ماجراي تدوين طرحي جامع براي سه حوزه‌ي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در بي‌خبري و ابهام است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، پس از انتقادهاي كارشناسان دانشگاهي و دست‌اندركاران اجرايي صنعت گردشگري مبني بر نبود طرحي جامع و راهبردي در صنعت گردشگري كشور، مسؤولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كه در بدو ورود، مديريت دو حوزه‌ي ادغام‌شده‌ي ميراث فرهنگي و گردشگري و سپس صنايع دستي را برعهده گرفته بودند، از تدوين طرحي غيركتابخانه‌يي با قابليت بالاي اجرايي در حوزه‌هاي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خبر دادند.

نبود طرحي جامع در حوزه‌ي گردشگري يا ناكارآمد بودن طرح‌هاي تهيه‌شده‌ي پيشين، تقريبا به يكي از معضلات هميشگي و دنباله‌دار صنعت گردشگري كشور تبديل شده است. به‌طوري كه همواره انتقاد از تهيه نشدن طرح و ارايه‌ي آن، اشاره به مجموعه‌اي از نواقص و ايرادها را از سوي بدنه‌ي اجرايي و كارشناسان داخلي همراه داشته است. اين اعتراض‌ها و درخواست‌ها براي اصلاح و بازنگري در طرح تا مديريت اسفنديار رحيم‌مشايي در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ادامه يافته است.

به گزارش ايسنا، مروري بر تاريخچه‌ي تدوين برنامه‌ي ملي گردشگري كشور از سال 1314 كه نخستين نطفه‌ي ايران‌گردي در كشور شكل گرفت تا امروز كه بيش از70 سال از آن زمان مي‌گذرد، نشان مي‌دهد، تاكنون سه‌بار براي تدوين طرح ملي گردشگري اقدام شده است.

نخستين برنامه‌ي ملي گردشگري كشور توسط برخي مشاوران خارجي تدوين شد كه اتفاقا به تأييد سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آن دوران رسيد و پيش از انقلاب، آن طرح در سياست‌هاي نه‌چندان مداوم گردشگري مورد استفاده قرار گرفت.

در سال‌هاي پس از انقلاب و تغيير شرايط و راهبردها، دست‌اندركاران فرهنگي و گردشگري به اين باور رسيدند كه به‌دليل تفاوت نخستين طرح گردشگري با بسياري از راهبردهاي اعتقادي،‌ سياسي و فرهنگي،‌ اين طرح نيازمند بازنگري و بازنويسي است. بنابراين دومين طرح جامع گردشگري كشور با عنوان «طرح جامع جهان‌گردي» بين سال‌هاي 1373 تا 1376 تدوين شد. كارشناسان پس از مطالعه‌ي آن طرح اعلام كردند، طرح تدوين‌شده بيش‌تر شبيه برنامه‌ي استراتژيك توسعه‌ي مديريت جهان‌گردي است و درباره‌ي ابعاد مختلف اين صنعت كارايي چنداني ندارد.

مقدمه‌ي بازنگري سومين طرح جامع‌ گردشگري با عنوان «برنامه‌ي ملي گردشگري» بين سال‌هاي 1379 تا 1381 با مشاركت سازمان جهاني جهان‌گردي و حمايت مالي دفتر برنامه‌ي توسعه‌ي سازمان ملل متحد (UNDP) شكل گرفت.

نواقص و ايرادهاي گرفته‌شده به اين طرح جامع گردشگري، بيش‌تر بر محور ناقص بودن اطلاعات بودند. به‌عنوان مثال، در اين طرح از مجموع بيش از يك‌ميليون اثر و پديده‌ي تاريخي، طبيعي و گردشگري فقط به سه‌هزار و 185 اثر اشاره شده بود. از سوي ديگر، اين طرح با مجموع نواقصي كه داشت، از نقاط قوت و مؤثري نيز برخوردار بود كه از آن جمله به تدوين سند ملي بخشي گردشگري، سند ملي فرابخشي گردشگري،‌ سند توسعه‌ي استان‌ها، سند تلفيق اسناد بخشي و فرابخشي و هم‌چنين تدوين سند برنامه‌ي پنج ساله‌ي چهارم، طرح بلندمدت آمايش سرزمين و تدوين سند چشم‌انداز 20 ساله مي‌توان اشاره كرد.

ادامه‌ي ايرادهاي واردشده به طرح جامع گردشگري در دولت نهم، با افزوده شدن دو مجموعه‌ي ميراث فرهنگي و صنايع دستي به اين بخش، موجب شد تا بازنگري طرح جامع گردشگري در دستور كار سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري قرار گيرد. به‌طوري كه رحمت‌الله احمدي ـ مشاور پيشين معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ـ به خبرنگار ايسنا گفت: برنامه‌ي ملي گردشگري تأييد شده و اكنون درحال بازنگري است.

مبهم بودن وضعيت بازنگري در طرح جامع گردشگري، در آن ايام با اعتراض‌ها و انتقادهاي مختلفي همراه بود، چراكه كارشناسان معتقد بودند، هم‌چنان نبود طرحي راهبردي و قابل اجرا، صنعت گردشگري را رنج مي‌دهد. اين انتقادها به جايي رسيدند كه حتا نهادهاي نظارتي نيز برآشفته شدند و به‌عنوان مثال، حجت‌الاسلام سيدمحمدرضا ميرتاج‌الديني ـ نايب رييس كميسيون فرهنگي مجلس ششم ـ بر ضرورت بررسي، تصويب و اجرايي شدن طرح جامع گردشگري تأكيد كرد.

او با طرح اين پرسش كه چرا سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري طرح جامع خود را به مجلس نمي‌آورد، گفت: متأسفانه با توجه به اهميت بحث گردشگري و نياز به طرح جامع گردشگري، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اهتمامي براي آوردن طرح جامع گردشگري به مجلس براي بررسي آن نشان نمي‌دهد.

اين نماينده‌ي مجلس بيان كرد: با توجه به آن‌كه ما در جهان بايد سهم گردشگري خود را ارتقا بخشيم، اين كار به قوانين و طرح جامع گردشگري نياز دارد كه متأسفانه با گذشت چند سال، هنوز اين طرح به مجلس ارايه نشده و سازمان ميراث فرهنگي در اين زمينه اقدام نكرده است.

پس از گذشت مدتي از اين اعتراض‌ها، فروردين‌ماه 1386 حميد بقايي ـ قائم‌مقام سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ـ در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا از تدوين طرح جامع سه حوزه‌ي كاري اين سازمان خبر داد و گفت: طراحي و تدوين اين طرح از سوي سازمان به پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري واگذار شده است.

وي تأكيد كرد: طرح‌هاي پيشين تدوين‌شده در حوزه‌ي گردشگري هيچ‌گاه در زمان مديريت‌هاي قبلي به مرحله‌ي اجرايي نرسيدند و حتا پس از ادغام دو سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، به اجراي اين طرح توجهي نشد. بنابراين با توجه به گسترش حوزه‌هاي فعاليتي سازمان و اضافه شدن موضوع صنايع دستي به آن‌ها، نياز است كه طرح جامع‌تري تهيه شود و اين مأموريت به پژوهشگاه كه از توان علمي ‌مناسب برخوردار است، واگذار شده است.

بقايي با بيان اين‌كه از نقاط مثبت و سرفصل‌هاي اجرايي طرح‌هاي جامع گذشته، در تدوين طرح جديد جامع ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استفاده خواهد شد، اظهار كرد: طرح جامع ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي در قالب سند چشم‌انداز اين حوزه‌ها و در فاز‌هاي مختلف اجرايي تهيه مي‌شود.

وي يادآور شد: طرح‌هاي جامع، بيش‌تر جنبه‌ي كتابخانه‌يي و غيرعملي دارند. در صورتي كه مهم‌ترين ويژگي براي تدوين يك طرح جامع،‌ جنبه‌ي پروژه‌يي و اجرايي بودن آن است. ما تلاش مي‌كنيم، در تدوين طرح جديد با فازبندي اين طرح، آن را عملياتي كنيم.

او نه‌ماه بعد، در دي‌ماه 1386 از پايان يافتن مرحله‌ي نخست طرح جامع ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خبر داد و گفت: جلسه‌هاي كارشناسي و بررسي مرحله‌ي نخست طرح جامع كشوري ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري با معاونت‌هاي مختلف سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري برگزار شدند. اين جلسه‌ها براي مشخص كردن ايرادها و نواقص احتمالي مرحله‌ي نخست طرح جامع تشكيل مي‌شوند.

وي با اشاره به آغاز مرحله‌ي دوم مطالعات و تهيه‌ي طرح جامع كشوري ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، بيان كرد: ‌پس از رفع ايرادهاي احتمالي و هم‌زمان با آغاز مطالعات مرحله‌ي دوم، زمينه‌ي اجرايي مطالعات مرحله‌ي نخست در سه حوزه‌ي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري از ابتداي سال 1387 فراهم مي‌شود.

روند تهيه‌ي طرح جامع ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كشور نشان مي‌دهد، به‌طور طبيعي بايد تدوين چنين طرحي در مراحل پاياني باشد و اكنون براي توسعه‌ي با برنامه و دقيق گردشگري، موضوع حفظ و نگهداري بناها و آثار تاريخي و توسعه‌ي پيكره‌ي نيمه‌جان صنايع دستي، بايد طرحي جامع را با ابعاد كاملا اجرايي (دست كم در يك فاز) در دست داشته باشيم.

تلاش براي دريافت هر خبري در‌باره‌ي وضعيت اين طرح جامع بي‌حاصل خواهد ماند، چراكه مسؤولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري په پرسش‌ها پاسخ نمي‌دهند و در موتورهاي جست‌وجو نيز خبري از تهيه‌ي طرح جامع وجود ندارد. حتا در پرتال رسمي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به آدرس http://www.ichto.ir كوچك‌ترين اشاره‌اي به مراحل تهيه‌ي چنين طرحي نشده است.

نكته‌ي قابل تأمل درباره‌ي طرح جامع ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در سخنان قائم‌مقام اين سازمان، وجه پروژه‌يي بودن و اجرايي كردن هم‌زمان اين طرح پس از تهيه بوده است. اكنون ارزيابي كوتاهي از وضعيت گردشگري، ميراث فرهنگي و صنايع دستي كشور نشان مي‌دهد، جاي چنين طرحي به‌شدت خالي است و نابساماني‌ها هم‌چنان وجود دارند. بي‌شك اگر طرح جامع تهيه و مطابق گفته‌ي مسؤولان اجرايي شده بود، امروز كم‌ترين نشانه‌اي از هارموني و انضباط كاري را در سه حوزه‌ي گردشگري، ميراث فرهنگي و صنايع دستي كشور شاهد بوديم.

انتهاي پيام