تفاهم براي اعزام روزانه شش‌هزار زائر ايراني به عراق، دستاورد سفر اخير وزير جهانگردي و آثار باستاني عراق به ايران بود، بي‌آن‌كه مطرح شود در ازاي اين تعداد ايراني، چه تعداد عراقي بايد به ايران سفر كنند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، وزير جهانگردي و آثار باستاني عراق حدود 20 روز پيش در رأس هيأتي به ايران سفر كرد تا تفاهم‌نامه‌اي زيارتي را با سازمان حج و زيارت امضا كند. براساس اين تفاهم‌نامه كه در 27 بند و سه تبصره امضا شد، ظرفيت اعزام روزانه‌ي زائران ايراني از سه‌هزار نفر به شش‌هزار نفر و در مناسبت‌ها به 10هزار نفر افزايش يافت. همچنين درباره‌ي افزايش مدت زمان اقامت زائران ايراني در عراق تا 10 روز تفاهم شد.

بهبود خدمات كيفي هتل‌ها، تغذيه، وضعيت مرزهاي زميني و پروازها، تأمين امنيت و حمايت از سرمايه‌گذاران ايراني در عراق از ديگر بحث‌هاي مورد مذاكره و تفاهم در اين ديدار بود.

وزير جهانگردي ‌و آثار باستاني عراق از فرصت سفر يك هفته‌يي خود به ايران استفاده كرد و با روح‌الله احمدزاده ـ رييس جديد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ـ ديداري داشت و در آن، درباره‌ي بازگرداندن اشياي تاريخي موزه‌هاي عراق که در جريان حمله‌ي آمريکا به اين کشور به ايران قاچاق شده بود، استفاده از كارشناسان ايراني براي مرمت آثار تاريخي عراق، توسعه‌ي زيرساخت‌هاي گردشگري در اين كشور، راه‌اندازي «گردشگري حلال» ميان ايران و عراق و استفاده از ظرفيت‌هاي مذهبي دو كشور براي توسعه‌ي روابط گردشگري مذاكره‌هايي شد.

البته وزير جهانگردي عراق در آن ديدار، به پيش‌نويس تفاهم‌نامه‌ي همکاري‌هاي مشترک دو كشور که توسط عراق تنظيم شده است و در آينده‌ي نزديک امضا مي‌شود، اشاره كرد و گفت: توسعه‌ي روابط گردشگري و تبادل گردشگر ميان دو کشور از جمله موضوع‌هاي مورد توجه در اين يادداشت تفاهم است.

اما پرسش اصلي اين است كه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري از سفر يك مقام ارشد در وزارت جهانگردي و آثار باستاني كشوري كه تبادلات گردشگري با آن به‌صورت خودجوش در حال انجام است، چه بهره‌برداري كرده و آيا در ديداري كه صورت گرفت، درباره‌ي تعهدات دولت عراق براي فرستادن گردشگران عراقي به ايران در ازاي جمعيت زيادي كه روزانه از ايران به عراق سفر مي‌كنند، موضوعي مطرح شده است؟!

در پاسخ به اين پرسش، شهباز يزداني ـ معاون پيشين گردشگري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ـ كه از جريان ديدار وزير جهانگردي عراق با رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ايران اطلاع داشت، به خبرنگار ايسنا گفت: عراق يكي از كشورهاي مهم مذهبي است. به همين دليل، تعامل با آن خيلي اهميت دارد. بر اين اساس، پس از ديدار با وزير جهانگردي و آثار باستاني عراق يادداشت تفاهم همكاري در حوزه‌هاي صنايع دستي، گردشگري و استرداد اشيا و اموال قاچاق تنظيم شد و در قالب نامه‌اي رسمي به وزارت امور خارجه براي اعمال نظر طرف عراقي داده شده است.

او همچنين درباره‌ي دليل توافق نكردن در اين نشست براي تبادل گردشگران ايراني و عراقي و سامان‌دهي وضعيت ورود گردشگران عراقي به كشور، اظهار كرد:‌ سفر وزير جهانگردي و آثار باستاني عراق به دعوت ما نبود، فقط چون درخواست ملاقات داشتند، اين موضوع را نيز مطرح كرديم.

وي ادامه داد: موضوع سفرهاي زيارتي‌ به نوعي منوپل شده و دست براي رقابت بسته است. براي همين در تلاشيم تا اين منوپل شكسته شود. بر اين اساس، به رايزني با سازمان حج و زيارت وارد شده‌ايم تا بتوانيم شركت‌هاي خدمات مسافرتي را پس از سامان‌دهي، به اين حوزه وارد كنيم.

يزداني گفت:‌ مسؤولان سازمان حج و زيارت براي همكاري و آماده كردن بستر‌ها قول مساعد دادند و منتظر پاسخ آن‌ها هستيم تا اين موضوع را در تفاهم‌نامه‌اي رسمي عملياتي كنيم.

به گزارش ايسنا، اين نخستين‌بار نيست كه تفاهم‌هاي زيارتي ايران با ديگر كشورها بدون تعيين الزام براي فرستادن مسافر در ازاي زائراني كه ايران مي‌فرستد، امضا مي‌شود و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري از اين قافله باز مي‌ماند.

حدود پنج سال پيش، سازمان حج و زيارت با عراق تفاهم‌نامه‌اي را امضا كرد و در آن، دو طرف براي سفر روزانه سه تا پنج‌هزار زائر ايراني به عراق توافق كردند؛ اما به‌خاطر شرايط امنيتي آن زمان عراق و آماده نبودن زيرساخت‌ها در آن كشور، اجراي اين بند از تفاهم‌نامه به تأييد دولت عراق منوط شد؛ اما هنوز تأييد اين موضوع اعلام نشده بود كه حميد بقايي به‌عنوان قائم‌مقام سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تصميم گرفت، در سفري به عراق، تفاهم‌نامه‌ي گردشگري جداگانه‌اي را با اين كشور امضا كند.

در آن ديدار، صرف نظر از توافق دو طرف براي بهبود و توسعه‌ي همكاري‌ها در زمينه‌ي گردشگري و آثار باستاني و آزادسازي روند گردشگري بين دو كشور، قرار شد روزانه پنج‌هزار گردشگر بين دو كشور تبادل شوند؛ اما در اين تفاهم‌نامه هيچ بند و تبصره‌اي درباره‌ي چگونگي ورود اين گردشگران، نحوه‌ي ترغيب و سامان‌دهي آن‌ها و مشاركت طلبيدن آژانس‌هاي گردشگري دو كشور وجود نداشت. موضوعي كه شايد تا امروز اين تفاهم‌نامه را منفعل و بدون نتيجه گذاشته است.

عراقي‌ها تا كنون براي آمدن به ايران به تفاهم‌نامه و تعهد دولت‌ها نياز نداشته‌اند و شخصا براي اين سفر تصميم مي‌گيرند و حتا نياز نمي‌بينند به آژانسي مراجعه كنند، چون شرايط امنيتي ايران مانند عراق نيست. به همين دليل، در اين بازار نابساماني ايجاد شده است و به نظر مي‌رسد، تمايلي از سوي آژانس‌ها و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري براي تغيير اين وضع وجود ندارد.

سال پيش حدود 600هزار عراقي به ايران سفر كردند، يعني حدود يك‌دوم زائراني كه از ايران به عراق اعزام شدند. اين عراقي‌ها بدون هيچ تبليغي و فقط براساس شناخت قبلي به ايران آمدند؛ اما به گفته‌ي مسؤولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، جمعيت عراقي‌هايي كه به ايران سفر مي‌كنند، هر سال در حال كاهش يافتن است، چون شيوه‌اي براي مديريت سفر آن‌ها به ايران وجود ندارد و معمولا آژانس‌هاي ايراني تمايل دارند، در مسير خروج زائر كار كنند تا براي جذب گردشگران عراقي تلاش كنند.

سازمان حج و زيارت نيز همواره درباره‌ي اين‌كه چرا در تنظيم تفاهم‌نامه‌هاي زيارتي ضرورتي براي تبادل مسافر با كشور طرف تفاهم لحاظ نمي‌شود و براي اعزام زائر معمولا يك‌سويه توافق مي‌شود، يك پاسخ داشته است كه اين سازمان، مسؤوليتي در قبال جذب گردشگر يا زائر از ديگر كشورها ندارد و در اين‌باره، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري بايد پاسخگو باشد.

داستان تبادل يك‌طرفه‌ي زائران با عراق در واقع، تكرار سرنوشت بازارهاي زيارتي ديگري مانند عربستان است كه ايران سالانه جمعيت و ارز قابل توجهي را به اين كشور مي‌فرستد، اما در ازاي آن چيزي عايدش نمي‌شود.

اين موضوع درباره‌ي بازار سوريه نيز صادق است. بازاري كه به اعتقاد مسؤولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، مانند عربستان و عراق انحصاري نيست؛ ولي با اين حال رها شده است، به‌طوري كه سوري‌ها تقريبا شناختي از ايران ندارند و آباداني آن فقط از سوي مسافران ما اتفاق مي‌افتد.

اين در شرايطي است كه «گردشگري مذهبي» در اولويت برنامه‌هاي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري است؛ اما به نظر مي‌رسد، مراوده‌هاي گردشگري با كشورهاي اسلامي يا برقراري جريان يك‌سويه‌ي گردشگري يا زيارتي با اين كشورها، دغدغه‌ي اصلي اين سازمان نيست.

انتهاي پيام