براساس قرارداد زيارتي ايران و عراق، سه شركت مورد تأييد وزارت كشور عراق، مسؤول تأمين امنيت زائران ايراني در اين كشور هستند؛ اما اين پرسش مطرح است كه همراهي نيروهاي امنيتي با اتوبوس‌هاي زائران در كشوري كه هر لحظه احتمال حملات انتحاري در آن وجود دارد، چقدر تأمين‌كننده‌ي امنيت زائران مي‌تواند باشد؟!

به گزارش خبرنگار اعزامي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) به عراق، پس از انفجارهايي كه سال گذشته در عراق رخ دادند و جمعي از زائران ايراني مجروح شدند، اين پرسش مطرح شد كه نيروهاي امنيتي كه هر زائر براي آن‌ها مبلغي مشخص را پرداخت مي‌كند، كجا بوده‌اند كه اين اتفاق رخ داده است؟ اما به گفته‌ي مسؤولان حج و زيارت كشور، در عمليات‌هاي انتحاري هيچ كاري از كسي برنمي‌آيد. عراق امنيت نسبي دارد و زائران در چنين سفري بايد اين شرايط را در نظر گيرند.

مسؤولان رسمي كشور بارها درباره‌ي شرايط نسبي امنيت در عراق و محدود كردن سفر به اين كشور در چنين وضعيتي تذكر داده‌اند؛ اما علاوه بر زائران كارواني كه تحت نظارت سازمان حج و زيارت به عراق سفر مي‌كنند و نيروهاي امنيتي موظف به محافظت از آن‌ها هستند، جمعيت زيادي از ايراني‌ها بدون در نظر گرفتن اين شرايط، با سفر آزاد به عراق، بدون محافظ و عبور از مسيرهاي ناامني مانند شمال عراق و استان بعقوبه، راه پرخطري را آغاز مي‌كنند و معمولا بيش‌تر آسيب‌ديدگان عمليات‌هاي انتحاري و تصادف‌ها در خاك عراق، از ميان گروه‌هاي انفرادي و آزاد هستند.

اتوبوس‌هاي حامل زايران ايراني پس از ورود به خاك عراق از مرزهاي مهران و شملچه توسط ماشين‌هاي امنيتي تا نجف و كربلا هدايت مي‌شوند و در صورتي كه به كاظمين و سامرا سفر كنند، يك نيروي امنيتي با استقرار در اتوبوس، مسؤوليت تأمين امنيت زائران را برعهده خواهد داشت. زائراني كه هوايي به عراق سفر مي‌كنند نيز توسط يك نيروي امنيتي تا نجف يا كاظمين همراهي مي‌شوند.

اما اين مسأله مطرح است كه وجود يك نيروي امنيتي چگونه تأمين‌كننده‌ي امنيت 40 نفر زائر عادي در كشوري مانند عراق مي‌تواند باشد؟!

مهدي شكرآرا ـ نماينده‌ي سازمان حج و زيارت در عراق ـ‌ با بيان اين‌كه سيستم امنيتي در عراق مختل است، به خبرنگار ايسنا گفت: اين نيروها در واقع بيش‌تر تسهيل‌كننده‌ي كار و پشتوانه‌ي زائرند، چون اگر آن‌ها نباشند، در هر ايست بازرسي، پليس عراق زائران را بيش‌تر معطل مي‌كند. اين نيروها بيش‌تر هماهنگ‌كننده هستند و وضعيت جاده‌ها را هماهنگ و بررسي مي‌كنند و دستور حركت و توقف اتوبوس زائران را مي‌دهند.

حريم‌هاي امنيتي بسياري در جاده‌هاي بيرون و درون شهرهاي عراق وجود دارند و تقريبا هر نيم كيلومتر، يك ايست بازرسي قرار دارد و زائر در هر نوبت ورود به اين حريم‌ها كنترل مي‌شود. گاهي اين بازرسي به‌دليل حجم جمعيت تا نيم ساعت زائر را معطل مي‌كند.

در شمال عراق و نزديكي بغداد و شهرهايي مانند كاظمين و سامرا تعداد ايست‌هاي بازرسي بيش‌تر مي‌شود و توقف‌هاي پي‌درپي براي كنترل اتوبوس‌ها و ماشين‌هاي سواري توسط رادارها و دستگاه‌هاي خاص، گاهي كلافه‌كننده مي‌شوند.

در ورودي كاظمين كه از نظر امنيتي با توجه به وجود پليس عراق و نيروهاي امنيتي كه لباس‌هاي متفاوتي از يكديگر دارند، شرايط خاص‌تري برقرار است. زائران مجبورند، از اتوبوس پياده شوند تا علاوه بر اتوبوس، زائران نيز توسط اين دستگاه‌ها كنترل شوند. اين اتفاق دوبار رخ مي‌دهد، انتهاي بغداد و در ورودي شهر كاظمين.

دايره‌ي اين حريم‌ها تا نزديكي حرم‌ها در عتبات عاليات عراق ادامه دارد و در نزديكي حرم‌ها، كنترل زائران، بخصوص زنان بيش‌تر مي‌شود، چراكه بيش‌تر عمليات‌هاي انتحاري در عراق توسط زنان صورت گرفته‌اند. گفته مي‌شود، گاهي افراطي‌ها با سوءاستفاده، از افراد كم‌توان عقلي براي عمليات‌هاي انتحاري استفاده مي‌كنند و نمونه‌ي آن در انفجار اخير كاظمين رخ داد.

در شهرهاي كوچكي مانند كاظمين و سامرا از گاراژ اتوبوس‌ها تا حرم‌ها كه مسافت تقريبا كوتاهي است، زائران حدود چهاربار بازرسي مي‌شوند و اين موضوع براي زائراني كه سفر نخست خود به عراق را تجربه مي‌كنند، اندكي عجيب است.

در اين بين، رفتار پليس عراق در بازرسي‌ها، با زائران قابل توجه است. رفتار اين پليس‌ها در شهرهاي زيارتي با ديگر شهرها كاملا تفاوت دارد و به نظر مي‌رسد كه شب و روز نيز در برخورد آن‌ها با زائران تأثير دارد و شايد دليل اين رفتار حضور نيروهاي اشغال‌گر در شب‌ها باشد.

اين كنترل‌ها در آخرين ايست بازرسي كه ورودي حرم‌هاست، به حدي شدت مي‌يابد كه مانع از ورود تلفن‌هاي همراه، دوربين عكاسي و حتا در برخي موارد بطري‌هاي نوشيدني و خوراكي‌ به داخل حرم‌ها مي‌شوند.

بازرسي‌هاي متعدد گاهي زائران كهن‌سال و ناتوان جسمي را آزار مي‌دهند و آن‌ها را نسبت به اين شرايط معترض مي‌كنند؛ اما همه‌ي اين برخوردها به وضعيت عراق، حضور نيروهاي اشغال‌گر و فعاليت افراطي‌ها در اين كشور مربوط مي‌شوند.

مهدي شكرآرا ـ نماينده‌ي سازمان حج و زيارت در عراق ـ‌ با اشاره به وضعيت امنيتي اين كشور و عمليات‌هاي انتحاري كه با سوءاستفاده از برخي افراد ناتوان عقلي صورت مي‌گيرند، به خبرنگار ايسنا گفت: در كاظمين پنج دايره‌ي امنيتي وجود دارند؛ اما با اين حال در نزديكي حرم، عمليات‌هاي انتحاري صورت مي‌گيرند. با اين شرايط اصلا منطقي نيست كه بگوييم ماشين‌ها يا نيروهاي امنيتي از عمليات‌هاي انتحاري مي‌توانند مانع شوند.

او ادامه داد: ارتش و پليس عراق براساس قوانين دولت اين كشور نمي‌توانند در ميان راه با زائران ايراني همكاري كنند يا تأمين امنيت آن‌ها را انحصاري برعهده گيرند. بنابراين شركت‌هاي امنيتي يا پليس خصوصي زير نظر دولت عراق ايجاد شده‌اند كه در ازاي خدمات امنيتي كه مي‌دهند، پول دريافت مي‌كنند.

وي بيان كرد: قرار شد، ما نيز براي تأمين امنيت زائران ايراني از اين شركت‌هاي امنيتي خصوصي استفاده كنيم. اكنون سه شركت امنيتي مورد تأييد وزارت عراق با ما همكاري مي‌كنند.

شكرآرا اظهار داشت: اين نيروها از مرز مهران و شلمچه تعدادي از اتوبوس‌هاي حامل زائران ايراني را از دو طرف محافظت مي‌كنند؛ اما چون در بغداد با توجه به شرايط امنيتي آن، امكان حركت اتوبوس‌ها با يكديگر وجود ندارد و از نظر امنيتي اين كار درست نيست، در هر اتوبوس، يك نيروي امنيتي مستقر مي‌شود كه با نيروهاي بين راه هماهنگ است و اگر در داخل اتوبوس مشكلي ايجاد شود، با سيستم عملياتي ارتباط برقرار مي‌كند.

وي با بيان اين‌كه ظاهر اين سيستم امنيتي در مرز مهران و شلمچه متفاوت است، در ادامه درباره‌ي هزينه‌اي كه براي تأمين امنيت پرداخت مي‌شود، گفت: اين هزينه براي مسيرهاي مختلف تفاوت مي‌كند. هر زائر كه از مرزهاي مهران و شلمچه به عراق وارد مي‌شود، براي تأمين امنيت، 15 دلار و براي هريك از مسيرهاي كاظمين و سامرا، پنج دلار پرداخت مي‌كند.

او درباره‌ي بازرسي‌هاي مكرر در ورودي كاظمين كه زائران به موجب آن‌ها مجبور مي‌شوند، از اتوبوس در فواصل كوتاهي پياده شوند، بيان كرد: دومين بازرسي به‌تازگي اضافه شده و احتمالا به انفجار اخير در اين شهر مربوط است. ما با نحوه‌ي كنترل‌ها و تأمين امنيت در كاظمين مشكل داريم؛ ولي مذاكره شده است و مسؤولان مربوط نيز قول داده‌اند، اين شيوه تغيير كند.

نماينده‌ي سازمان حج و زيارت در عراق درباره‌ي اين‌كه به نظر مي‌رسد، زائران ايراني بيش‌تر كنترل مي‌شوند، گفت: اگر زائران با شركت‌هاي امنيتي در داخل عراق سفر نكنند، اتفاقا بيش‌تر كنترل مي‌شوند. به طور كل، آن‌ها خارجي‌ها را بيش‌تر كنترل مي‌كنند، نه فقط ايراني‌ها را. مأموران و پليس عراق، شهروندان اين كشور را نيز همان طور بازرسي مي‌كنند كه ايراني‌ها را كنترل مي‌كنند.

رضا ارجمندزاده ـ نماينده‌ي سازمان حج و زيارت در نجف ـ درباره‌ي تأمين امنيت زائران ايراني در عراق به خبرنگار ايسنا گفت: چون مسؤولان امنيتي در عراق ضعيف‌اند، ما از شركت‌هاي خصوصي امنيتي مورد تأييد وزارت كشور عراق براي تأمين امنيت زائران استفاده كرديم.

وي تأكيد كرد: تا زماني كه دولت عراق به حدي نرسد كه امنيت زائران ايراني را تأمين كند، ما شركت‌هاي امنيتي را در اختيار داريم.

به گزارش ايسنا، بسياري از مأموران امنيتي كه غالبا جوانان عراقي هستند، پس از توقف سفر زائران به كاظمين و سامرا كه اوضاع ناامن‌تري نسبت به نجف دارند، تقريبا كم‌كار شده‌اند و تأمين امنيت زائران در اين دو شهر شيعه‌نشين را برعهده دارند. البته به گفته‌ي خودشان در اين شهرها، مشكل امنيتي خيلي كم‌تر است.

علاوه بر مأموران امنيتي كه لباس‌هاي خاكي رنگي دارند، در ورودي هر حريم، پليس عراق و نيروهاي امنيتي ديگري مستقرند كه هريك وظايف خاصي دارند. گاهي در بين اين نيروها، جوانان تايلندي و آفريقايي ديده مي‌شوند. جاده‌هاي شمالي عراق نيز بيش‌تر در اختيار نيروهاي آمريكايي‌اند كه با استفاده از نيروهاي عراقي‌، تأمين امنيت و كنترل جاده‌ها را برعهده دارند.

وجود اين نيروها، بخصوص در شهرهايي مانند سامرا كه شرايط امنيتي خاص‌تري به‌دليل حضور نيروهاي افراطي دارند، برخي زائران را مضطرب مي‌كند. اين احساس با مشاهده‌ي ماشين‌هاي زرهي كه در فواصل نزديكي از يكديگر بيش‌تر شهرها را فرا گرفته‌اند و كنترل توسط سگ‌ها در برخي محدوده‌ها مانند فرودگاه‌ها و مرزهاي زميني بيش‌تر مي‌شود.

سامرا؛ مخروبه‌اي باقي‌مانده از انفجارها

سفر به سامرا پس از آخرين انفجار تا حدودي از برنامه‌هاي زيارتي كاروان‌ها كنار گذاشته شده است؛ اما نمايندگان حج و زيارت براي اعزام دوباره‌ي زائران ايراني به اين شهر، مذاكره‌هاي جديدي را با طرف عراقي با هدف تأمين امنيت زائران آغاز كردند. البته اكنون برخي كاروان‌ها سفري نيم‌روز به سامرا دارند.

محافظت از اين شهر به نظر مانند كاظمين است؛ اما با توجه به حضور نيروهاي سني افراطي و سكوت بيش از حد حاكم در شهر، حس نبود امنيت در سامرا ميان زائران تشديد مي‌شود.

پس از آخرين انفجار كه نزديكي‌هاي سال‌گرد انفجار حرمين عسگرين (ع) اتفاق افتاد، چهره‌ي شهر مخروبه‌تر به نظر مي‌رسد.

از گاراژ اتوبوس‌ها به زائران تذكر داده مي‌شود كه با توجه به فضاي امنيتي شهر و احتمال حمله‌ي انتحاري، فرصت براي زيارت فقط نيم‌ساعت است و ترجيحا هيچ وسيله‌اي، حتا دوربين همراه آورده نشود. پليس عراق در گاراژ مستقر است و بازرسي‌ها از ورودي شهر آغاز مي‌شوند و تا حرم، چهار نوبت ديگر، اين كنترل‌ها ادامه دارند و هر بار زايراني كه وسيله‌اي همراه آورده‌اند، ديگران را معطل و توقف در بازرسي‌ها را طولاني‌تر مي‌كنند.

در يك كيلومتري حرمين عسگرين، راهرويي عريض با ديوارهاي بلند بتني ايجاد شده و سكوت هم‌چنان در شهر برقرار است.

گنبد و مناره‌ي حرمين عسگرين (ع) كه آخرين‌بار تقريبا كاملا تخريب شده بود، با اندكي بازسازي كه با رويه‌اي طلايي پوشيده شده‌ است، از ميان اين راهروي بتني ديده مي‌شود. حرم زير نظر يونسكو درحال بازسازي است. ستاد بازسازي عتبات عاليات عراق در ايران كه در ساخت و نوسازي حرم‌هاي عراق مشاركت دارد، چندبار براي بازسازي اين‌ بارگاه به عراق پيشنهاد داده بود؛ اما عراق تاكنون در اين‌باره هيچ پاسخي نداده است.

علاوه بر شهر مخروب سامرا كه از نظر زائراني كه قبلا به اين شهر آمده‌اند، ديگر چيزي از آن باقي نمانده و يك مخروبه‌ي واقعي است، وضعيت درون حرم نيز مايه‌ي تأسف است. تقريبا تمام ديوارها از انفجارهاي صورت‌گرفته آسيب ديده‌اند و درحال بازسازي‌اند. سقف، چوبي است و اجازه نمي‌دهد، هلال گنبد از داخل ديده شود.

از ضريح نيز هيچ چيزي باقي نمانده و از چوب، ضريح شش‌گوشه‌اي به يادگار ساخته‌اند كه با پارچه‌اي سبزرنگ پوشانده شده است. گفته مي‌شود، ضريح حرمين عسگرين (ع) دومين ضريح شش‌گوشه‌ي موجود است و گنبد اين حرم از بزرگ‌ترين گنبدها به‌شمار مي‌آيد.

تعداد زائران ايراني و عراقي كه براي زيارت آمده‌اند، بسيار كم است، چون گفته مي‌شود، بيش‌تر ساكنان اين شهر، مردم سني‌اند.

تنها قسمت سالم اين حرم از گزند انفجارها، سرداب معروف به امام زمان (عج) است كه به‌دليل ماهيت زيرزميني‌اش در امان مانده است.

زائران براي رسيدن به اين حرم كه راهي تقريبا طولاني است، از موتورسه‌چرخه استفاده مي‌كنند و با توجه به شرايط امنيتي آن، استفاده از اين وسيله چندان منطقي نيست؛ اما در هر صورت در ميان كاروان، زائران كهن‌سال و بيماري هستند كه توان راه رفتن ندارند و چون وسيله‌ي نقليه‌ي ديگري وجود ندارد، مجبورند از اين وسيله كه براي آن از هر زائر هزار تومان گرفته مي‌شود، استفاده كنند. موتورسه‌چرخه‌ها در بيرون حريم بتني متوقف مي‌شوند.

سامرا، ناامن به‌نظر مي‌رسد، اگرچه زائران در بازگشت پس از آن‌كه به سلامت زيارت كردند، كم‌تر احساس ناامني مي‌كنند و تقريبا شهر مخروبه است و در روز، شهروندانش كم‌تر ديده مي‌شوند؛ اما با وجود كودكاني كه با شادي و اصرار به خريد، به دست‌فروشي مشغول‌اند و بارگاهي كه ساخت آن محكم‌تر از پيش ادامه دارد، اين شهر مقدس هنوز پايدار است.

انتهاي پيام