستان پس از جنگ جهاني دوم شناخته مي‌شود كه با وجود نظام استاليني و اختناق حاکم بر کشورش، همواره به درون‌مايه‌هاي سياسي علاقه نشان داده است. وايدا فيلم «كانال» را در سال 1956 ساخت و جايزه‌ي ويژه هيات‌داوران جشنواره‌ كن را گرفت و فيلم «خاكستر و الماس» در سال 1958 جايزه‌ي فيپرشي جشنواره‌ي ونيز را براي او به ارمغان آورد. وايدا با يکي از اولين فيلم‌هاي خود با نام «خاکستر و الماس» نشان داد که قادر است زير سانسور شديد، فيلم‌هاي باارزشي بسازد و در چارچوبي محدود از نابساماني‌هاي نظام انتقاد کند. اين که وايدا زندگي‌اش را وقف جنبش همبستگي کرده بود، موجب شد که در نخستين انتخابات آزاد لهستان در سال 1989 يکي از کانديداها باشد. دهه‌ي 70 را مي‌توان درخشان‌ترين و موفق‌ترين دوران‌ فعاليت هنري و سينمايي «وايدا» دانست؛ دوره‌اي كه بيش از 10 فيلم ساخت و شاهكارهاي بي‌نظيري را به‌روي پرده سينماهاي جهان آورد. «چشم‌انداز پس از جنگ»، «عروسي»، «سرزمين موعود»، «مرد مرمرين» و «رهبر اركستر» از جمله آثار شاخص وايدا در دهه‌ 70 بودند. با اوج‌گيري اعتراضات در لهستان، آندره وايدا از اوايل دهه 1980 به اردوي منتقدان پيوست، آشکارا زبان به انتقاد باز کرد و کوشيد فيلم‌هاي خود را در شرايطي آزاد در کشورهاي اروپاي غربي کارگرداني کند. وايدا به ويژه با فيلم سينمايي «دانتون» که آن را در فرانسه کارگرداني کرد، با سلطه «ديکتاتوري خلقي» در کشور خود تسويه حساب کرد. «وايدا» در اين سال‌ها زندگي‌اش را وقف جنبش همبستگي لهستان كرده بود و علاقه و ارادت خود را در فيلم «مرد آهني» (1981) و پيش از آن در «مرد مرمرين»(1976) نشان داده بود. حضور فعال اين كارگردان در جنبش همبستگي لهستان موجب شد تا دولت اين كشور كمپاني فيلم‌سازي «وايدا» را از ادامه فعاليت محروم كند. وايدا در اين سال‌ها همچنان در عرصه‌ تئاتر فعال بود و آثار برجسته‌اي از داستايوفسكي چون «ابله» و «تسخير‌شده» و هم‌چنين «آنتيگون» را به‌روي صحنه برد. اين فيلم تاريخي به ماجراهاي انقلاب کبير فرانسه در«دوران ترور» (سال 1794) مي‌پردازد، اما وايدا با زباني کنايي التهابات و کشمکش‌هاي سياسي لهستان را در آن بازتاب داد. وايدا در فيلم خود در برابر نظرات خشن و افراطي روبسپير، از ميانه‌روي و آزادمنشي دانتون دفاع مي‌کند. فيلم «دانتون» يکي از بهترين فيلم‌هاي سال 1983 بود و جوايز فراواني به دست آورد، از جمله جايزه‌ي سزار و جايزه‌ي بافتا را از آن خود کرد. وايدا در سال 2007 نيز براي فيلم سينمايي «کاتين» جايزه‌ي بافتا را از آن خود كرد. دهه‌ي 90 با انتخاب «وايدا» به سمت سناتور آغاز شد و او در فيلم‌هايي چون «انگشتر عقاب‌نشان»(1993) و «هفته مقدس» (1996) بارديگر جنگ جهاني دوم را محوريت داستان قرار داد. او با فيلم‌هاي «كورژاك»، «دانتون» و به‌خصوص فيلم پرفروش «پن تادئوس» آكادمي اسكار را واداشت تا در سال 2000 جايزه‌ اسكار افتخاري را براي تقدير از يك عمر دستاورد سينمايي، به او تقديم كند. جشنواره‌ برلين نيز در سال 2006 با اعطاي خرس طلاي افتخاري تقديري دوباره از اين كارگردان بلندآوازه به‌عمل آورد. او در سال 2000 به پاس «پنج دهه کار خلاقانه در سينما» جايزه‌ي اسکار افتخاري دريافت کرد. فيلم‌هاي او همگي مورد تحسين واقع شده‌اند. وايدا در عين حال به خاطر فيلم «مرد آهنين» نخل طلاي جشنواره کن 1981 را نيز از آن خود کرده بود. همچنين فيلم ديگرش با نام «کاتين» در هشتادمين دوره جوايز اسکار، نامزد اسکار بهترين فيلم خارجي شد. «کاتين» شخصي‌ترين فيلم وايدا محسوب مي‌شود. او پدرش را در قتل‌عام کاتين از دست داده و در عين حال، شاهد تلاش‌هاي نااميدانه و عبث مادرش براي جست و جوي پدرش که در نهايت به کشف سرنوشت تراژيک پدر منجر شد بود، است. او در اين فيلم سرنوشت چهار افسر لهستاني و خانواده‌هايشان را که البته همگي شخصيت‌هاي داستاني هستند، به تصوير مي‌کشد. از عناصر ثابت سينماي وايدا مي‌توان به تصاوير گرافيکي اشاره کرد که حکايت از نمادگرايي وايدا دارد. «وايدا» با نمايش آخرين فيلم‌اش با نام «حمله شيرين» در جشنواره‌ برلين، بارديگر حضور قدرتمند‌ش را در عرصه سينماي جهان به اثبات رساند. انتهاي پيام