مدير مرکز سعدي‌شناسي در مراسم بزرگداشت سعدي: داستان «بوستان» سعدي، داستان بازگشت به خود است
مدير مرکز سعدي‌شناسي بوستان سعدي را طرفه کتابي دانست که با همه خوبي‌ها و زيبايي‌ها، در انديشه آفريننده‌اش بدين نام شناخته شده نيست.
به گزارش خبرنگار ايسنا در شيراز، کوروش کمالي صبح امروز در نشست علمي ياد روز سعدي افزود: اين « شاهکار شاهوار» در نسخ قديم بي‌نام بوده و يا «سعدي‌نامه» خوانده شده و در نسخه‌هاي متأخر و جديد شايد به قرينه گلستان،«بوستان » ناميده شده است. در ديباچه اين مثنوي شريف، سعدي در سبب نظم کتاب با تعبير «نامبُردار گنج» از آن ياد مي‌کند:« که پر دُر شد اين نامبردار گنج » و نيز در بيتي سعدي آن را « کاخ دولت » مي خواند:
چو اين « کاخ دولت » بپرداختم
بر او ده در از تربيت ساختم
وي ادامه داد: ترکيب اضافي «کاخ دولت» در برگيرنده ايهام به: «حکومت دولت» و « بخت و اقبال » است که شاعر در اثر خود بر آن، ده دروازه گشوده که از هر يک که بدان کاخ رفيع وارد شويم، به دولت خواهيم رسيد و همانگونه که فردوسي از نظم حماسي کاخي بلند پي افکنده بود، سعدي از انديشه‌هاي اخلاقي و حِکمي « کاخ دولت » ساخته است.
او اظهار كرد: دهگانه « عدل و تدبير و رأي»، « احسان»،«عشق و مستي و شور»،«تواضع»،«رضا »،«قناعت»،«تربيت»،«شکر بر عافيت»،«توبه»،«مناجات و ختم کتاب» شاخص‌هاي آرمان شهرِ سعدي اند. آرمان شهري که ريشه در انديشه سياسي ايرانشهري در دوران ساساني و اسلامي دارد.
وي ادامه داد: سياستنامه‌هاي دوره اسلامي ايران اداره اندرزنامه‌نويسي دوران ساساني است و شيوه بررسي نقادانه تاريخ انديشه سياسي ايران،اسلوب تحليل گفتار خواهد بود در جهت توصيف ساختار و بي‌ترديد« بوستان» جايگاه ويژه‌اي در اين بررسي تاريخي دارد.
مدير مرکز سعدي شناسي يادآور شد: بوستان به باوري، نخستين اثر مدون سعدي است که در سال 655 هجري قمري در 4011 بيت سامان يافته است. شيخ بزرگوار در ديباچه همين کتاب در مورد زمان تدوين اين اثر فرموده است:
به تاريخ فرّخ ميان دو عيد
به روز همايون و سال سعيد
ز ششصد فزون بود پنجاه و پنج
که پُر دُر شد اين نامبردار گنج
به باور وي «بي‌ترديد بوستان مهمترين و فصيح‌ترين مثنوي حکمي و اخلاقي ادبيات ايران است که در بحر متقارب غيرحماسي سروده شده است و اثري هنرمندانه و شاعرانه است» و برخي از مهمترين انديشه‌هاي متعالي سعدي در زمينه زندگي فردي و اجتماعي و جامعه معتدل و آرامش بخش در آن آمده است و شايد به همين دليل هم در نسخه‌هاي کهن، نام «سعدي نامه» بر خود دارد. سعدي در بوستان به ترسيم دنيايي مي‌پردازد که در آن زشتي، ريا، ظلم، بدي،عدم تحمل يکديگر و... بي‌رونق است و عدل و تدبير و عشق و شور و قناعت و تواضع در آن موج مي‌زند. دنياي آرماني که انسان‌هاي برجسته، انديشمند و هنرمند در همه روزگاران در ترسيم آن کوشيده‌اند.«سعدي در بوستان آرمان شهر خود را به تصوير مي‌کشد و جهان را چنان که بايد باشد و نه چنان که هست، توصيف مي‌کند».
وي در عين حال گفت: البته نبايد اين نکته را فرو گذارد که سعدي هنرمندانه و واقع‌بينانه آرمان را به زندگي پيوند زده است و شخصيت‌هايي آفريده است که هنوز پس از هفتصد سال آنان را با خوبي‌ها و زشتي‌هايشان در کنار خود مي‌بينيم. شخصيت‌هايي که از کان غني جامعه برکشيده شده‌اند و بر خيال شاعر به پرواز درآمده‌اند. سعدي سخنگوي زندگي است، سخنش از دل زندگي برمي‌خيزد و بر دل زندگي مي‌نشيند و اين خود ويژگي مهم شعر سعدي است.
به اعتقاد مدير مرکز سعدي‌شناسي داستان بوستان سعدي؛ داستان بازگشت به خود است، بازگشت به خانه! بازگشت به خود و چنين است اصل بزرگ فلسفه زندگي، و اگر اين بازگشت نبود، شايد « کليات سعدي » هم نبود. اين امر اشارتي به اصل بزرگ فلسفه هنر، اصالت هنري و همين «خود بودن» و «ديگران نبودن» هنرمند دارد.
وي ادامه داد: پس از سال‌ها، اينک شيراز و سعدي و هزار راز، و ساختن «کاخ دولت» بر اساس چهار مأخذ ماندگار:
1- فرهنگ تاريخي و اساطيري ايران باستان: و حضور شخصيت‌هاي اساطيري چون کيخسرو، انوشيروان، اسکندر، فريدون، دارا،جمشيد، سام، افراسياب، کسري، بهرام گور،بهمن، ضحاک، هرمز،رستم، اسفنديار، فرهاد و شيرين و ليلي و مجنون.
2- قرآن و حديث و داستان‌هاي عارفان و علما و فيلسوفان جهان اسلام: همچون جنيد، شِبلي، بايزيد بسطامي، ذوالنون مصري، داود طايي، سَرّي سقطي، معروف کرخي، شهاب الدين سهروردي و حاتم اصم.
3- فرهنگ مردم ايران در قرن هفتم.
4- دانش جهاني (يونان، عرب و ...) چنان که خود نيز از آن ياد مي‌کند:
در اقصاي عالم بگشتم بسي
به سر بردم ايام با هر کسي
تمتع به هر گوشه‌اي يافتم
ز هر خرمني خوشه‌اي يافتم
و بر آن باور است که در تلفيق داشته‌ها:
نگفتند حرفي زبان آوران
که سعدي مثالي نگويد از آن
و چنان هنرمندانه و فاخرانه از عهده اين امر بر آمده است که تحسين همگان را برانگيخته و هر کس به زبان حال خويش و بر اساس دريافت‌هاي خود از اين اثر سترگ، به توصيف آن پرداخته است. امرسون نويسنده معروف آمريکايي در قرن 19 مي‌گويد: « سعدي به زبان همه ملل و اقوام سخن مي‌گويد و گفته‌هاي او مانند هومر و شکسپير، سروانتس و مونتني هميشه تازگي دارد». بنجامين فرانکلين « بوستان را بهترين اثر سعدي و برخي از حکايات سعدي را از جمله‌هاي مفقود شده اسفار تورات مي‌داند».
محمد علي فروغي نيز درباره اين کتاب مي‌گويد: « در تاريخ ادبيات ايران به عظمت بوستان تنها دو اثر را مي‌توان يافت: شاهنامه فردوسي و مثنوي معنوي».
غلامحسين يوسفي بر آن باور است که « بوستان، عالم انسانيت و تسامح است به معني کامل کلمه، بي آن که اين مفهوم عالي و شريف در مرز نژاد، کيش و آيين محصور بماند».
دکتر زرين کوب در مقاله «سعدي در اروپا» ترجمه آثار سعدي را در قرن‌هاي هفدهم تا بيستم در اروپا معرفي مي‌کند و بر اين باور است که در اين سيصد سال، بيش از شصت تن از خاورشناسان درباره سعدي و آثار او سخن گفته و از ديدگاهي به سعدي پرداخته‌اند. او معتقد است که: « مهمترين وظيفه شاعر بازشناسي نياز جامعه است و سعدي اين نياز را باز شناخته بوده و مي‌دانسته است که اگر روزگار فردوسي به اثر حماسي چون شاهنامه نياز داشته، روزگار او اثري چون بوستان مي‌طلبيده است».
«بوستان جلوه‌گاه نبوغ سعدي در سخنوري، اخلاق آموزي و دين‌ورزي است». بوستان هم زبان مردم است و هم هنر استاد. اين اثر سترگ و ماندگار پيوسته از زمان سُرايش مورد اقبال بسياري واقع گرديده و با پيدايش صنعت چاپ و رونق فن ترجمه، گستره جهاني يافت. چينيان او را با کنفوسيوس، پاکستانيان با اقبال، ايتالياييان با پترارک و... هم انديشه يافتند.
کمالي به سابقه چاپ بوستان در خارج از کشور پرداخت و گفت: در سال 1711 ترجمه آزاد بوستان توسط « شادرن » به فرانسوي منتشر شد و برگزيده‌اي از بوستان نيز در سال 1774 توسط التن بورگ به انگليسي ترجمه شد.
اولين چاپ بوستان در کلکته هند در سال 1824 انجام شده است و اولين چاپ سنگي بوستان در ايران در سال 1247 هـ. ق در تبريز صورت گرفت. مهمترين ترجمه بوستان در زبان‌هاي اروپايي در قرن نوزدهم، توسط « گراف » در سال 1858 صورت گرفته است.
اگرچه اولين نسخه چاپي بوستان در سال 1312 هجري شمسي در تبريز و توسط «اسماعيل اميرخيزي» منتشر شد، ولي اولين تصحيح علمي بوستان در سال 1316 توسط استاد «محمدعلي فروغي » صورت گرفت و پس از آن چاپ‌هاي بسياري از جمله: «رستم علي‌اف»،«محمدعلي ناصح»،«نورالله ايران پرست» ، «محمد خزائلي»،«عبدالعظيم قريب»،«خطيب رهبر»،«انزابي‌نژاد» و در سال 1359 تصحيح علمي و دقيقي از بوستان توسط استاد « غلامحسين يوسفي » منتشر گرديد و اگرچه برخي انتقاداتي بر آن روا مي دارند، ولي به اجماع سعدي پژوهان بهترين نسخه‌هاي بوستان، تا امروز همان نسخه‌هاي « فروغي و يوسفي » هستند.
وي ادامه داد: بر اساس آمار ارائه شده در سال 1387، جمعاً 101 عنوان کتاب در شمارگان 282350 در رابطه با سعدي منتشر شده است. کل کتاب‌هاي چاپ اول 40 عنوان در شمارگان 107050 است که از اين تعداد 5 عنوان در شمارگان 7600 پيرامون سعدي است، 2 عنوان در شمارگان 4100 پيرامون کليات سعدي، 19 عنوان در شمارگان 53900 پيرامون گلستان،10 عنوان در شمارگان 33250 پيرامون بوستان و 4 عنوان در شمارگان 8200 پيرامون غزليات است.
مدير مرکز سعدي‌شناسي متذکر شد: در سال 1387 هيچ کتاب مستقلي پيرامون بوستان سعدي منتشر نشده است و کليه کتاب‌هاي چاپ شده نسخه‌هاي بوستان سعدي بوده است. واقعيت آن است که کارنامه تُنک مايه سعدي پژوهي جهت رشد و تعالي، نيازمند درک اين ضرورت از سوي دانشکده و بخش ادبيات دانشگاه‌هاي کشور، فرهنگستان زبان و ادب فارسي، آموزش و پرورش، صدا و سيما و پژوهشگران و انديشمندان و دانشجويان است و بي‌ترديد مرکز سعدي‌شناسي به تنهايي قادر به تغيير اين روند نيست، اگرچه برگزاري يادروزهاي سعدي، اعلام دهه سعدي‌شناسي، طرح تدوين دانشنامه سعدي و طرح تصحيح کليات سعدي با مشارکت سعدي‌پژوهان برجسته و انتشار سالانه سعدي پژوهي، گام‌هايي کوچک در اين روند بزرگ است.
سعديا بسيار گفتن، عمر ضايع کردن است.
وقت عذر آوردن است، استغفرالله العظيم
اخبار تکميلي متعاقبا ارسال مي‌شود.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات