مدرسه‌ي چهارباغ را آخرين شاهكار هنر دوره‌ي صفوي مي‌دانند كه به‌دستور شاه سلطان حسين ـ آخرين پادشاه صفوي ـ از سال 1116 تا 1126 هجري قمري براي تدريس به طلاب علوم ديني در ديار نصف جهان ساخته شد. اين بناي عظيم و باشكوه كه در اختيار اوقاف است، در سال‌هاي اخير توسط برخي متوليان آسيب ديده و متأسفانه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آن‌طور كه بايد بر اين بناي تاريخي و ديگر بناهاي شهر اصفهان كه چند متولي دارند، نظارت نمي‌كند.
به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در اصفهان، در ادامه‌ي اخبار ناگواري كه از آثار تاريخي اصفهان به گوش مي‌رسد، اين‌بار مدرسه‌ي چهارباغ خبرساز شده و تخريب‌هاي جديدي در آن رخ داده است.
گشتي در مدرسه‌ي چهارباغ
اين مدرسه كه در خيابان چهارباغ عباسي قرار دارد، موزه‌اي از انواع هنرهاي صفوي شامل قلم‌زني، زرگري، معماري، انواع هنرهاي مرتبط با چوب، سنگ‌تراشي، خوش‌نويسي، رنگ‌رزي، طلاکاري، نقره‌کاري و ... است. پلان و نقشه‌ي اين مدرسه نمونه‌ي كاملي از مدارس قديم ايران‌زمين را به‌نمايش مي‌گذارد و درهم شدن معماري هارمونيك آن با انواع هنرهاي كاشي‌كاري مانند کاشي هفت‌رنگ، معرق، گره‌چيني، پيلي و معقلي، آدمي را به شگفت وامي‌دارد. جلوه‌ي طلا و نقره در رنگ‌ها و تزيينات، گذر مادي (جوي بزرگ آب) «فرشادي» از زير مدرسه، پنجره‌هاي مشبك، خطوط بنايي و فضاي سبز حياط مدرسه با چنارهايي چندصد ساله كه سر بر آسمان مي‌سايند، گردشگران را از خود بي‌خود مي‌كنند و آن‌ها را به تحسين وامي‌دارند.
مدرسه در تب مي‌سوزد
با تمام اين اوصاف، مدرسه‌ي چهارباغ چيزي را كه بايد داشته باشد، ندارد و آن متولياني دلسوز است كه قدرش را بدانند و برايش دل بسوزانند، مرمتش كنند و اگر مرمت نمي‌كنند، تخريبش نكنند. متأسفانه در اصفهان و برخي مناطق كشور، بناهاي تاريخي فقط در اختيار سازمان ميراث فرهنگي نيستند و چند متولي دارند كه هر كدام براي خودشان فكري، منشي و حتا روشي براي مرمت دارند و خود را بحق‌ترين صاحب بناها مي‌دانند. تعدد متولي، اين روزها آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري را به بناهاي بيمار نصف جهان زده است و آن‌طور كه شواهد نشان مي‌دهد، قرار نيست اين گره كور به اين زودي‌ها باز شود.
اكنون مدرسه‌ي چهارباغ در بدترين شرايط نسبت به قرن‌هاي گذشته قرار دارد، رطوبت، پي آن را سست كرده است و ديوارهاي بنا به‌دليل عبور ماشين‌ها و بخصوص اتوبوس‌ها از كنارش، بسيار آسيب‌پذير و از حالت قائم خارج شده‌اند. زندگي كردن طلاب در حجره‌هاي مدرسه و در هر دو طبقه، آسيب‌هاي زيادي را به حجره‌ها زده است. ميخ‌هايي كه براي تبليغات و نصب پارچه‌نوشته‌ها، بنرها و پلاكاردها به مناسبت‌هاي مختلف به در و ديوارها زده شده، آجرها را سوراخ‌سوراخ كرده و نماي زشتي به ديوارها داده است. سوراخ‌ها در برخي آجرها آن‌قدر زياد شده كه خرد شدن كامل آجرها نزديك است. به همه‌ي اين موارد، عبور غيرقانوني تونل متروي بحث‌برانگيز اصفهان را نيز از كنار اين مدرسه‌ي تاريخي كه به گفته‌ي کارشناسان، سبب برهم خوردن جريان آب‌هاي زيرسطحي و لرزش پي‌ها و ديوارهاي بنا شده است، اضافه كنيد.
تخريب شاهكار دوره‌ي صفوي با بيل و كلنگ!
متأسفانه در تازه‌ترين تخريب‌ها، متوليان اين مدرسه اقدام به تخريب برخي ديوارهاي صفوي و بخاري‌هاي درون حجره‌ها با هدف بزرگ‌تر كردن حجره‌ها كرده‌اند. در يكي از حجره‌ها نيز كار به اندازه‌اي پيش رفته كه چيزي از گچ ديوارها، كف و تيغه‌ي جداكننده باقي نمانده است. در اين تخريب‌ها، صندوقخانه‌هاي كنار هر حجره كه نوعي خلوتگاه محسوب مي‌شود و مي‌تواند نوع تفكر و سبك معماري صفوي را در مدارس به‌نمايش بگذارد و از نظر جامعه‌شناسي و معماري، بسيار ارزش دارد، در حال تخريب است. با چنين كاري، اصالت بنا از دست مي‌رود و به‌زودي استفاده از مصالح جديد در آن سبب مي‌شود، مدرسه‌ي چهارباغ هويت تاريخي خود را از دست دهد.
ناصر طاهري ـ معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان اصفهان ـ درباره‌ي اين تخريب‌ها به خبرنگار ايسنا گفت: ما از اين تخريب‌ها آگاهي يافتيم و به افرادي كه اين كار را انجام دادند، نامه نوشتيم و تذكر داديم. از هفته‌ي پيش، يگان حفاظت نيز وارد عمل شد، از تخريب‌ها عكس‌برداري كرد و تذكره‌هايي را نيز به‌شكل شفاهي و كتبي داد.
او درباره‌ي اين‌كه چرا هنوز عمليات بنايي در مدرسه ادامه دارد و متوقف نشده است، بيان كرد: اين‌كه در آنجا كار مي‌كنند، اشكالي ندارد؛ اما كارهاي‌شان بايد مديريت و درست انجام شود. ما هفته‌ي پيش، با آن‌ها جلسه داشتيم و تا حدودي ماجرا را حل كرديم و گفته شد، قسمت‌هايي كه تخريب شده است، به جاي نخست خود بازگردانده شود.
وي در پاسخ اين پرسش كه چرا نماينده‌اي از ميراث فرهنگي به‌شكل دائم در مدرسه‌ي تاريخي چهارباغ حضور ندارد و سازمان ميراث فرهنگي هميشه زماني وارد عمل مي‌شود كه كار از كار گذشته و تخريب رخ داده است، گفت: ما براي آنجا، ناظر مشخص كرديم تا عمليات با نظارت ميراث فرهنگي انجام شود، اما وقتي بدون اطلاع ما، كاري را انجام دهند، اين‌گونه مي‌شود. به هر حال، روي كارهايي كه از آن‌ها اطلاع پيدا كنيم، نظارت مي‌كنيم و با آن تخريب‌هايي كه بعدا خبردار مي‌شويم، برخوردهاي قانوني انجام مي‌شود.
طاهري در پاسخ به اين پرسش كه آيا ديوار صفوي تخريب‌شده را مي‌توان دوباره به جاي اوليه بازگرداند؟! اظهار كرد: ديگر چه مي‌شود كرد؟! وقتي مشكل چند مديريتي وجود دارد، همين‌طور مي‌شود، آن‌ها خودشان در مدرسه‌ي چهارباغ مديريت مي‌كنند و وقتي ما وارد مي‌شويم، با ما برخوردهايي مي‌شود؛ اما ما تا جايي كه امكان داشته باشد، دخالت مي‌كنيم.
او افزود: آقاي اليكي يكي از استادكارهاي ميراث فرهنگي است كه براي اين كار در مدرسه‌ي چهارباغ در نظر گرفته شده است.
بهرام اليكي ـ استادكار ناظر از سوي ميراث فرهنگي در مدرسه‌ي چهارباغ ـ نيز در پاسخ به اين پرسش كه آيا تخريب اين مدرسه متوقف شده است؟ گفت: آن قسمت‌هايي از مدرسه را كه آسيب ديده يا نم‌زده باشد، به‌خاطر رفع آسيب و خطر مرمت مي‌كنيم؛ اما متأسفانه مسؤولان اين مدرسه كارهايي را سر خود و دور از چشم ما انجام داده‌اند.
او با تأييد تخريب‌هايي كه توسط خبرنگار ايسنا نيز ديده شده است، بيان كرد: درباره‌ي اين تخريب‌ها با آن‌ها دعوا داريم. آن‌ها به ما محل نمي‌گذارند و كار خودشان را مي‌كنند. البته ما همه‌چيز را به اداره‌ي ميراث فرهنگي گزارش كرده‌ايم.
اليكي در پاسخ به اين پرسش كه آيا باز هم احتمال تخريب بيشتر وجود دارد؟ گفت: نمي‌دانم، يك‌وقت ما از كارگاه بيرون مي‌آييم و آنجا نيستيم، آن‌ها گوشه‌اي ديگر را سوراخ و تخريب كنند، خدا مي‌داند.
به‌راستي مشخص نيست چند سال ديگر، چند درصد از ميراث فرهنگي اصفهان باقي مانده باشد. اگر تخريب‌ها با اين سرعت ادامه يابد، از اصفهاني كه اين روزها زشت‌تر و زشت‌تر مي‌شود، چيزي به‌جز برج‌هاي ناهمگون باقي نخواهد ماند. آن هم با وجود مترويي كه ميان برج‌ها يكه‌تازي مي‌كند و قلب نصف جهان اصفهان را مي‌لرزاند.
انتهاي پيام
نظرات