هرچند كه پويايي فعاليت رسانه‌يي به رويدادمحوري آن به‌شدت وابسته است و دست‌اندركاران رسانه‌ها در سراسر جهان روزهاي پررويداد را آن‌چنان دوست دارند كه كشاورزان، روزهاي پرباران را؛ اما همان‌طور كه برخي بارش‌ها هم ممكن است فعاليت كشاورزان را با اخلال‌هايي مواجه كند، رسانه‌ها هم گاه در وضعيت‌هايي قرار مي‌گيرند كه به آن‌ها وضعيت خاص مي‌توان نسبت داد كه در وضعيت خاص هم فعاليت اطلاع‌رساني مي‌تواند با مخاطره‌هايي مواجه شود.
گروهي از رسانه‌هاي معتبر در جهان ارتباطاتي امروز، اولويت كاري خود را بر درستي اخبار بنا نهاده‌اند؛ اما رسانه‌هاي حتا بنامي هم هستند كه در فضاي رقابتي موجود، سرعت در خبررساني را اولويت فعاليت خويش در نظر گرفته‌اند؛ اما به‌راستي در شرايط خاص و يا بحراني، چه بايد كرد كه هم با اصل درستي خبر كه چالشي مرتبط با اعتبار و اعتماد به رسانه قلمداد مي‌شود، در مغايرت قرار نگرفت و هم به‌خاطر باز ماندن از انتشار به‌موقع اخبار، ديگر وجه چالشي مربوط به اعتبار رسانه را از دست نداد؟
گاه اتفاق‌هايي رخ مي‌دهد كه ظاهرا وجود دارند و به‌وقوع پيوسته‌اند، اما در كار خبررساني حرفه‌يي كه نمي‌توان صرفا به شنيده‌ها بسنده كرد! بايد براي قطعيت در اطلاع‌رساني چگونگي وقوع واقعه، خبر و جزئيات آن، از سوي يك منبع آگاه، موثق و مستند، تاييد يا تكذيب و دست‌كم تشريح شود. حال اگر به مرجع تاييدكننده‌اي نرسيديم و خبر درست بود، با فرصت از دست رفته چه بايد كرد؟ اينجاست كه علاوه بر نحوه‌ي فعاليت مديران رسانه و خبرنگاران آن‌ها، عملكرد مسوولان و مراجع رسمي نيز اهميت مي‌يابد و گاه آن‌چنان نقش تعيين‌كننده‌اي براي آنان مي‌توان متصور بود، كه شيوه‌ي رفتاري آنان و نتايج حاصله، علاوه بر ميزان توسعه‌يافتگي رسانه‌يي كشور، با منافع ملي آن نيز در ارتباط مستقيم قرار مي‌گيرد.
به گزارش بخش رسانه خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، گروهي از كارشناسان بر اين عقيده‌اند كه كشور ما نيز در چند ماه گذشته، شرايطي از اين دست را تجربه كرد كه شايد محكي بود بر ميزان قوت رسانه‌يي ما و شايد فرصتي براي مواجهه با واقعيت‌هاي پنهان و تصميم در جهت اصلاح امور و عيوب.
گاه اخباري از سوي برخي رسانه‌ها شامل مكتوب، آنلاين، ديداري و شنيداري منتشر شد كه جامعه را تحت تاثير قرار مي‌داد و آن‌ها را با سوالات متعددي درباره حقيقت مواجه مي‌كرد و از سوي ديگر، چالشي بود براي اصول اخلاقي و مباني حرفه‌يي فعاليت رسانه‌ها كه گاه برخي افراد، گروه‌ها يا انگيزه‌ها، به آن‌ها تنها به‌عنوان يك ابزار نگريسته‌اند.
از كليات اين مساله گذشته، در چنين شرايطي اين سوال وجود دارد كه عملكرد رسانه‌هاي گروهي كشور در قبال اخباري كه وجود دارد و نمي‌توان به آساني از كنار آن گذشت، ولي منبعي براي تاييد يا تكذيب آن وجود ندارد و در صورت بي‌اعتنايي به آن‌ها نيز با معضل بزرگنمايي و ادغام با تحريف‌ها و غيرواقعيات نيز ممكن است مواجه شوند، چگونه بايد باشد؟ البته اين پرسش با فرض نپرداختن آگاهانه يا نيمه‌آگاهانه‌ي رسانه‌ها به اخبار غيرواقع، در اين مقال ديده مي‌شود.
يك روزنامه‌نگار پيشكسوت و مدرس علوم ارتباطات در اين‌باره مي‌گويد: يك تئوري در سطح جهاني مي‌گويد هر قدر رسانه‌ها فعال‌تر نگه داشته شوند و دست خبرنگار در يافتن اطلاعات بازتر باشد، به ايجاد جامعه‌ي مردم‌سالار كمك شده است؛ جامعه‌اي كه رسانه‌هاي آن فعال هستند چيزي براي پنهان كردن ندارد، از خودكامگي فاصله مي‌گيرد و به سوي مردم‌سالاري مي‌رود.
علي‌اكبر قاضي‌زاده در گفت‌وگو با ايسنا، اعتقاد خود را درباره نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رساني در شرايط خاص و بحراني اينگونه بيان كرد: واضح است كه وظيفه رسانه در هر شرايطي اطلاع‌رساني است و آنچه در حوزه فعاليت خبرنگاران اهميت دارد، اين است كه خبرنگار نه به دليل مسائل شخصي، كه براي مخاطبي كه از رسانه استفاده مي‌كند به جمع‌آوري اطلاعات بپردازد.
او ادامه داد: در اين بين هر قدر كاركرد مسوولان اجرايي روشن‌تر و ديوارهاي بين آنان با مردم شفاف‌تر و به اصطلاح شيشه‌يي باشد، از تكروي و تجميع قدرت و ثروت در دست آدم‌هاي خاص با هر گرايش و نظر و محدوديت ديگران از آن مواهب اجتماعي جلوگيري مي‌شود.
به گفته اين استاد ارتباطات، در جامعه ما در مسير جريان شفاف اطلاعات واژه‌اي به نام مصلحت قرار دارد و با طرح اينكه "مصلحت نيست"، از اطلاع‌رساني در برخي مسايل جلوگيري مي‌شود و اين در نداشتن اطمينان از پيامد آگاهي مردم از خبر، نكته و يا اطلاعات بخصوص ريشه دارد. اما نكته جالب اين است كه مصلحت را چه كسي براي چه كسي يا كساني مي‌گذارد و اين نكته به معناي درك نكردن موضوع از سوي افكارعمومي تحقيرآميز است.
وي در بيان وظيفه رسانه‌ها در قبال اخباري كه در شرايط بحراني منتشر شده و نمي‌توان تاييد و تكذيب آن را گرفت؛ در عين اينكه نمي‌توان خبر را ناديده انگاشت، گفت: قاعدتا محدوده عملكرد و خطوط كار خبر را قانون بايد تعيين كند. البته ما از نظر قانون كمبودي نداريم اما گاهي مصلحت‌ها از شمول قانون پيشي مي‌گيرند و شكل بدي كه پيش مي‌آيد اين است كه حس مي‌كنيم مي‌شود برخي موارد را از مردم پنهان كرد.
اين مدرس روزنامه‌نگاري با اشاره به ماده‌اي از قانون مطبوعات خاطرنشان كرد: در قانون مطبوعات مسوولان دولتي به پاسخگويي به خبرنگاران موظف شده‌اند؛ اما نمي‌دانم چرا اجرايي نمي‌شود؟! چرا كساني كه مسووليتي اجرايي مي‌پذيرند از پاسخگويي به مطبوعاتي كه نماينده مردم هستند ممانعت مي‌كنند؟! درحالي‌كه با ايجاد مانع در مسير اطلاع‌رساني به شايعه‌پراكني و مطبوعاتي كه نسبت به ما حسن نيت ندارند دامن زده مي‌شود.
وي جنبه تبليغات را در اطلاع‌رساني صدا و سيما بسيار قوي‌تر از خبررساني اعلام و اظهار كرد: متاسفانه تعدادي نشريه وابسته به دولت داريم و صدا و سيمايي كه هوادار آن است. نتيجه اين تبليغ يك طرفه، بي‌اعتمادي عده زيادي از افراد به رسانه‌هاي داخلي است.
دكتر محسنيان‌راد - استاد علوم ارتباطات - نيز در اين باره معتقد است: تنها وظيفه رسانه به عنوان ديده‌بان جامعه و چشم و گوش مردم اطلاع‌رساني واقعيت‌ها به هر طريق ممكن است و اين مي‌تواند در هر شرايط به طريقي صورت گيرد؛ تا آگاهي‌رساني به مردم كه خواهان اطلاعات صحيح در مورد اتفاقات پيش آمده هستند، بيان‌كننده حقايق باشد.
دكتر محمدمهدي فرقاني - ديگر استاد ارتباطات - نيز درباره اطلاع‌رساني در شرايط بحران و وظيفه‌اي كه رسانه‌ها در اين شرايط دارند، به خبرنگار ايسنا گفت: يك رسانه وظيفه تحقيق، جست‌وجو و كشف حقيقت را دارد. البته بسياري از وقت‌ها اين امكان وجود ندارد كه بتوان به‌سرعت حقيقت را پيدا و منتشر كرد.
او ادامه داد: در شرايطي كه اتفاقي به وقوع پيوسته اما منبع رسمي آن را تاييد و تكذيب نمي‌كند و رسانه نمي‌تواند از كنار خبر بگذرد، طرح اقوال و ديدگاه‌هاي گوناگون و اطلاعاتي كه از منابع مختلف منتشر مي‌شود و مقايسه آن‌ها با هم و در عين حال به نوعي انتساب اخبار به منابع ذي‌ربط بدون اين كه رسانه مسووليت اطلاعات را برعهده بگيرد، راهي براي بيان وقايع است.
وي تصريح كرد: در اين مواقع كه اطلاع‌رساني به منبع موثق تاييد و يا تكذيب نياز دارد، مردم بيش از پيش تشنه اطلاعات هستند، در شرايطي كه ممكن است اطلاعات دقيقي منتشر نشود، در حالي كه مطبوعات به منابع غير رسمي استناد مي‌كنند و اين اجتناب‌ناپذير است.
فرقاني همچنين خاطرنشان كرد: در اينگونه مواقع ممكن است اطلاعات راست و دروغ به هم آميخته باشد و اگر تاييد يا تكذيب نشود، رسانه نمي‌تواند سكوت كند و ممكن است هر چيزي منتشر شود كه در نهايت آشفته بازار خبري به‌وجود مي‌آيد.
انتهاي پيام
نظرات