اشاره:
آن‌چه درپي مي آيد سومين بخش از مقاله‌ي نهالستان ميوه‌هاي معتدله و مسائل مربوط به آن است كه توسط دكترعلي ايماني عضوهيات علمي بخش تحقيقات باغباني در سازمان تحقيقات و آموزش كشاورزي موسسه‌ي تحقيقات اصلاح و تهيه‌ي نهال و بذر وزارت جهاد كشاورزي تدوين شده است.    
با شناخت كامل از ويژگي‌ها و توليد محصولات باغباني كه حدود بخش عظيمي از نياز غذايي روزمره بشر را تامين مي‌كند و پرداختن به اين موضوع مهم و استراتژيك در كشور، مي‌توان علاوه بر ايجاد امكانات درآمدزايي و اشتغال‌زايي در اقتصاد كلان كشور، درآمد ملي را نيز افزايش داد. براي دست‌يابي به هدف در پيش گفته شده افزايش توان علمي و تحقيقاتي باغباني كشور، جذب نيروهاي متخصص و توسعه‌ي ارقام و پايه‌هاي مناسب (نهال مرغوب) مهم و ضروري است؛ چراكه در تجارت (به‌ويژه تجارت بين‌المللي) و كسب تاييديه‌ي سلامت محصولات كشاورزي در بازارهاي داخلي و خارجي، مرغوبيت و كيفيت بالاي محصولات و توجه به آئين نامه‌ها و استاندارهاي ملي و بين المللي الزاميست. بنابراين اگر قابليت‌ها و امكانات توليد محصولات باغباني با تحقيقات در جهت افزايش كيفيت توليدات كشاورزي همراه شود مي‌توان به رونق اقتصاد باغباني اميدوار بود.

دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران، آشنايي با مفاهيم تخصصي و فني در هر حوزه را مقدمه‌ي ايجاد يك عرصه‌ عمومي براي گفت وگوي دانشگاهيان و حرفه‌مندان با مديران و سياست‌گذاران درباره‌ي سياست‌ها و استراتژي‌ها و برنامه‌ها در آن حوزه مي‌داند و اظهار اميدواري مي‌كند تحقق اين هدف، ضمن مستند سازي تاريخ فرآيند سياست‌گذاري عمومي و افزايش نظارت عمومي بر اين فرآيند، موجب طرح ديد‌گاه‌هاي جديد و ارتقاي كيفيت آن در حوزه‌هاي مختلف شود.
سرويس مسائل راهبردي دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران، ضمن اعلام آمادگي براي بررسي دقيق‌تر نياز‌هاي خبرنگاران و سياست‌پژوهان محترم، علاقه‌مندي خود را براي دريافت (isnakeshavarzi@yahoo.com) مقالات دانشجويان، پژوهشگران، حرفه‌مندان، مديران و سياست‌گذاران محترم در ارائه‌ي عناوين جديد مقالات و يا تكميل يا ويرايش آن‌ها اعلام مي‌كند.
در ادامه متن كامل مقاله به حضور خوانندگان گرامي تقديم مي‌گردد.

  *طرز كاشت و تهيه زمين به روش نهالستان انتظار*

درنهالستان دو قطعه زمين در نظر گرفته مي‌شود، در قطعه اول پس از تهيه‌ي زمين و تعين محل آب، در روي رديف‌هايي به فاصله‌ي 60 تا 70 سانتي‌متر و در دو طرف هر شيار آبياري اقدام به كشت بذر مي‌كنند. البته در اين حالت عرض شيارهاي آبياري نسبت به حالت قبل بزرگتر خواهند بود به نهالستان‌هايي كه بدين ترتيب ايجاد مي‌شوند نهالستان‌ بذري يا «نهالستان سال اول» مي‌گويند كه پيش از بيدارشدن جوانه‌هاي پايه‌هاي ريشه‌دار، حدود اواخر اسفندماه يا اوايل فروردين ماه بايستي آن‌ها را به قطعه‌ي دوم كه به نحو مطلوب آماده شده است انتقال داد، در حين انتقال از كاشتن نرك‌هاي ضعيف و مريض خودداري مي‌شود.
در قطعه دوم كه مساحتش حدود 5/1 و حتي دو برابر مساحت قطعه‌ي اول است، فاصله‌ي رديف‌ها 120 ـ 90 سانتي‌متر و فاصله‌ي بوته‌ها از هم حدود 15ـ 10 سانتي‌متر در يك طرف هر فارو يا جوي آبياري قرار خواهند گرفت. (شكل 1 در پيوست مشاهده شود)

به‌هنگام كاشت با توجه به فاصله‌ي بذور از هم، در يك مترمربع ميزان بذر يا هسته در هكتار قابل محاسبه است، در جدول 2(در پيوست مشاهده كنيد) ميزان بذر در هكتار، عمق كاشت، تعداد روزهاي لازم براي جوانه‌زدن و دوره‌ي خواب برخي از ميوه‌هاي مناطق سردسير هم‌چنين در جدول 3(در پيوست مشاهده كنيد) معيار براي محاسبه‌ي تعداد نهال‌هاي توليدي در فواصل مختلف بيان شده است.

*فرايند جوانه زني بذر*

فرايند جوانه‌زني بذر مي‌تواند به چندين مرحله‌ي پي در پي و جدا از هم اما همزمان تقسيم شود:

مرحله 1 بيدار شدن يا فعال شدن: در اين مرحله بذر خشك آب جذب كرده و متورم (Swell) مي‌شود تا ميزان رطوبت داخل بذر در اثر جذب آب توسط كلوئيدهاي بذر به تعادل ‌رسد؛ در بذرهاي زنده و غيرزنده فرآيند آب آشامي انجام مي‌شود، به‌دنبال جذب آب سنتز آنزيم‌ها هم‌زمان با متورم شدن بذرها شروع شده و مواد محلول را به موادي قابل استفاده براي جنين تبديل مي‌كنند، تا جنين بتواند آمادگي لازم را براي رشد و خروج اندام‌هايش بدست آورد. 
اولين نشانه‌ي پايان مرحله بيدار شدن بذر را مي‌توان خروج ريشه چه (Radicell Emergence) ناميد كه در بذر زنده و بدون نمو چند ساعت يا چند روز پس از كاشت صورت مي‌گيرد، اما در بذور زنده و راكد خروج ريشه‌چه ديده نمي‌شود. (شكل 2را درپيوست مشاهده كنيد)

مرحله 2 هضم (گوارش) و انتقال: چربي‌ها، پروتئين‌ها و كربوهيدرات‌ها در اندوسپرم، لپه‌ها، پريسپرم يا گامتوفيت ماده، ذخيره مي‌شوند؛ اين تركيبات به‌هنگام سبز شدن گياه هضم و به مواد شيمايي ساده‌تري تبديل مي‌شوند؛ گفتني‌ست اين مواد به محور رشد جنين انتقالي مي‌يابند.
روند متابوليكي در گونه‌هاي گياهي گوناگون به‌طورعمده به نوع مواد شيميايي ذخيره شده در بذر بستگي دارد؛ چربي‌ها و روغن‌ها كه اصلي‌ترين تركيبات موادغذايي در بذرهاي بيشتر گياهان عالي هستند، توسط آنزيم‌ها به اسيدهاي چرب و در نهايت به قند، تبديل مي‌شوند.
پروتئين‌هاي ذخيره شده كه در اكثر بذرها منبع ازتي دارند براي نهال در حال رشد ضروري و نشاسته كه در بسياري از بذرها به‌عنوان منبع انرژي موجود هستند، به قند تبديل مي‌شوند. 
روندهاي متابوليكي صورت گرفته به‌هنگام جوانه زدن شامل فعال شدن آنزيم‌هاي اختصاصي در زماني به خصوص و تنظيم فعاليت‌هاي گياه است؛ كنترل اين جريان، ممكن است توسط فرآيند‌هاي بيوشيميايي (زيست شيميايي) يا مواد شيميايي ويژه در گياه انجام شود. 
بنابراين جذب آب و تنفس، با سرعتي يكنواخت ادامه يافته و سازوكار‌هاي موجود در بافت‌ها فعال مي‌شوند در نهايت با دخالت سيستم سنتز كننده‌ي پروتئين آنزيم‌هاي جديد، مواد ساختاري تركيبات تنظيم كننده و اسيدهاي هسته‌اي، توليد شده و پس از انتقال به سلول مورد نظر مواد جديدي ساخته مي‌شوند.

مرحله 3 رشد دانهال: در اين مرحله نمود دانهال در نتيجه تقسيم سلول در نقاط رشد جداگانه محورجنيني حاصل مي‌شود و پس از آن، ساختارهاي دانهال توسعه پيدا مي‌كنند.
به نظر مي‌رسد كه آغاز تقسيم سلول‌ها در نقاط رشد محور جنيني مستقل ازآغاز رشد طولي سلولي است، هنگامي‌كه رشد در محور جنيني شروع مي‌شود، وزن تر و وزن خشك دانهال افزايش مي‌يابد، در حالي‌كه وزن بافت ذخيره‌اي كاهش پيدا مي‌كند، تنفس كه از روي ميزان اكسيژن جذب شده اندازه‌گيري مي‌شود، با پيشرفت رشد گياه، افزايش مي‌يابد.
در بافت‌هاي ذخيره‌اي در نهايت فعاليت‌هاي متابوليكي به استثناي گياهاني كه لپه‌هاي آنها از خاك بيرون آمده و در فتوسنتز فعال مي‌شوند، متوقف مي‌شود؛ جذب آب هم‌چنان كه ريشه‌هاي جديد، در محيط جوانه‌زني فرو مي‌روند و وزن تازه دانهال افزايش مي‌يابد زياد مي‌شود.
به تدريج كه مراحل جوانه زدن پيش مي‌رود به زودي ساختار دانهال قابل مشاهده مي‌شود؛ جنين داراي محوري است كه شامل يك يا چند برگ است، نقطه‌ي رشد ريشه كه ريشه‌چه ناميده مي‌شود در پايين جنين ظاهر مي‌شود.
نقطه رشد شاخساره كه ساقچه خوانده مي‌شود، در انتهاي بالايي محور جنيني، در بالاي لپه‌ها قرار دارد؛ ساقه‌ي دانهال به دو قسمت تقسيم مي‌شود كه قسمت پايين لپه‌ها زير لپه و قسمت بالاي لپه‌ها رولپه ناميده مي‌شود.
رشد اوليه‌ي دانهال به يكي از دو صورت انجام مي‌گيرد، در جوانه‌زدن برون خاكي، زيرلپه رشد طولي دارد و لپه‌ها را از زير خاك بيرون مي‌آورد؛ از سوي ديگر در  جوانه‌زدن درون خاكي، رشد طولي زيرلپه به شيوه‌اي نيست كه لپه‌ها از خاك بيرون آيد و تنها رولپه خارج مي‌شود.(شكل3 را در پيوست مشاهده كنيد.)

ادامه دارد...