استان اصفهان با پيشينه‌ي كهن و چند هزار ساله‌ي خود، آثار و بناهاي تاريخي بي‌نظيري را با جغرافياي متنوع و وسيعي دارد كه از يك سو تا خلوت روياگونه‌ي كوير و ازسوي ديگر به بلندي‌هاي خيال‌انگيز كوهستان‌ها و از سمتي ديگر تا جلگه‌هاي جادويي و زيباي زاينده‌رود مي‌رسد. اين منطقه به‌تنهايي موزه‌اي از جاذبه‌هاي فرهنگي و گردشگري است؛ موزه‌اي كه آوازه‌اش قرن‌هاست، در گوش گيتي پيچيده و نامش همواره بر سر زبان‌ها بوده است. اين استان با ميراث گران‌بهايي كه در گوشه و كنار خود با وجود شهرهاي تاريخي و ارزشمندي مانند ابيانه، كاشان، نطنز و نجف‌آباد دارد، روند همگام شدن با صنعتي را طي مي‌كند كه سرمايه‌اش جاذبه‌هاي هنري، تاريخي و طبيعي سرزمين‌ها است.
به گزارش خبرنگار بخش ايران‌شناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، شهر تاريخي نجف‌آباد در استان اصفهان با قدمتي حدود 300 سال در زمان شاه‌عباس اول صفوي و به پيشنهاد شيخ بهايي براساس اصول علمي شهرسازي و در راستاي اهداف و برنامه‌هاي شيخ بهايي، با نقشه‌ي كامل و جامعي بنا شده است، به حدي كه انديشه و دستان توانمند شيخ بهايي نقشه و بافت شهري را با شكل و نظام شهري امروزي آن، از همان ابتدا در هيات يك محل مسكوني پايه‌ريزي كرد؛ به‌گونه‌اي كه بعدها ميداني جديد براي كار و فعاليت ساكنان آن به‌عنوان يك مركز مهاجرپذير و داراي آداب و سنن و فرهنگ خاص و تا حدودي مستقل از اصفهان سامان يافت و با برنامه‌اي دقيق پس از احداث 17 رشته قنات از 60 كيلومتري اين شهر، آب شرب ساكنان تامين و وسيله‌ي توسعه و آباداني شهر فراهم شد.
«آندره زيگفريد» در مقاله‌ي سازگاري ايراني، نجف‌آباد را تنها شهر مستثنا از بي‌نظمي حاكم بر شهرسازي ايران و عدم وجود هيچ قانون و هدف پيش‌بيني‌شده در ساخت شهرها دانسته و گفته است: «فقط شهر نجف‌آباد اصفهان را از اين جهت مستثنا ديدم. اول دفعه كه آنجا رفتم تصور مي‌كردم، شهرداري نجف‌آباد، شهر قديم را يكسره كوبيده و خيابان‌كشي و كوچه‌بندي تازه و منظمي كرده است. بسيار متعجب شدم كه چه شانسي، مساجد نسبتا با روح و ميدان‌هاي مشجر مصفاي آنجا داشته كه تصادفا بر خيابان‌هاي احداثي يا موازي آن‌ها قرار گرفته‌اند. هيچ گوشه‌اي از آن‌ها بريده يا پريده نشده، ولي پس از مختصر گردشي در شهر معلوم شد كه شهرسازي نجف‌آباد به هيچ‌وجه تازه و مربوط به دوران اخير نيست».
در هر صورت، نجف‌آباد با سه قرن قدمت داراي آثار تاريخي زيادي است كه از مهم‌ترين اين آثار كه تاكنون مورد توجه اداره‌ي ميراث فرهنگي و گردشگري نجف‌آباد نيز قرار گرفته است، برج‌هاي «جوي خارون» يا «هفت برج» است كه اكنون بيشتر به‌عنوان «ارگ شيخ بهايي» شناخته مي‌شود. اين اثر به‌صورت هفت برج منفرد از هم و با ارتفاع حدود 14 متر ساخته شده است كه به‌وسيله‌ي ديواري كاهگلي با ارتفاع پنج متر به هم وصل شده‌اند. اين برج‌ها كه در گذشته، براي فراهم كردن كودهاي حيواني (پرندگان) احداث شده، براي مصارف كشاورزي مورد استفاده قرار مي‌گرفته‌اند و معماري خاصي دارند. اين مجموعه، حصار باغي به مساحت حدود سه هزار متر مربع داراي هشتي و اتاق‌هايي در بالا و پايين و زيرزمين دارد.
ارگ شيخ بهايي در ضلع جنوب شرقي نجف‌آباد و در محله‌ي جوي خارون (بلوار بهارستان) واقع شده به ثبت آثار ملي رسيده است. اين ارگ در سال 1382 به همت شوراي اسلامي شهر و شهرداري نجف‌آباد بازسازي و مرمت شد و به‌عنوان نخستين مجموعه‌ي گردشگري غرب استان اصفهان در سال 1384 به بهره‌برداري رسيد.
از ديگر آثار تاريخي اين شهر از برج‌هاي دوقلوي صفا (آق غلام‌علي) مي‌توان نام برد؛ اين دو برج كبوتر پلان‌هاي مستطيل‌شكل دارند و در خانه‌ي متروكه‌اي واقع شده‌اند و معماري مشابهي به هم دارند. برج‌هاي دوقلوي صفا به ثبت آثار ملي رسيده‌اند، ولي چون مالك خصوصي دارند، معلوم نيست كه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تاكنون چقدر براي از متروكه درآوردن اين دو برج كه از نمونه برج‌هاي بسيار نادر نيز به شمار مي‌روند، تلاش كرده است. برج‌هاي دوقلوي صفا در خيابان دكتر شريعتي، كوچه‌ي صفا در كنار مسجد صفا قرار دارند و تاكنون هيچ مرمت و بازسازي روي اين دو برج بسيار نادر صورت نگرفته است.
عصارخانه‌ي آقا نيز يكي ديگر از آثار تاريخي اين شهر 300 ساله است كه به‌عنوان نخستين و قديمي‌ترين عصارخانه‌ي شهر در مركز بازار واقع شده و فقط فضاي تيرخانه آن باقي مانده است كه در آن دو پاچال، دو تير بزرگ و يك سنگ آسياب با كتيبه‌اي شامل آيه‌اي از قرآن به تاريخ 1094 هجري قمري و به خط استاد محمدحسن الاحامي وجود دارد. اين عصارخانه اكنون به ثبت آثار ملي رسيده است، ولي هيچ توجهي به آن نمي‌شود و چون در مركز بافت قديم شهر در وسط بازار قرار گرفته است، دست‌فروشان از در چوبي آن به‌عنوان حريم مغازه‌ي خود استفاده مي‌كنند.
از ديگر آثار تاريخي نجف‌آباد به آثاري چون قدمگاه، باغ حاجي‌آباد، مسجد جامع دهق، قلعه‌ي سنگي علويجه، قلعه‌ي قمشلو، قنات كهريز، حمام اخوت، حمام كهنه، مزرعه‌ي بلمچه به‌عنوان قديمي‌ترين واحد كشاورزي شهر، امامزاده ساره مريم معروف به چهل دختران در جوزدان، امامزاده شمس‌الدين محمد در ارتفاعات جنوب غربي علويجه، بقعه‌ي پيرمحمد در جوزدان و امامزاده عبدالله در نهضت‌آباد مي‌توان اشاره كرد.
درباره‌ي وجه تسميه‌ي شهر نجف‌آباد در متون و اسناد آمده است كه وقتي شاه‌عباس اول صفوي، پول و جواهرات بسياري براي آرامگاه حضرت علي (ع) در نجف اشرف درنظر گرفت و تصميم به فرستادن آن‌ها را به شهر نجف عراق داشت، شيخ بهايي ـ دانشمند و عارف بزرگ دوران صفوي ـ نزد شاه‌عباس رفت و اظهار كرد كه ديشب در خواب، حضرت علي (ع) را زيارت كرده است و ايشان فرموده‌اند: نجف را به جواهرات شما نيازي نيست، اين پول را صرف ساخت شهري در نزديكي اصفهان كنيد. اين گفته‌ي شيخ بهايي و پذيرش آن توسط شاه‌عباس اول سبب شد كه اين شهر ايجاد و به ياد نجف اشرف، نجف‌آباد ناميده شود. البته آن‌چه اكنون از آثار تاريخي در اين شهر وجود دارد، بيشتر به دوره‌ي قاجار متعلق است.
اين شهر نيز بعد از ساخت و سازهاي چند طبقه‌اي ساختمان‌ها درحال از دست دادن ريتم و نظام شهري قانونمند قديمي خود است و اگر سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در غرب استان اصفهان به اين مساله بي‌توجه باشد، هجوم بي‌رويه‌ي ساخت آپارتمان‌ها و آسمان‌خراش‌ها اين شهر تاريخي را نيز از چشم مي‌اندازد.
انتهاي پيام
نظرات