اشاره:
آن‌چه در پي مي آيد بخش اول مقاله‌ي «نهالستان ميوه‌هاي معتدله و مسائل مربوط به آن» است كه توسط دكترعلي ايماني عضو هيات علمي بخش تحقيقات باغباني در سازمان تحقيقات و آموزش كشاورزي موسسه‌ي تحقيقات اصلاح و تهيه‌ي نهال و بذر وزارت جهادكشاورزي تدوين شده است.    
با شناخت كامل از ويژگي‌ها و توليد محصولات باغباني كه حدود بخش عظيمي از نياز غذايي روزمره‌ي بشر را تامين مي‌كند و پرداختن به اين موضوع مهم و استراتژيك در كشور مي‌توان علاوه بر ايجاد امكانات درآمدزايي و اشتغال‌زايي در اقتصاد كلان كشور، درآمد ملي را نيز افزايش داد. براي دست‌يابي به هدف در پيش گفته شده افزايش توان علمي و تحقيقاتي باغباني كشور، جذب نيروهاي متخصص و توسعه‌ي ارقام و پايه‌هاي مناسب (نهال مرغوب) مهم و ضروري است؛ چراكه در تجارت به‌ويژه تجارت بين‌المللي و هم‌چنين تاييد سلامت محصولات كشاورزي در بازارهاي داخلي و خارجي مرغوبيت و كيفيت بالاي محصولات و توجه به آئين نامه‌ها و استاندارهاي ملي و بين المللي است. بنابراين  اگر قابليت‌ها و امكانات توليد محصولات باغباني با تحقيقات در جهت افزايش كيفيت توليدات كشاورزي همراه شود مي‌توان به رونق اقتصاد باغباني اميدوار بود.
دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران، آشنايي با مفاهيم تخصصي و فني در هر حوزه را مقدمه‌ي ايجاد يك عرصه‌ عمومي براي گفت وگوي دانشگاهيان و حرفه‌مندان با مديران و سياست‌گذاران درباره‌ي سياست‌ها و استراتژي‌ها و برنامه‌ها در آن حوزه مي‌داند و اظهار اميدواري مي‌كند تحقق اين هدف، ضمن مستند سازي تاريخ فرآيند سياست‌گذاري عمومي و افزايش نظارت عمومي بر اين فرآيند، موجب طرح ديد‌گاه‌هاي جديد و ارتقاي كيفيت آن در حوزه‌هاي مختلف شود.
سرويس مسائل راهبردي دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران، ضمن اعلام آمادگي براي بررسي دقيق‌تر نياز‌هاي خبرنگاران و سياست‌پژوهان محترم، علاقه‌مندي خود را براي دريافت (isnakeshavarzi@yahoo.com) مقالات دانشجويان، پژوهشگران، حرفه‌مندان، مديران و سياست‌گذاران محترم در ارائه‌ي عناوين جديد مقالات و يا تكميل يا ويرايش آن‌ها اعلام مي‌كند.
در ادامه متن كامل مقاله به حضور خوانندگان گرامي تقديم مي‌گردد.

*نهالستان ميوه‌هاي معتدله و مسائل مربوط به آن*

طبق آمار حدود 5/16 درصد از اراضي زيركشت كشور متعلق به محصولات باغي بوده است و از 2181 هزار هكتار سطح زيركشت محصولات باغي، 44/94درصد به كشت باغات مثمر(داراي ميوه) و 5/36 درصد به كشت باغات غيرمثمر(بدون ميوه) اختصاص دارد. بيشترين سطح زيركشت مربوط به محصول پسته با 388 هزار هكتار(8/17 درصد) مي‌باشد و محصولات انگور با 302 هزار هكتار (58/13درصد) و مركبات با 248 هزار هكتار (176درصد) در رده‌هاي بعدي قرار گرفته‌اند.
از مجموع 58/12ميليون تن توليدات باغي در سال 80، بيش از نيمي از آن (37/57درصد) از پنج استان، فارس (69/15درصد)، مازندران (02/13 درصد)، آذربايجان غربي (12/8 درصد)، خراسان (41/7درصد) و كرمان (55/6درصد) به‌دست مي‌آيد. در همين حال، پنج استان درپيش گفته شده 43/56 درصد سطح زيركشت محصولات باغي را به خود اختصاص داده‌اند. كمترين مقدار توليد نيز متعلق به استان‌هاي ايلام، قم و كهكيلويه و بويراحمد به ترتيب با 03/0 درصد 36/0 درصد و64/0 درصد است.
بر اساس آمار منتشره اگر كشور خود را از نظر تنوع، توليد و صادرات باغباني نسبت به ساير كشورها مقايسه كنيم در مقام سوم پس از چين، امريكا و تركيه (مشتركاً) قرار مي‌گيرد. در ميان 231كشور دنيا (با توليد جهاني 326 ميليون تن محصولات باغباني)، كشورما كشور ما (با توليد 12.3 ميليون تن) يكي از ده كشور عمده‌ي توليد كننده محصولات باغباني به ترتيب پس از چين، امريكا، برزيل، هند، ايتاليا، فرانسه، اسپانيا، تركيه و مكزيك است كه البته در برخي محصولات همانند پسته توليد كننده‌ي عمده جهان محسوب مي‌شود.
ايران با داشتن سطح وسيع و شرايط اقليمي متنوع و مناسب براي كشت محصولات مي‌تواند موجبات توسعه را به راحتي فراهم كند؛ يكي از راه‌هاي رسيدن به شكوفايي اقتصادي احداث باغات ميوه با شيوه‌هاي آخرين يافته‌هاي علمي و عملي است.
احداث باغات ميوه، علاوه بر ارزآوري و صدور ميوه و خشكبار و فرآورده‌هاي آن، در تامين سلامتي و تغذيه‌ي صحيح مردم و بهبود سطح معشيت روستاييان و باغداري موثراست.
يكي از اركان احداث باغ‌هايي كه بتواند مدت طولاني بهره‌ي مناسبي براي باغدار ايجاد كند نهال مناسب است؛ اگر احداث هر نوع باغ ميوه بدون مطالعه‌ي پيش نياز وعدم توجه به شرايط رويشي و طرح و نقشه‌هاي دقيق انجام شود، در اندك مدتي از بهره‌دهي بازمانده و خسارت جبران ناپذيري به باغ‌دار تحميل مي‌كند.
در احداث نهالستان وجود كارشناسان مجرب و مهندسين كشاورزي براي نظارت بر توليد نهال مناسب بسيار ضروري است و نهادهاي مسوول و متولي امر يعني موسسه كنترل، ثبت و گواهي نهال و بذر، مجريان احداث نهالستان‌ها را موظف به رعايت مقررات و كشاورزي كنند، علاوه بر قانون‌مند شدن توليد نهال، مشكلات مربوط به توليد نهال تا حدودي برطرف خواهد شد.

*احداث نهالستان*

نهالستان و نهال كاري (Nursemanal)

نهالستان مكاني است كه به دلايل موضوعات اقتصادي، كاشت مستقيم بذر و قلمه‌هاي درختان ميوه در زمين اصلي (باغ) متداول نيست بلكه ابتدا لازم است بذور يا قلمه‌ها را در قطعه‌اي زمين مرغوب و مناسب نزديك به‌هم كاشته و پرورش داد؛ به اين قطعه‌ي زمين با توجه به منابع آب، خاك و شرايط اقليمي كه براي تكثير و توليد نهال گواهي شده مورد استفاده و بهره‌برداري قرار مي‌گيرد، نهالستان (Nursery) گويند.
 در نهالستان مواظبت و نگهداري‌هايي كه نهال انتظار دارد، برآورده و امكان رشد آنها تامين و تضمين مي‌شود، پس از آن نهال‌هاي حاصله بعد از پيوند و رشد به محل اصلي كشت در باغ انتقال داده مي‌شوند اين عمليات را در اصطلاح نهال‌كاري يا نهالستان كاري مي‌نامند.

 شرايط محيطي احداث نهالستان

 انتخاب محل و موقعيت نهالستان: انتخاب محل و موقعيت نهالستان از اهميت خاصي برخوردار است؛ اگر نهالستان در كنار جاده، راه‌آهن و نزديك شهرها احداث شود امكان دسترسي به آن زياد بوده و مي‌توان محصولات را توسط نصب تابلوها و ايجاد نمايشگاه‌ها بهتر معرفي كرد؛ از سوي ديگر فعاليت‌هاي بهره‌برداري، عرضه به بازار و تامين نيازهاي نهالستان همانند كود، خاك، ماسه و گلدان سريع‌تر انجام مي‌شود.

ويژگي‌ها و اجزاي تشكيل دهنده‌ي محيط كشت نهالستان: براي جوانه‌زني بذر يا ريشه‌دار كردن قلمه‌ها از محيط‌هاي كشت گوناگون استفاده مي‌كنند؛ اما به‌طور كلي محيط كشت بايد ويژگي‌هاي زير را داشته باشد:
الف ـ بايد به اندازه‌ي كافي رطوبت در خود نگهدارد تا نياز به آبياري را كاهش دهد.
ب ـ براي خروج آب‌هاي اضافي و تهويه‌ي خاك بايد داراي خلل و خرج كافي باشد.
ج ـ بايد عاري از بذور علف‌هاي هرز، نماتدها و عوامل بيمار باشد.
د ـ ميزان نمك در محيط كشت نبايد زياد باشد.
هـ ـ داراي مواد غذايي كافي باشد.
ز ـ آفتاب‌گير باشد.

عمليات تقويت و آماده سازي زمين نهالستان: پس از انتخاب زمين نهالستان، يكي ازشرايط موفقيت در احداث نهالستان، حذف علف‌هاي هرز، اجراي شخم و تسطيح و بالاخره ايجاد محيط مناسب براي رشد و نمو نباتات است كه بدين منظور قبل از انجام عمليات باغي از علف‌كش‌هاي مناسب مانند راندآپ براي از بين بردن علف‌هاي هرز استفاده مي‌كنند (به ميزان 4 ليتر علف‌كش راندآپ در هزار ليتر آب و معمولا در اوايل شهريورماه بستر نهالستان ( زمين نهالستان ) را محلول‌پاشي كرده و به مدت سه هفته از انجام هرگونه عمليات ديگر خودداري شود تا در اين مدت علف‌كش، به خوبي بتواند عمل كند.)
سه هفته پس از انجام عمليات محلول‌پاشي با علف‌كش راندآپ، كود دامي كاملاً پوسيده به مقدار 50 ـ الي 100 تن در هكتار روي سطح زمين نهالستان پخش و سپس شخم به عمق 40 ـ30 سانتي انجام مي‌شود.
با اين عمليات رطوبت بيشتر در خاك ذخيره و هم كلوخ‌هاي آن در اثر يخبندان خرد شده و خاك نرم و قابل نفوذ آب و هوا مي‌شود؛ هم زمان با شخم، سنگ‌ها و علف‌هاي هرز، از زمين خارج مي‌گردد. عمق شخم بستگي به سختي و تراكم خاك دارد هر چه خاك سفت‌تر باشد شخم عميق‌تر زده مي‌شود البته كاشت نباتات تيره‌ي لگومينوز همانند اسپرس، شبدر و يونجه در بهار و شخم زمين در پاييز به حاصلخيزي خاك كمك زيادي مي‌كند.
پس از شخم زمين و مخلوط كردن خاك با كودهاي حيواني تسطيح زمين به كمك ماله انجام مي‌شود؛  در اين مرحله لازم است به يكي از موارد مهم آماده كردن زمين يعني تنظيم شيب زمين جهت آب‌رساني توجه شود.

ادامه دارد.....