روزگاري بود كه بسياري از مردم براي يافتن قطعه‌اي مس، نامدار مي‌شدند و از اين‌كه مي‌توانستند، ظرفي مسي در خانه داشته باشند، به خود مي‌باليدند. تا همين چند سال پيش هم ظرف‌هاي مسي ارج و قرب زيادي داشتند و داشتن اين ظرف‌ها در اجتماعي كه بسيار به تجملات مي‌پرداخت، آرزوي برخي مردم بود. البته مادربزرگ‌ها هم مي‌گفتند كه بهتر است غذا در ديگ و قابلمه‌ي مسي پخته شود.

بازار مسگرهايي بود و مسگراني عاشق حرفه‌ي خود كه به صداي چكش و تغيير شكل مس بر اثر قوت بازوي توانمندشان عادت كرده بودند. در هياهوي اين صداها، صداي مردم گم مي‌شد.

به گزارش خبرنگار بخش صنايع دستي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در همدان، مسگري يکي از هنرهاي دستي نفيس و زيباي هنرمندان کشور است. به نظر مي‌رسد، با پيشرفت علم و متأسفانه با جايگزيني اشيا و ظرف‌هاي چيني، ملامين، بلور و ظرف‌هاي فلزي مانند روي، اين هنر و صنعت به‌زودي فراموشي شود. اكنون در بسياري از بازارهاي مسگري، صداي چکش مسگران به ندرت به گوش مي‌رسد و از آن همه هنرمند مسگر، فقط عده‌ي انگشت‌شماري باقي مانده‌اند که در کارگاه‌هاي مسگري خود به حفظ اين هنر و صنعت ديرپا مشغول‌اند.

صنعت مسگري يکي از شعبه‌هاي فلزکاري است که سه تا پنج‌هزار سال قدمت دارد. نخستين اشياي فلزي ساخته‌شده به دست بشر، مصنوعات مسي چکش‌کاري‌شده و کوچک بودند. احياي هنر مسگري را مي‌توان با هدف توسعه و اشاعه‌ي اين صنعت قديمي و ديرينه پيگيري کرد.

مسگري از جمله صنايع سنتي و بومي است که تاريخي کهن دارد و در دوره‌هاي مختلف همواره از جايگاه ويژه‌هاي برخوردار بوده است. علاوه بر تغيير نگرش مردم از ظرف‌هاي مسي به سمت ظرف‌هاي ساخته‌شده با مواد ديگر، دلايل مختلفي مانند گراني مواد اوليه مانند ورق مس و همچنين محدود شدن بازار، رکود و افت شديد اين هنر را در چند سال اخير درپي داشته است؛ ولي با اين حال، بسترسازي مناسب، تهيه‌ي مواد اوليه مرغوب و ارزان‌قيمت مانند ورق مس، ايجاد بازار فروش مناسب، معرفي مطلوب و بهينه‌ي انواع محصولات و توليدات مسي و در اختيار گذاشتن تسهيلات بانکي براي توسعه و تجهيز کارگاه‌هاي مسگري مي‌تواند راهکارهايي براي کمک به توسعه، شکوفايي و رونق دوباره‌ي صنعت مسگري باشد.

مانند گذشته، با ايجاد تنوع در شکل و فراواني و دادن آگاهي لازم درباره‌ي خواص اين فلز به جامعه مي‌توان مردم را به استفاده‌ي بيشتر از ظرف‌هاي مسي تشويق كرد. ساخت سنجاق‌هاي زينتي، آينه‌هاي صيقل داده‌شده، لوازم شکار و کارد را مي‌توان علاوه بر قابلمه، ديگ، ديزي و پارچ که در قديم از آن‌ها استفاده مي‌شد، در اندازه و شکل‌هاي مختلف با توجه شرايط زندگي آپارتمان‌نشيني مردم توليد و عرضه كرد.

با توجه به تأثيرات ظرف‌هاي مسي روي غذا و سلامت انسان‌ها، استفاده از اين ظرف‌ها اهميت ويژه‌اي در تغذيه و رفع کم‌خوني دارد. اين ظرف‌ها به‌خاطر کيفيت‌شان، يکي از بهترين ظرف‌هاي پخت غذا هستند. از طريق راه‌هاي مختلف، تبليغ، دادن آموزش و ايجاد تنوع در شکل اين ظرف‌ها مي‌توان اين صنعت را احيا و به سلامت عموم جامعه کمک کرد.

ابوالقاسم مؤمن، يكي از مسگران همداني كه هنوز صداي چكش‌هايش به گوش مي‌رسد، در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا در همدان، اظهار كرد: در گذشته، هشت واحد مسگري در شهر همدان فعال بودند؛ اما اكنون به دلايل مختلف، تغيير شغل داده‌اند و به نوعي مي‌توان گفت، اين صنعت در همدان از بين رفته است.

او با بيان اين‌كه در قديم، مردم چکش به دست مي‌گرفتند و مسگري مي‌کردند، ادامه داد: اکنون به‌جز يک نام، چيزي از اين صنعت با ارزش باقي نمانده و حدود 20 سال است که ديگر اين صنعت در همدان رونق گذشته‌ي خود را از دست داده است و مردم نيز از آن استقبال نمي‌کنند.

مؤمن بيان كرد: در گذشته، تمام مسگري‌هاي فعال در كشور، مس مورد نياز خود را از زنجان وارد مي‌کردند. البته اين مس نساخته بود و هر شهري لوازم مورد نياز آن شهر را با آن فراهم مي‌كرد.

اين مسگر همداني با اشاره به اين‌كه در گذشته، همه‌ي وسايل از مس بود، افزود: تاريخچه‌ي استفاده از مس در ايران به دوران بوعلي سينا، حکيم فرزانه مي‌رسد. امروزه به خاطر تأييد و تأکيد پزشکان و آشنا شدن دوباره‌ي مردم با خواص و فوايد استفاده از ظرف‌هاي مسي، مردم قابلمه و ديزي مسي مي‌خرند.

رستگار ـ يکي ديگر از مس‌گرهاي قديمي شهر همدان ـ نيز به خبرنگار ايسنا گفت: مردم به‌دليل سفيد کردن ظرف‌هاي مسي که بعد از مدتي استفاده لازم است و همچنين نداشتن آگاهي نسبت به خواص و فوايد استفاده از ظرف مسي، از آن استقبال نمي‌کنند و به ظرف‌هاي جديد مانند تفلون رو آورده‌اند.

او بيان كرد: استفاده از ظرف‌هاي مسي براي رفع کمبود آهن بسيار مؤثر است و قلع موجود در آن براي نور چشم مفيد است.

رستگار با اشاره به قيمت ارزان و درآمد كم حاصل از اين حرفه در جامعه‌ي امروز ما، يادآوري كرد: مس يکي از بهترين فلزات در دنياست و در دنيا هيچ دستگاهي نداريم که مس در آن به‌کار نرفته باشد. از خواص ديگر آن مي‌توان به گرم ماندن غذا و ديرتر فاسد شدن آن اشاره كرد كه متأسفانه به‌دليل نداشتن آگاهي‌هاي لازم در جامعه نسبت به خواص اين فلز ارزان‌قيمت، باارزش و مفيد براي سلامت عمومي بدن، استفاده از آن در جامعه کم شده است.

او اظهار كرد: هنگام استفاده از اين فلز ارزشمند بايد به اين نکته توجه داشت که اين فلز حتما سفيد شده باشد و اگر در آن تغيير رنگي ايجاد و رنگ آن قرمز شد، نبايد از آن استفاده کرد تا داخل آن سفيد شود. اگر اين کار انجام نشود، غذاي موجود در آن مسموم خواهد شد. امروزه مردم از قابلمه و ديزي بيشتر استفاده مي‌کنند؛ اما استفاده از پارچ‌هاي مسي آب را خنک نگه مي‌دارد و خاصيت دارد.

اين مسگر همداني يادآوري كرد: در ظرف‌هاي مسي، آلياژ مس 70 درصد و 30 درصد نيز برنج است و براي جلوگيري از مسموميت به آن قلع اضافه مي‌کنند.

وي با تأكيد بر خواص اين ظروف، افزود: اگر به آگاهي‌هاي عموم جامعه نسبت به خواص و فوايد استفاده از اين فلز ارزشمند افزوده شود، قطعا رونق دوباره‌ي خود را به‌دست خواهد آورد. اين موضوع به سلامت مردم هم کمک مي‌كند.

معاون صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان همدان نيز در اين‌باره اظهار کرد: رشته‌ي مسگري يکي از رشته‌هاي مهم در استان همدان بوده است.

بهجت عباسي در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا، با اشاره به وضعيت بازار مسگران بيان كرد: اين رشته، حدود 20 سال پيش به‌عنوان يکي از پيشه‌هاي قديمي و بنام در استان همدان بوده كه به‌دليل پيشرفت تکنولوژي و جايگزيني ظرف‌هاي تفلون، ظرف‌هاي مسي به حاشيه رفته است.

او ادامه داد: اكنون فقط دو يا سه واحد فعال مسگري در استان وجود دارد که آن‌ها هم به‌دليل علاقه، به اين فعاليت ادامه مي‌دهند و بقيه تغيير شغل داده‌اند.

عباسي گفت: در سال‌هاي اخير، با توجه به کسب آگاهي عموم مردم نسبت به خواص ظرف‌هاي مسي و مسائل پزشکي مانند رفع کمبود آهن بدن و آلياژهاي موجود در ظرف‌هاي مسي، گرايش‌ها نسبت به استفاده از اين ظرف‌ها بيشتر شده است و اميدواريم به جايگاه واقعي خود برگردد.

وي بيان كرد: سازمان ميراث فرهنگي و معاونت صنايع دستي استان همدان در نظر دارد، با همکاري يکي از پيشکسوت‌ها در زمينه‌ي ساخت ظرف‌هاي مسي، کارگاهي را مانند تراش سنگ در هگمتانه ايجاد و چهار نفر استاد و نه کارآموز مسگري را تربيت كند. اين چهار نفر در مدت يک‌سال، آموزش‌هاي لازم را در زمينه‌ي صنعت مسگري به‌طور کامل خواهند ديد. همچنين تجهيزات لازم مانند کوره براي اين کار خريده و امسال راه‌اندازي مي‌شود.

معاون صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي همدان آموزش در اين زمينه‌ها را از اقدامات لازم براي احياي صنايع دستي در حال منسوخ شدن دانست و اين اقدام را براي حفظ و نگهداري از رشته‌ها و صنايع دستي ضروري دانست.

او يادآوري كرد: آموزش قلم‌زني روي مس در استان همدان سابقه‌اي ديرينه دارد. در تپه‌ي گيان و در کاوش‌هاي باستان‌شناسي آثاري در اين زمينه پيدا شد. قلم‌زني روي مس از رشته‌هاي قديمي استان همدان است كه سال‌ها کم‌رنگ شده بود؛ اما در 10 سال گذشته، تلاش و کار لازم انجام شده است تا اين رشته در استان همدان به حال اوليه و رونق خود برگردد.

عباسي بيان کرد: در اين زمينه سال گذشته، در شهرستان‌هاي مختلف استان كلاس آموزش قلم‌زني روي مس و دوره‌هاي مقدماتي و پيشرفته را براي احياي اين رشته برگزار كرديم که با استقبال خوبي روبه‌رو شد و مورد توجه قرار گرفت.

وي با بيان اين‌كه در زمينه‌ي يادگيري اين هنر و صنعت محدوديت وجود ندارد، گفت: براي معرفي اين رشته و رونق دوباره‌ي آن در استان همدان، تلاش‌هاي بسياري شده که تبليغات و برگزاري نمايشگاه‌هاي مختلف از جمله‌ي آن‌هاست.

او با تأكيد بر اين‌كه رشته‌ي قلم‌زني روي مس و مسگري از رشته‌هاي شاخص در استان همدان نيست و اين رشته به استان اصفهان مربوط است، اضافه كرد: با وجود تلاش‌هاي بسيار براي احياي اين رشته در استان همدان، بايد در نظر داشت که اكنون رشته‌ي شاخص اين استان سفال است و حرف نخست را در کشور مي‌زند.

انتهاي پيام