دو ماه از جشن بزرگي كه براي ثبت نخستين اثر طبيعي كشور در پاي كوه دماوند با حضور مسؤولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور برگزار شد، مي‌گذرد؛ اما اين كوه هنوز با زباله‌هايش دست به گريبان است و گويي قرار است، اين زباله‌ها جزيي از جاذبه‌هاي بلندترين قله‌ي آتشفشاني ايران باشند، چون به‌نظر مي‌رسد هم‌چنان براي حفاظت از اين پديده‌ي طبيعي حتا در زماني كه ثبت ملي شده، فكري نشده است.

مجيد درودگر ـ راهنماي كوهستان و مربي فدراسيون كوه‌نوردي ـ كه گاهي همراه گردشگران خارجي برنامه‌ي صعود به قله‌ي دماوند را اجرا مي‌كند، در گفت‌وگو با خبرنگار بخش گردشگري خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اظهار كرد: بومي‌هاي اين منطقه براي نگهداري از دماوند به‌عنوان يك جاذبه يا اثر طبيعي، هيچ قدمي برنمي‌دارند يا اصلا به اين موضوع فكر نمي‌كنند. شايد چون آن‌ها در دشت بزرگي زندگي مي‌كنند و ديگر براي‌شان فرقي نمي‌كند كه مشاهده‌ي دشتي از زباله و پلاستيك‌هاي رنگارنگ براي فردي كه از شهر شلوغي مانند تهران به دماوند سفر كرده‌اند، چقدر نامطلوب است و شايد آن‌ها معتقدند ما كه از شهرهاي ديگر مي‌آييم، اين زباله‌ها را رها كرده‌ايم.

وي ادامه داد: ارديبهشت‌ماه كه برنامه‌ي صعود به دماوند را با گروهي از گردشگران خارجي داشتم، پاي تابلوي معرفي دماوند به‌عنوان يك اثر طبيعي، كوهي از زباله وجود داشت. هنگامي كه به مأموران شهرداري منطقه گفته شد، چرا اين زباله‌ها را جمع نمي‌كنيد؟ گفتند كه اين زباله‌ها مربوط به شهر رينه نمي‌شود. زباله‌ها حدود 10 يا 15 روز رها بودند و حتا هيچ‌يك از مردم بومي منطقه به اين موضوع توجه نمي‌كرد. درحالي‌كه ما به‌عنوان كوه‌نورد يا گردشگر با خريدي كه از آن‌ها مي‌كنيم، به اقتصاد منطقه و مردم كمك مي‌كنيم؛ اما هيچ‌يك از افراد بومي خود را نسبت به پاك‌سازي يا نگهداري از كوه مسؤول نمي‌دانند.

اين كوه‌نورد با اشاره به مسيرهاي دسترسي به كوه دماوند براي كوه‌نوردان، گفت: دماوند داراي چهار مسير شاخص جنوبي، غربي، شمال‌ شرقي و شمالي است كه تعداد كمي به‌دليل مسافت طولاني از پناهگاه تا قله، از مسير غربي صعود مي‌كنند. در مسير شمالي نيز دو پناهگاه وجود دارند كه به‌دليل كمبود آب، درصد كم‌تري از اين مسير عبور مي‌كنند. مسير شمال ‌شرقي به‌دليل زيبايي و آب موجود، مورد استفاده‌ي بيشتر مردم و كوه‌نوردان است؛ اما بيشترين صعودها از مسير جنوبي به‌دليل وجود حيوان‌هايي براي حمل بار از ارتفاع سه‌هزار متر به چهارهزار و 150 متر، آب، پناهگاه و نماينده‌ي فدراسيون كوه‌نوردي كه به برخي امور رسيدگي مي‌كند، صورت مي‌گيرد.

درودگر بيان كرد: نماينده‌ي فدراسيون كوه‌نوردي در پنج يا شش‌ ماه حضور خود در كوه، تنها كسي است كه واقعا براي اين اثر طبيعي دل مي‌سوزاند و تمام اتباع خارجي براي صعود خود بايد 50 دلار به‌عنوان ورودي به اين نماينده پرداخت كنند.

به گفته‌ي او، كوه‌نورداني كه به دماوند صعود مي‌كنند، معمولا آموزش‌هاي لازم را نگذرانده‌اند و فارغ از فرهنگ احترام به كوه و كوه‌نوردان حرفه‌يي هستند. اين افراد كه با ايجاد آلودگي صوتي، آرامش كوه‌نوردان و محيط طبيعي را مختل مي‌كنند، هيچ‌وقت به اين فكر نمي‌كنند كه بايد محيط طبيعي زندگي خود را تميز نگه دارند. اين افراد كه فعل اوليه‌ي طبيعت، يعني سكوت را رعايت نمي‌كنند، در مسير قله با علامت‌گذاري يا تخليه‌ي زباله يا كپسول‌هاي اكسيژن كه نمي‌دانم به چه كار اين كوه‌نوردان معمولي مي‌آيد، نظم طبيعت را برهم مي‌زنند.

اين راهنماي كوهستان ادامه داد: اين افراد فكر مي‌كنند تا وقتي ماده‌ي خوراكي استفاده نشده، تميز است و زماني كه آن را مصرف كردند، بايد دور انداخته شود و نگه‌داري آن در كوله‌پشتي گناه بزرگي است. بنابراين بيشتر افراد زباله‌هاي خود را در كوه رها مي‌كنند.

وي با اعتقاد به اين‌كه دماوند به‌عنوان يك پديده از برنامه‌هاي كلان‌شهر تهران يا استان مازندران كه معتقد است اين كوه در محدوده‌ي اين استان قرار دارد، جا مانده است، اظهار كرد: حمل‌ونقل زباله در كلان‌شهرها از مسايل بزرگ است و فكر نمي‌كنم در اين شرايط فردي يا بخشي را براي پاك‌سازي محيط طبيعي تعيين كرده باشند. البته هنوز كوه‌نوردان هستند و نماينده‌ي فدراسيون در دماوند نيز نسبت به ديگران درباره‌ي حفاظت از اين پديده‌ي ارزشمند، دلسوزتر است.

درودگر افزود: زماني گفته مي‌شد آثار طبيعي را براي نسل بعدي نگه داريم؛ اما اكنون با مشاهده‌ي چنين وضعي در دماوند، فكر نمي‌كنم عمر آن به سن ما هم كفاف دهد، چون خيلي سريع دچار تحول و تخريب مي‌شود.

اين راهنماي كوهستان درباره‌ي وضعيت و تحولاتي كه در دماوند پس از ثبت در فهرست ميراث طبيعي رخ داده است، گفت: ثبت اين كوه فقط به‌صورت نامي بود. البته از وقتي كه ثبت ملي شده، جاده‌اي كه ماشين‌ها كم‌تر امكان عبور از آن‌ را داشتند و به همين دليل، تخريب كم‌تري اتفاق مي‌افتاد، صاف شده است و اكنون ماشين‌هاي بيشتري از اين جاده مي‌توانند عبور كنند و به حريم دماوند وارد شوند. بنابراين روند تخريب، سريع‌تر صورت مي‌گيرد. پيش از آن، امكان ورود هر خودرويي نبود؛ اما اكنون اين شرايط فراهم شده است.

وي با اشاره به امكانات بهداشتي در كوه دماوند، بيان كرد: در ارتفاع سه‌هزار متري فقط دو سرويس بهداشتي وجود دارند و بيشتر كوه‌نوردان و مردم مجبور مي‌شوند از فضاي آزاد استفاده كنند و اين براي طبيعت كوه مخرب است يا ماشيني وجود ندارد كه زباله‌هاي جمع‌شده را به پاي كوه انتقال دهد و در صورت انجام اين كار، در پيچ بعدي يعني بين رينه و پلور، زباله‌ها تخليه مي‌شوند. اين‌ كار را اكنون انجام مي‌دهند و علاوه بر زباله‌هاي كوه دماوند، نخاله‌هاي شهر رينه نيز در اين محل تخليه مي‌شوند و از 1500 متري كوه دماوند از مسير پلور و منتهي به مسير جنوبي قله، زباله‌ها هم‌چنان تلنبار شده‌اند.

درودگر ادامه داد: سرويس‌هاي بهداشتي موجود در كوه فقط تا زماني كه نماينده‌ي فدراسيون كوه‌نوردي حضور دارد، باز هستند كه اين زمان گاهي تا هشت‌ماه طول مي‌كشد. درحالي‌كه اين امكان در منطقه لازم است و نبايد تا وقتي نماينده حضور دارد، در سرويس‌هاي بهداشتي باز باشد.

او در پاسخ به اين پرسش كه فدراسيون كوه‌نوردي در قبال 50 دلار ورودي كه از گردشگران خارجي دريافت مي‌كند، چه اقداماتي را انجام داده است؟ گفت: بارها درباره‌ي اين موضوع با نماينده‌ي فدراسيون كوه‌نوردي در دماوند، صحبت و حتا نمونه‌هايي آورده شده است كه مثلا در منطقه‌ي كوهستاني كلاردشت از گردشگران خارجي 30 دلار دريافت مي‌كنند، اما اين پول براي سامان‌دهي منطقه با ايجاد پناهگاه، لوله‌كشي آب و ديگر اقدامات بهداشتي هزينه مي‌شود و در عمل، هيچ پولي به فدراسيون كوه‌نوردي داده نمي‌شود. البته در دماوند نيز پناهگاهي درحال ساخت است يا نماينده‌ي فدراسيون در زمان حضور به جمع‌آوري و انتقال زباله‌ها رسيدگي مي‌كند، اما در كل، اين هزينه‌ها چندان به‌چشم نمي‌آيند.

وي به ساخت پناهگاه جديد در دماوند اشاره كرد و افزود: يك جاده‌ي خاكي را براي دسترسي به پناهگاه جديد در ارتفاع 4200 متري با هدف حمل مصالح ساختماني ايجاد كرده و گفته‌اند زماني كه پناهگاه آماده شود، جاده تخريب مي‌شود؛ اما اين تخريب به‌سادگي امكا‌ن‌پذير نيست و هر جاده‌اي كه ساخته مي‌شود به اكوسيستم منطقه صدمه مي‌زند.

اين راهنماي كوهستان در ادامه با بيان اين‌كه هيچ حامي در شهرهاي اطراف اين كوه براي رسيدگي به معضلات دماوند وجود ندارد، اظهار داشت: مردم اين منطقه با حمل و انتقال وسايل كوه‌نوردان توسط ماشين و حيوانات خود، پول خوبي به‌دست مي‌آورند؛ اما در قبال آن، حتا يك قوطي نوشيدني را به پايين كوه منتقل نمي‌كنند و اگر روزي فردي باشد كه با مردم اين منطقه براي پاك‌سازي و نگهداري دماوند كنار بيايد و بتواند كاري انجام دهد، اقدام بسيار بزرگي انجام شده است.

درودگر ادامه داد: پيش از حضور نماينده‌ي فدراسيون كوه‌نوردي در دماوند، هر كوه‌نورد خارجي در برگشت، يكي دو گوني زباله به پايين منتقل مي‌كرد و اكنون نماينده‌ي فدراسيون اين‌ كار را انجام مي‌دهد. سال گذشته حدود يكي دو كاميون خاور زباله از كوه به پايين منتقل شد و اين‌ كار هميشه انجام مي‌شود.

اين مربي فدراسيون كوه‌نوردي صعودهاي گسترده را عامل تخريب كوه‌ها دانست و گفت: پس از ترك اين منطقه توسط گروه‌هاي صعودكننده، تازه تخريب مشاهده مي‌شود. متأسفانه وقتي در جريان صعود هستند، اين مسأله را احساس نمي‌كنند و پس از ترك گروه، متوجه اين تخريب‌ها مي‌شوند. اين كارها هزينه‌ي سنگيني براي آثار طبيعي دارند.

او درباره‌ي ضرورت تعيين حريم يا تعداد ورودي براي اين كوه، اظهار كرد: وقتي از نقاط مختلف ايران مانند بندرعباس، چارك، آبادان، بوشهر، هرمزگان يا ديگر مناطق، گروه‌هايي براي صعود به دماوند مي‌آيند، نمي‌توان محدوديت ايجاد كرد و به آن‌ها كه از نقاط دور كشور مي‌آيند، اجازه‌ي ورود نداد؛ اما دست كم از صعود تشكل‌هاي خودجوش كه اقدام بيهوده و صعود‌هاي چندهزار نفري انجام مي‌دهند، مي‌توان جلوگيري كرد. البته كيسه‌هاي زباله به اين افراد داده مي‌شوند تا زباله‌هاي خود را منتقل كنند، ولي اين كيسه‌ها نيز در مسير رها مي‌شوند. پيش از انجام اين كارها هيچ آموزشي داده نمي‌شود، چگونه مي‌توان اين افراد را كنترل كرد و در چند ساعت، چگونه به افرادي كه در جريان زندگي شخصي و اجتماعي خود آموزش ديده‌اند و تحت تأثير تربيت مدرسه، خانواده و ديگر محيط‌ها قرار گرفته‌اند، مي‌توان ياد داد كه زباله‌ها را در كوه رها نكنند.

به اعتقاد او، اگر صعودهاي چندهزار نفري كم‌تر و چنين حركت‌هايي پس‌ زده شوند، ديگر سازمان‌هاي مختلف اين حركت‌هاي مخرب را انجام نمي‌دهند. ما يك كوه دماوند بيشتر نداريم، برج ميلاد نيست كه اگر خراب شد دوباره ساخته شود. اگر اين كوه تخريب شود، دوباره مي‌توان آن را ساخت؟!

درودگر يادآور شد: زماني در ميان كوه‌نوردان دنيا صعود به قله‌هاي هشت‌هزار متري مطرح بود؛ اما اكنون صعود به قله‌هاي آتشفشاني پنج‌هزار متري در هر قاره مطرح است. ما اين پديده را در ايران داريم، چرا اين‌قدر ساده از كنار اين اثر مي‌گذريم؟ دماوند پديده‌ي ناچيزي نيست و نبايد نسبت به آن بي‌تفاوت باشيم.

وي افزود: زماني در دماوند معدن ايجاد كردند و هنوز مهر بسته‌ شدن آن خشك نشده بود، در كنار آن، معدن ديگري ايجاد ‌كردند و اين چرخه براي تخريب هم‌چنان ادامه دارد و كسي هم اين مسايل را تاكنون پي‌گيري نكرده است.

اين راهنماي كوهستان با اشاره به علامت‌گذاري‌ها روي سنگ‌هاي كوه دماوند، گفت: قدم به قدم در كوه، يادگاري‌نويسي افرادي كه خود را قهرمان مي‌دانند توسط رنگ روي تابلوها و سنگ‌ها ديده مي‌شود. اين‌ كار، دماوند را از زيبايي خارج مي‌كند.

او درباره‌ي نظر گردشگران خارجي نسبت به دماوند، بيان كرد: آن‌ها دماوند را كوهي بسيار زيبا و بزرگ مي‌دانند كه در ايران دومي ندارد؛ اما معتقدند مردم ايران نسبت به اين اثر بي‌تفاوت‌اند. در صعودي با يك گروه از كوه‌نوردان آمريكايي در مسير شمال شرقي با محوطه‌اي پوشيده از زباله مواجه شديم و اين صحنه چنان تكان‌دهنده بود كه يكي از آن‌ها 100 دلار به يك قاطرچي داد تا محوطه را از زباله پاك كند.

درودگر با بيان اين‌كه گردشگران و كوه‌نوردان ايراني براي صعود به اين قله، ورودي پرداخت نمي‌كنند، اما توقع زيادي دارند و براي حفاظت از اين اثر طبيعي نيز كاري انجام نمي‌دهند، گفت: ادامه‌ي اين روند كه از گردشگران، ورودي دريافت كنند خوب است؛ اما مبلغ آن بايد كم‌تر شود، چون ما يك جاذبه‌ي كار داريم و به‌دليل رقابت بين آژانس‌ها، هرچه هزينه‌ها كم‌تر شود، گردشگران بيشتري را مي‌توان جذب كرد. بسياري از گردشگران براي صعود به دماوند، شخصي اقدام مي‌كنند؛ اما وقتي با يك شركت گردشگري سفر كنند، تعداد بيشتري از اين جريان درآمد به‌دست مي‌آورند.

اين راهنماي كوهستان درباره‌ي اقدام سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در دماوند پس از ثبت ملي آن به‌عنوان نخستين اثر طبيعي، بيان كرد: حضور اين سازمان را در دماوند احساس نمي‌كنيم؛ اما نمي‌دانيم جاد‌ه‌اي كه قبلا نبود و امكان تردد بيشتر وسايل نقليه را فراهم نمي‌كرد، توسط كدام بخش يا سازمان ايجاد شده است.

درودگر اضافه كرد: ما از مردم عادي كه به كوه دماوند مي‌آيند، تاكنون خيري نديده‌ايم؛ اما دست كم مي‌شود ميزان ورودي كوه را از آژانس‌هايي كه تور يا كوه‌نورد حرفه‌يي به دماوند مي‌آورند، كم‌تر گرفت و به ازاي آن براي پاك‌سازي دماوند درخواست كمك كرد و موظف شويم وقتي به كوه مي‌رويم يك لنگه بار قاطر، زباله به پايين منتقل كنيم.

توضيح: تصاوير اين مطلب مردادماه امسال توسط يك گردشگر آمريكايي از دماوند گرفته شده‌اند.

انتهاي پيام