در هفته معلم و به بهانه بزرگداشت مقام استاد، به محضر دكتر عباس بازرگان استاد دانشگاه تهران و پايه گذار نظام اطلاعات آمارى آموزش عالى كشور در مؤسسه تحقيقات و برنامه ريزى علمى آموزشى و مؤسس انجمن پژوهشهاى آموزشى ايران رفتيم.

به گزارش سرويس صنفي آموزشي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، دكتر عباس بازرگان كه در ششمين دهه از زندگي خويش به سر مي‌برد، همچنان با روحيه‌اي خستگي ناپذير به تلاش‌هاي بي پايان علمي‌ خود ادامه مي‌دهد.

عباس بازرگان بيش از 10 سال است دركرسى استادى دانشگاه تهران مشغول به كار است و تاكنون حدود هفتاد مقاله علمى در نشريات بين المللى منتشر و بيش از 15 جلد كتاب تاليف و ترجمه كرده است.

در ارتباط با نقش علمي استاد همين بس كه وي در شكل‌گيري و تاسيس بسياري موسسات پژوهشي و رشته‌هاي تحصيلي در زمينه اندازه گيري و ارزشيابي آموزشي در كشور نقش اساسي داشته است.

دكتر بازرگان داراي مدرك دكتري در رشته تحقيقات آموزشي دانشگاه پيتسبورگ امريكا است، وي پس از پايان تحصيلات خود در سال 1353 به ايران بازگشت و با رتبه دانشيار تدريس را آغاز كرد و طي آن دوره كارشناسي ارشد رشته اندازه گيري و ارزشيابي آموزشي را به تصويب رساند و دو سال پس از آن، اين رشته به عنوان اولين رشته اندازه گيري و ارزشيابي كشور در دانشگاه تهران تاسيس شد.

تاسيس دوره كارشناسي ارشد رشته تحقيقات آموزشي در دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران از ديگر فعاليت‌هاي استاد در طي اين سالهاست كه براي اولين بار در كشور در اين رشته در سال 75 دانشجو پذيرش شد كه پس از آن دانشگاه‌هاي ديگر نيز به پيروي از دانشگاه تهران اقدام به تاسيس اين دوره كردند.

به اعتقاد دكتر بازرگان، اين دوره كه يكي از دوره‌هاي موفق تحصيلات تكميلي كشور است، هرساله تعدادي زيادي نيرو متخصص را راهي مراكز آموزشي دانشگاهي،‌ وزارت آموزش و پرورش و حتي صنعت مي‌كند و ميزان تقاضا براي دانش‌آموختگان اين رشته بسيار زياد بوده و بسياري از دانشگاه‌هاي تازه تاسيس كشور هم علاقمند به تاسيس اين رشته هستند.

تدريس و اجراي چندين طرح تحقيقاتي از ديگر فعاليتهاي ثمربخش استاد است كه از آن جمله مي‌توان به طرح‌هاي تحقيقاتي مربوط به ارزيابي دروني كيفيت گروه‌هاي آموزشي دانشگاهي اشاره كرد كه تدوين اوليه اين طرح مربوط به سال 1376 است.

بر اساس اين طرح، طي 10 سال گذشته، 15 پايان‌نامه ارشد و دكتري درباره مسائل مربوط به چگونگي ارزيابي دروني كيفيت گروه‌هاي آموزشي دانشگاهي به اجرا درآمده است. هدف از اين ارزيابي، ‌كمك به استقلال و خود تنظيمي امور گروه‌هاي آموزشي دانشگاهي است كه گامي اساسي در ترويج فرهنگ كيفيت در آموزش عالي بوده است.

اجراي اوليه اين طرح بين سالهاي 76 تا 79 با كمك وزارت بهداشت در همه دانشگاه‌هاي علوم پزشكي صورت گرفت و چهار گروه آموزش پزشكي شامل گروه طب اطفال، گروه پزشكي داخلي، گروه زنان و گروه جراحي موفق به ارزيابي دروني شدند. اين موفقيت باعث آشنايي اعضاي هيات علمي اين گروه‌ها با ضرورت ارزيابي دروني در بهبود كيفيت آموزش پزشكي، شفاف‌سازي رسالت گروه‌ها و اهداف آموزشي آنها در قالب رسالت دانشگاه‌ها شده است.

از سال 1379 وزارت علوم، تحقيقات و فناوري نيز با توجه به تجارب موفق ارزيابي دروني دانشگاه‌هاي علوم پزشكي علاقمند به پيگيري ارزيابي كيفيت از طريق ارزيابي دروني در برنامه توسعه آموزش عالي شد كه پس از تصويب بودجه مربوطه در سازمان برنامه و بودجه اين ارزيابي در دانشگاه‌هاي غير پزشكي نيز آغاز شد كه در اجراي اين طرح موفقيتهاي قابل توجهي حاصل شده است و نزديك به500 گروه علاقمند به ارزيابي دروني شده‌اند.

گفتني است، دانشگاه تهران نيز طي 10 سال گذشته قدم‌هاي موثري در راستاي ارزيابي كيفيت علمي دانشگاه برداشته است و در همين راستا مركز ارزيابي كيفيت دانشگاه تهران در اسفند 84 تاسيس شد كه هدف از تاسيس آن برنامه ريزي و پيگيري انجام ارزيابي كيفيت فعاليت‌هاي علمي دانشگاه تهران و برنامه ريزي براي ارتقا اين فعاليت‌هاست.

در اين روزها كه بحث ارزيابي و رتبه‌بندي دانشگاهها موضوع روز عرصه آموزش عالي كشور و جهان اسلام است، به سراغ دكتر عباس بازرگان، استاد دانشگاه تهران و از بنيانگذاران دانش‌ اندازه گيري و ارزشيابي آموزشي در كشور رفتيم.

با استاد در اتاق 212 دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران ديدار كرديم، اتاقي مملو از كتابهاي فارسي و لاتين، به نحوي كه استاد در بين قابي از كتابها قرار گرفته بود.

استاد روبروي كامپيوترش نشسته بود و سخن مي‌گفت و در حين گفت‌وگو بارها براي تاكيد بر اهميت موضوع به نتايج مقالات و كتبي اشاره مي‌كرد كه در زندگي علمي خود نگاشته بود.

سيستم كنوني رتبه‌بندي دانشگاههاي كشور از نظرعلمي قابل تاييد نيست

دكتر عباس بازرگان درباره كارايي سيستم ارزيابي كيفي اساتيد دانشگاه‌ها، اين ارزيابي را بسيار فراتر از فرمهاي ارزشيابي و پرسشنامه‌هاي موجود دانست و توضيح داد: ارزيابي دانشگاهي عمل پيچيده‌ايست و شامل ارزيابي برنامه درسي، ارزيابي يادگيري دانشجو، ‌ارزيابي عملكرد هيات علمي، ‌ارزيابي فرايند ياددهي- يادگيري، ارزيابي دانش آموختگان از نظر مهارت‌هاي كسب شده و ارزيابي پيامدهاي حاصل از فعاليتهاي دانشجويان در جامعه است و اين نوع ارزيابي هيات علمي به دانشجو كمك كند و باعث ارتقاي كيفيت يادگيري او شود.

وي افزود: ارزيابي اعضاي هيات علمي دانشگاه‌ها بايد با نمايان سازي كوشش‌هاي مجدانه هيات علمي در جهت توليد علم ، باعث بالندگي دانشگاه‌ها و ارتقاي علمي جامعه شود و براي ارزيابي كيفي نيازمند سيستمي كارا هستيم كه بتواند باعث توسعه هيات علمي دانشگاه‌ها نيز شود.

دكتر بازرگان با بيان اينكه هر دانشگاهي بايد برنامه توسعه هيات علمي خود را طراحي كند، اظهار كرد: متاسفانه هنوز در دانشگاه‌هاي كشور در راستاي تدوين برنامه توسعه هيات علمي و استفاده از برنامه‌هاي ارزيابي اقدامي صورت نگرفته است كه اميد است با تدوين اين برنامه و با كمك مركز ارزيابي كيفيت دانشگاه تهران، قدم‌هاي بعدي با موفقيت برداشته شود.

استاد گروه مديريت و برنامه‌ريزي آموزشي دانشگاه تهران در ادامه با انتقاد از سيستم كنوني رتبه بندي دانشگاه‌هاي كشور، اذعان كرد: متاسفانه رتبه‌بندي دانشگاه‌ها از نظر علمي قابل تاييد نمي‌باشد و ايرادات زيادي بر رتبه‌بندي دانشگاهها وارد است كه از آن جمله مي‌توان به نتايج پژوهش سازمان ارزيابي كيفيت استراليا (AQUA) اشاره كرد.

وي افزود: براساس اين تحقيق، انتخاب ملاكها و نشانگرها در الگوي رتبه‌بندي كاملا اختياريست و مبناي علمي آنها از نظر پژوهشي ضعيف است، ‌انتخاب ضرايب ملاكها در اين الگو كاملا اختياريست، در اين الگو نمي‌توان دانشگاه‌هاي جامع و تخصصي را مورد مقايسه قرار داد، ‌برخي از ملاكهاي گنجانده شده در الگوهاي رتبه‌بندي متاثر از نظر افراد بوده و تحت تاثير اثرات عوامل به جز كيفيت علمي دانشگاه‌هاست، قابليت اعتماد و اعتبار داده‌هاي مورد استفاده در الگو ترديدآميز است، معمولا نتايج حاصل از الگوي رتبه‌بندي با كيفيت علمي همبستگي قوي ندارد و در نتيجه چنين الگوهايي علي الاصول، ارتقاي كيفيت كل نظام آموزش عالي كشور را به بار خواهد آورد.

دكتر بازرگان در ادامه استاد را فردي خدمتگزار به جامعه دانست و اظهار كرد: استاد، انساني كمال جوست كه در جهت خدمت به خلق خدا قدم بر مي‌دارد و علي الاصول انتظاري از جامعه ندارد ولي قدرشناسي از زحماتش را اعماق قلبش آرزومندست.

وي افزود: در حقيقت همه انسانهاي جامعه و بندگان خدا بايد به عنوان شهروند درجه يك محسوب شوند و كساني كه به شهروند درجه دو قائلند در حقيقت به مقام انسان توجه ندارند و استاد كسي است كه انسانهاي جامعه راياري كند تا به مقام شهروند آگاه و مسئوليت پذير نائل شوند.

اين استاد دانشگاه‌ با بيان اينكه هزاره سوم، قرن يادگيريست، خاطرنشان كرد: در دنياي قرن 21، ‌تكنولوژيهاي دانش بر، حرف اول را مي‌زنند و دانش داراي يك مقام خاص اجتماعي است كه مي تواند كشورها را از يكديگر متمايز كند.

وي افزود: فناوري اطلاعات و آشنايي با مهارتهاي پژوهشي به همه طالبين دانش اين امكان را مي‌دهد كه هر آنچه را مي‌خواهند بياموزند واصل اساسي ميزان علاقه دانشجويان به يادگيري است، بنابراين چنانچه دانشجويان علاقه مندي كافي به يادگيري داشته و وقت و تلاش كافي صرف اين مهم كنند ديگر تفاوتي ندارد كه دانشجوي دانشگاه دولتي يا آزاد و يا پيام نور باشند البته در اين راه ارزيابي كيفيت سيستمهاي آموزش عالي بايد نقش اساسي را ايفا كنند.

دكتر بازرگان با بيان اينكه ويژگي اصلي دانشجو، طالب علم بودن است، اظهار كرد: اساتيد به واقع به دنبال دانشجويان جوياي علم هستند و اين مساله مصداق اين مثل معروفست كه «مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد».

وي در خاتمه ابراز اميدواري كرد : اميد است نظام ارزيابي و اعتبار سنجي آموزش عالي ايران از مرحله پژوهشي به مرحله ساختار سازي حركت كند و شاهد استقرار چنين نظامي در آينده نزديك باشيم.

انتهاي پيام