محوطه‌هاي تاريخي عراق كه از آن‌ها به‌عنوان سرچشمه‌ي تمدن بشري نام برده مي‌شود، به‌دليل نبود حفاظت كافي، نفس‌هاي آخر خود را مي‌كشند. به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، هفتم ماه ژوئن سال 2003 ميلادي وقتي هليكوپترهاي ارتش انگليس به محوطه‌ي «لحم» رسيدند و قاچاقچيان آثار تاريخي را از اين مكان فراري دادند، سرنشينان با صحنه‌اي مواجه شدند كه براي همه‌ي باستان‌شناسان جهان غم‌انگيز است. اليزابت استون ـ باستان‌شناس دانشگاه نيويورك ـ كه از سال‌ها پيش به كاوش در محوطه‌هاي تاريخي عراق مشغول است، وضعيت محوطه‌ي لحم را بحراني دانست. وي همان روز درباره‌ي اين محوطه به خبرنگار يواس‌اي تودي گفت: لحم يكي از قديمي‌ترين و غني‌ترين محوطه‌هاي تاريخي عراق است و قدمت آن دست كم به سه‌هزار سال مي‌رسد. ما تاكنون در اينجا پنج حفره‌ي بزرگ را كه توسط قاچاقچيان آثار تاريخي حفر شده‌اند، پيدا كرده‌ايم. كاوش در اين منطقه با همكاري سه باستان‌شناسي عراقي آغاز مي‌شود، ولي اميد زيادي به كشف آثار تاريخي ارزشمند ندارم. استون و همكارانش در پنج سال گذشته موفق به كشف يك‌صد شيء در محوطه‌ي تاريخي لحم شده‌اند؛ ولي همان‌طور كه او پيش‌بيني كرده، شيء تاريخي شاخصي به‌دست نيامده است. از زمان سقوط بغداد در سال 2003 ميلادي كه با تراژدي غارت موزه‌ي بغداد همراه بود، بخش اعظم محوطه‌هاي تاريخي اين كشور به محل درآمد قاچاقچيان آثار تبديل شدند كه اين آثار را به تركيه، سوريه، اردن، كويت و عربستان قاچاق مي‌كنند. در عراق 10548 محوطه‌ي تاريخي ثبت‌شده وجود دارند كه بخش اعظم آن‌ها بدون حفاظت‌اند. البته در سال‌هاي اخير، تلاش‌هاي زيادي ازسوي نيروهاي ائتلاف و دولت عراق براي حفاظت از محوطه‌هاي تاريخي انجام شده‌اند؛ ولي مشكلي كه در اين ميان وجود دارد، تعداد زياد محوطه‌هاي عراق است. برخي كارشناسان تعداد آن‌ها را بيش از صدهزار محوطه مي‌دانند. اين امر نگراني شديد، باستان‌شناساني را همراه داشته است كه به قول خودشان، شاهد نابودي سرچشمه‌ي تمدن بشري‌اند. دولت عراق با تشكيل نيروي نظامي جديدي 1200 نفري، از 18 جولاي حفاظت از تعدادي محوطه‌ي تاريخي عراق را برعهده گرفت؛ ولي اين امر به‌دليل تعداد بي‌شمار محوطه‌ها نتيجه‌ي قابل توجهي نداشته است و غارت محوطه‌ها هم‌چنان ادامه دارد. ازسوي ديگر، از چند سال پيش در قالب يك پروژه‌ي علمي، تعدادي از محوطه‌هاي ناشناخته‌ي عراق كه بيشتر آن‌ها در مناطق دورافتاده قرار دارند، شناسايي شده‌اند؛ ولي دولت عراق براي حفاظت از محوطه‌هاي فعلي نيز با مشكل مواجه است، چه برسد به كاوش در محوطه‌هاي تاريخي جديد. نكته‌ي جالب توجه در اين ميان، اين است كه كارشناسان براساس تصاوير ماهواره‌يي، مساحت بخش‌هاي مختلف محوطه‌هاي تاريخي عراق را كه به‌طور غيرقانوني كاوش شده‌اند، حدود شش مايل مربع تخمين زده‌اند. با اين وجود، در ماه‌هاي اخير با بهبود چشم‌گير شرايط امنيتي عراق، ميزان كشف آثار از قاچاقچيان توسط پليس عراق به‌طور چشم‌گيري افزايش يافته است كه حاصل آن كشف هزاران لوح سنگي، مهرهاي سلطنتي، مجسمه‌هاي زيباي ساخته‌شده از سنگ و سفال و هزاران شيء تاريخي ساخته‌شده از طلا و برنز است. با اين وجود، معلوم نيست كه چقدر از كل آثار تاريخي كشف‌شده توسط قاچاقچيان در عراق به‌دست پليس اين كشور مي‌افتد؛ ولي آمارهاي جهاني از كشف 15 تا 20 درصد آثار تاريخي يا ديگر اشياي قاچاق از قاچاقچيان توسط پليس كشورهاي مختلف خبر مي‌دهند. سوال ديگري كه ذهن باستان‌شناسان را از جمله دكتر استون به خود مشغول كرده، اين است كه آثار تاريخي قاچاق‌شده در نهايت از كجا سردر مي‌آورند؟ پاسخ اين سوال را در تيترهاي رسانه‌هاي معتبر جهان مي‌توان يافت: ــ ماه ژوئن، 11 شيء تاريخي كشور عراق از جمله تعدادي مهر سلطنتي توسط پليس فيلادلفيا كشف شدند. ــ اردن 2466 شيء تاريخي عراق را از جمله سكه‌هاي طلا، جواهرات و نسخه‌هاي خطي به عراق برگرداند. ــ سوريه در دو مرحله 740 شيء تاريخي عراق را كه به اين كشور قاچاق شده بودند، بازگشت داد. ازسوي ديگر، هم‌چنان خريد و فروش آثار تاريخي عراق ازسوي سايت حراجي اي‌باي (ebay) ادامه دارد و در دوماه گذشته، ده‌ها شيء از تمدن‌هاي منطقه‌ي بين‌النهرين، بويژه تمدن سومريان در اين سايت به حراج گذاشته شده‌اند. استون هم‌چنين گفت: پرسشي كه در طول پنج سال گذشته براي من بي‌پاسخ مانده، اين است كه قاچاقچيان آثار تاريخي چگونه محل دقيق محوطه‌هاي تاريخي ناشناخته را كشف مي‌كنند. چون من بعيد مي‌دانم كه آن‌ها به ماهواره‌هاي تحقيقاتي دسترسي داشته باشند. او براي اثبات ادعاي به دو محوطه‌ي تاريخي از قوم پارتيان اشاره كرد كه به‌تازگي غارت شده‌اند. در اين شرايط، اين پرسش بي‌پاسخ مي‌ماند كه براي محوطه‌هاي تاريخي عراق چه بايد كرد؟ انتهاي پيام