«انارك» كهن‌سال دست‌هايي التيام‌بخش مي‌خواهد
در دوره‌ي ساسانيان، در شرق استان اصفهان و در دل كوير ايران، شهري با هدف برقراري ارتباط بين جنوب و مرکز با شمال ايران ساخته شد كه براساس نام محلي آن، «نارسينه» به معني انارستان، اكنون آن را «انارك» مي‌نامند.
به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در فاصله‌ي 225 كيلومتري شهر اصفهان و حدود 400 كيلومتري تهران، شهر تاريخي انارك با مساحتي حدود 80 هكتار قرار دارد. به استناد كتيبه‌ي گچي مسجد «حاج محمدرضا» (اكنون چيزي از آن باقي نمانده است) كه از قديمي‌ترين آثار اين شهر باستاني به‌شمار مي‌آيد، تاريخ پايان ساخت مسجد سال 1181 هجري قمري، يعني اوايل دوره‌ي كريم‌خان زند و اواخر دوره‌ي شاه‌اسماعيل صفوي است، بنابراين تاريخ ساخت يا شكوفايي اين شهر تاريخي را مي‌توان دوره‌ي صفوي دانست.
درباره‌ي وضعيت اين روستاي تاريخي كه به مرور با پيشرفت علم در حال شهر شدن است، يك كارشناس ارشد رشته‌ي مرمت آثار تاريخي به خبرنگار ايسنا توضيح داد: اكنون بافت تاريخي و منحصربه‌فرد شهر انارك، در معرض تخريب بسيار سريعي قرار گرفته و متأسفانه متروك شدن خانه‌ها نيز سرعت انهدام و حجم ويراني آن را دوچندان كرده است.
حميد مظاهري تهراني گفت: سقف بسياري از خانه‌ها، بخصوص در دامنه و مناطق مرتفع‌تر فروريخته و بار آوار ناشي از آن، عامل خسارت زدن به بخش‌هاي سالم‌تر زيرين شده است. تجديد نشدن كاهگل پشت بام‌ها يكي از اصلي‌ترين عوامل تخريب اين بناهاي عمدتا خشتي است. بارندگي‌هاي سيل‌آساي چند سال گذشته نيز مزيد بر علت شده است.
وي اظهار كرد: متأسفانه تعداد زيادي از بادگير‌هاي معروف شهر انارك در سال‌هاي اخير فروريخته است. همچنين ساخت‌وسازهاي غيراصولي و خارج از الگو در قلب بافت و تخريب تعداد قابل توجهي از بناهاي قديمي و باارزش واقع‌شده در دامنه‌ي كوه با هدف ساخت نوعي معبر، لطمه‌هاي شديدي به كالبد و زيبايي انارك وارد كرده و لازم است هرچه سريع‌تر توسط شهرداري و سازمان ميراث فرهنگي متوقف يا كنترل شود.
او تأكيد كرد: حفاري‌هاي تأسيسات شهري يكي از اصلي‌ترين عوامل سست و تخريب‌كننده‌ي پي ساختمان‌هاي قديمي است كه بسياري از مردم را مجبور به انجام بازسازي‌هاي غيراصولي و نازيبا كرده است.
مظاهري با اشاره به انجام عمليات مرمت، استحكام‌بخشي و موزون‌سازي بخش‌هايي از بافت تاريخي شهر (در محور تعيين‌شده) در دو فاز توسط سازمان ميراث فرهنگي در سال 1384، ادامه داد: در سال‌هاي اخير، كاروانسراي انارك به همت شهرداري اين شهر به‌طور كامل مرمت و بازسازي شد تا به‌عنوان مكاني اقامتي مورد استفاده قرار گيرد.
اين مدرس دانشگاه معتقد است: تلاش‌هاي انجام‌شده در برابر اهميت و عظمت اين شهر تاريخي كه روبه ويراني مي‌رود، كافي نيست. شهر تاريخي انارك نيازمند توجه، عزمي ملي و همه‌جانبه براي احياست.
به اعتقاد او، شايد اكنون مفيد‌ترين و ضروري‌ترين فرآيند نجات‌بخشي قابل توصيه، حفاظت پشت بام‌ها و بخش‌هاي باقي‌مانده در قالب اجراي پوشش كاهگل حفاظتي باشد تا علاوه بر حفظ شرايط موجود و جلوگيري از ادامه‌ي روند تخريب، فرصتي هرچند كوتاه براي ايجاد شرايط مناسب با هدف انجام عمليات فراگير و اصولي مرمت و حفاظت براي شهر تاريخي انارك فراهم شود.
اين كارشناس مرمت بيان كرد: به موازات كنترل و جلوگيري از تخريب‌هاي غيرمجاز و دست‌كاري‌هاي غيراصولي در بافت تاريخي، لازم است نظارت بسيار سختگيرانه‌اي بر ساخت‌وسازهاي جديد در بافت قديمي از نظر نوع مصالح، فرم و معماري اعمال شود. همچنين مستندنگاري و نقشه‌برداري كامل و دقيق از همه‌ي بخش‌هاي بافت، بناها و تزيينات موجود يكي از اصولي‌ترين و حياتي‌ترين فرآيند‌هايي است كه با توجه به روند فزاينده‌ي تخريب‌ها در بافت تاريخي انارك، اهميتي قابل توجهي دارد.
مظاهري انارك را كلكسيوني غني از هنر معماري و تزيينات كويري دانست كه در آن، گونه‌هاي بديع و نايابي از انواع بادگير‌ها، پنجره‌هاي مشبك، درها و پنجره‌هاي چوبي و سردرهاي خشتي و گچي، كتيبه‌هاي خشتي و گچي و بسياري ديگر از عناصر معماري بافت و تزيينات با اصلي‌ترين شيوه‌هاي فني (بخصوص كار با خشت، كاهگل و سيمگل) و متعلق به دوره‌هاي مختلف تاريخي اجرا شده‌اند.
او درباره‌ي بافت قديمي انارك توضيح داد: در اين بافت به‌طور كلي از معماري مناطق كويري الهام گرفته شده است. در اين بافت ديوار‌ها خشتي و بلند و تا ارتفاعي محدود با روكشي از سنگ هستند كه سقف‌هاي گنبدي، تاق و چشمه، قوسي و مسطح در معماري آن كاربرد فراوان دارد. حياط خانه‌هاي اصيل معمولا آجرفرش و سنگ‌فرش است و اتاق‌ها تاقچه و رف‌هاي متعدد دارند. با توجه به صخره‌يي بودن منطقه، زيرزمين به‌ندرت در آن ديده مي‌شود. بيشتر خانه‌ها بادگير دارند و پشت بام‌ها مانند ساير مناطق كويري با چند لايه كاهگل پوشش داده شده‌اند.
وي اظهار كرد: گذر‌ها و مسير‌هاي تردد از هيچ نظام هندسي‌اي پيروي نمي‌كند و اين مسأله زيبايي و تنوع فوق‌العاده چشمگيري به بافت داده است. در فضاي داخلي خانه‌ها نيز يك نوع فالبداهه‌سازي بر مبناي نياز‌ها و شرايط زندگي به‌چشم مي‌خورد، به نحوي كه بيشتر خانه‌ها، اتاقك‌ها و پستو‌هاي متعدد و گاه گيج‌كننده‌اي دارند.
او ادامه داد: شهر قديمي انارك از ابتدا در اطراف و دامنه‌ي چند كوه (صخره) شكل گرفته و در گذشته، هفت محله‌ي «بيابانك»، «سرآب»، «بيك علي»، «قافله گاه»، «جويباره»، «عرب‌ها» و «پشت حصار» داشته است كه تعدادي از آن‌ها اكنون ويران شده‌اند. در حال حاضر درست در كنار شهر تاريخي انارك، يك شهرك جديد ساخته شده است كه از لحاظ اسلوب معماري و بافت، كوچك‌ترين شباهت يا سنخيتي با بافت قديم ندارد كه از آثار تاريخي متعدد و باارزش اين شهر به مسجد «حاج محمدرضا»، «تكيه حسينيه»، «رباط انارك»، «رباط مشجري»، «عبادتگاه» يا «چهارطاقي نخلك» (اثري بي‌نظير متعلق به دوره‌ي ساساني) و نيز «حمام قديمي انارك» (كه در سال 1343 به‌طور كامل تخريب شد) مي‌توان اشاره كرد.
مظاهري گفت: اين شهر برج، بارو، قلعه و دروازه‌هاي متعدد داشته كه اطراف شهر را به‌طور كامل فرامي‌گرفته و ساكنان انارك را در مقابل هجوم اشرار و راهزنان محافظت مي‌كرده است. اكنون بخش‌هاي بزرگي از ديواره‌ي تاريخي شهر فروريخته يا به‌طور كامل نابود شده است. از برج‌ها، قلعه‌هاي متعدد و همچنين ديواره و حصار بلند و مشهور انارك كه از جنس سنگ و گل و خشت بوده، اثر زيادي باقي نمانده است.
وي بيان كرد: انارك به‌لحاظ داشتن معادن فراوان و تنوع كاني‌ها يكي از چهار منطقه‌ي مهم كاني ايران محسوب مي‌شود. اكنون از ميان 46 معدن قديمي انارك، فقط معدن سرب نخلك فعاليت مختصري دارد. اين معدن يكي از قديمي‌ترين معادن جهان است كه براساس شواهد باستان‌شناسي، پيشينه‌ي هخامنشي دارد.
اين كارشناس مرمت اضافه كرد: انارك كهن‌سال امروز با وجود همه‌ي زخم‌هايي كه خورده، هنوز زنده است و بيش از هر چيز به مجالي براي ادامه‌ي حيات، فرصتي براي ديده شدن اصالت‌ها و ارزش‌هايش و البته التيام و مرمت بخش‌هاي آسيب‌ديده نياز دارد.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات