طرح جامع ، فاقد برنامه ريزي براي بهبود شرايط كيفي زندگي در جنوب شهر

 نقطه ضعفي كه با پيشنهادات بلند پروازانه پوشيده مي‌شود

پيشنهاداتي غير قابل تحقق و يا بي تأثير در زندگي مردم جنوب شهر

به نظر مي رسد كه طرح جامع تهران نه تنها فاقد برنامه ريزي براي بهبود شرايط كيفي زندگي در جنوب شهر تهران است‏‏‏‏‏، بلكه وضعيت نامتعادل ميان شمال و جنوب شهر را تثبيت كرده است .

به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران، ايسنا دكتر ناصر براتي عضو هيأت علمي دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه بين‌المللي امام خميني در مقاله‌اي انتقادي درباره طرح جامع تهران كه در اختيار دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) قرار داده است، با بيان اين مطلب، به بررسي عوارض اجراي اين طرح در تثبيت و تقويت اختلافات فاحش اجتماعي و طبقاتي موجود بين شمال و جنوب شهر تهران پرداخته است و مي‌گويد:

مسولين طرح براي مستتر كردن و سرپوش گذاشتن بر اين نقطه ضعف اساسي خود، به طرح پيشنهادات بلند پروازانه اي مي پردازند كه يا امكان تحقق ندارند و يا تحقق آنها‏، تنها با سرمايه گذاري هاي عظيم دولتي و در سطوح پيشرفته اي محقق خواهد شد كه مردم جنوب شهر امكان مشاركت و بهره‌مندي از آن ها را نخواهند داشت و عملا همچون پالايشگاه تهران‏ و يا ساختمان فعلي سازمان بورس اوراق بهادار‏، هيچ تأثيري در بهبود كيفيت زندگي مردم جنوب شهر نخواهند داشت.

دوگانگي رويكرد ليبراليستي در بخش اقتصاد شهري

و رويكرد سوسياليستي و ايده هاي تخيلي آرماني در بخش كالبدي

شعار ايجاد مركز تجارت جهاني در مناطق جنوب شهر

 بدون زمينه سازي، غيرقابل تحقق 

وي در اين مقاله رويكرد ليبراليستي و نئوليبراليستي در بخش اقتصاد شهري و رويكرد سوسياليستي و كمونيستي و ايده هاي تخيلي - آرماني در بخش كالبدي طرح جامع تهران را يك تناقض و دوگانگي آشكار مي نامد و متذكر مي‌شود: به ويژه پيشنهادهاي كالبدي مطرح شده در مورد مناطق جنوبي تهران‏، كه معمولاً با مداخله مستقيم و گسترده دولت و شهرداري و سرمايه گذاري هاي همراه با سوبسيد امكان پذير هستند‎، از جمله پيشنهاد ايجاد مركز اقتصاد جهاني در اين مناطق‏، اقداماتي غير عملي هستند.

 دكتر براتي با اشاره به اين‌كه اين دو گانگي در موارد ديگري هم در اين طرح ديده مي شود، مسؤلين طرح جامع تهران را در برابر اين پرسش قرار مي دهد كه چگونه يك برنامه توسعه يكپارچه و منسجم شهري مي تواند در بخش‌هاي مختلف پايه نظري خود را به دلخواه، تا اين حد تغيير دهد؟

دكتر براتي در ادامه مقاله خود توضيح مي دهد: توجه به رويكرد ليبراليستي اقتصاد شهري طرح جامع تهران و رويكرد كلي اقتصاد كشور در جهت‏ كاهش نقش دولت در بخش تصدي گري، نشان مي‌دهد كه عملا اجراي پروژه‌هاي بزرگ عمراني شهر، بر عهده سرمايه گذاران بخش خصوصي خواهد بود، و بخش خصوصي نيز تنها اجراي طرح هاي جدي اقتصادي در بخش شمالي شهر را بر مي‌گزيند. بنا بر اين عملا هيچ گونه ساز و كار اجرايي براي تحقق آنچه كه در مورد جنوب شهر پيشنهاد داده شده است، وجود ندارد.

وي تأكيد مي كند: در واقع اين طرح پيشنهاداتي را براي حل اختلاف طبقاتي ارائه مي دهد كه عملا يا تحقق نمي يابند و يا تحقق آنها تأثيري در بهبود كيفيت زندگي و كيفيت محيط زيست مردم جنوب شهر نخواهد داشت.

وي در بخش ديگري از مقاله خود مي گويد: آقاي شفيق مدير عامل شركت مشاور مادر طرح جامع تهران، از محورهاي بين بزرگراه بعثت‏، خيابان شوش، و منطقه قلعه مرغي و خيابان فداييان اسلام به عنوان مركز تجارت جهاني شهر سخن مي گويد و تأكيد مي كند كه شرايطي را ايجاد مي كنيم كه بنگاههاي بزرگ اقتصادي براي استقرار در اين محور اولويت داشته باشند، اما آيا طرح جامع تهران براي چگونگي عملياتي شدن اين ادعا در محورهاي بزرگ پيش گفته كه يكي از پيچيده ترين و پر مسئله ترين بافت هاي شهري تهران محسوب مي شوند، سخني دارد و آيا صرفاَ با طرح شعارهايي چنين بلند پروازنه، مي توان مدعي رفع شكاف شمال و جنوب شهر تهران در برنامه ريزي پيچيده اي كه طرح جامع عهده دار آن شده است شد. اين در حالي است كه از سوي ديگر اعلام شده است ساختمان دوقلوي تجارت جهاني، در تپه هاي نصر و در ضلع شمالي برج ميلاد ساخته مي شود. 

دكتر براتي از سوي ديگر به اين نكته اشاره مي كند كه عمده اهداف اعلام شده از سوي مسعود شفيق، مدير شركت مشاور مادر طرح جامع تهران، متمركز در شمال شهر بوده و طرح جامع تهران به نحو واضح و مشخصي از مسائل پيچيده جنوب تهران كه هر روز ابعاد اقتصادي - اجتماعي گسترده تري به خود مي گيرد، غفلت كرده است. 

دستاوردهاي طرح جامع‏، در تناقض با ادعاي مسولان تهيه كننده آن

 در از بين بردن شرايط دوقطبي شديد بين شمال و جنوب تهران

وي با اشاره به نامشخص بودن چگونگي امكان تحقق گفته آقاي شفيق، مدير شركت مشاور مادر طرح جامع تهران، در مورد تلاش اين طرح براي از بين بردن شرايط دو قطبي شديد بين شمال و جنوب تهران، با بيان استدلال هايي تصريح مي‌كند: دست آوردها و خروجي هاي اعلام شده طرح جامع جديد عكس اين ادعا را نشان مي دهند .

تراكم جمعيت جنوب شهر

 8 برابر متوسط تراكم جمعيت تهران و 20 برابر حداقل تراكم در شمال شهر

تثبيت جمعيت مناطق‏

 مؤثرترين اقدام در جهت تثبيت شرايط دو قطبي بين شمال و جنوب 

وي با بيان اين‌كه يكي از احكام قطعي طرح جامع‏، تثبيت جمعيت در همه مناطق است، با توجه به تراكم بسيار بالاي جمعيتي و كمبود شديد خدمات، فضاي سبز و دسترسي مناسب در مناطق جنوبي شهر، تثبيت جمعيت مناطق را به معني تثبيت شرايط نا متعادل محيطي در جنوب شهر مي داند و تأكيد مي‌كند: در شرايطي كه تراكم جمعيت در جنوب شهر تهران بين 8 برابر متوسط تراكم جمعيت تهران و 20 برابر حداقل تراكم جمعيت در برخي از نقاط شمال شهر است، تثبيت جمعيت خود مؤثرترين اقدام در جهت تثبيت شرايط دو قطبي بين شمال و جنوب تهران است. 

نياز به آپارتمان‌هايي بيش از 20 طبقه براي تأمين فضاهاي خدماتي و عمومي در جنوب شهر

در حالي كه در طرح جامع، حداكثر تراكم مسكوني در تهران 120 درصد اعلام شده است 

وي درباره ميزان كمبود فضاهاي عمومي در جنوب تهران مي گويد: اگر بخواهيم خدمات و فضاهاي عمومي و شبكه دسترسي نسبتاً مناسب را به اين مناطق ببريم بايد تراكم مسكوني را تا حدي باورنكردني افزايش دهيم ( ساختن برج هاي بيش از 20 طبقه مسكوني در سراسر مناطق جنوبي تهران !) جالب آن است ‌كه در طرح جامع حداكثر تراكم مسكوني در تهران 120 درصد اعلام شده است (يعني ساختن ساختمان هاي مسكوني جديد بيش از دو طبقه در مناطق جنوبي تهران ممنوع است !) .

طرح جامع از سويي مدعي توسعه كاربري هاي عمومي، خدماتي و اقتصادي است

و از سوي ديگر از كاهش تراكم ساخت و ساز در حوزه هاي مسكوني سخن مي گويد 

 دكتر براتي در ادامه مقاله خود مي‌گويد: طرح جامع از سويي مدعي پيش بيني توسعه كاربري هاي عمومي، خدماتي و اقتصادي به ويژه در جنوب شهر است و از سوي ديگراز كاهش تراكم ساخت و ساز در حوزه هاي مسكوني سخن مي‌گويد، اين درحالي است كه  تنها راه حل توسعه كاربري هاي عمومي، خدماتي و اقتصادي، به ويژه در جنوب شهر، آزاد كردن زمين براي اختصاص به اين كاربري ها از طريق به ارتفاع بردن ساختمان هاي مسكوني و افزايش تراكم ( در همان منطقه و يا انتقال آن به نقاطي با تراكم كمتر و در نتيجه افزايش تراكم آن منطقه) است.

مقصود از كاهش تراكم، كاهش آن در شمال شهر است 

وي متذكر مي شود: در شرايطي كه تراكم جمعيت در جنوب شهر گاه تا 20 برابر تراكم جمعيت در شمال شهر است و آزاد كردن زمين هاي لازم براي تامين فضاهاي خدماتي در جنوب تهران نيازمند افزايش تراكم و احداث ساختمان هاي مسكوني با بيش از 20 طبقه است، روشن است كه راه حل عملي تر انتقال بخشي از تراكم مازاد جنوب شهر به نقاط كم تراكم در ساير مناطق تهران خواهد بود و در اين صورت، معناي سخن طرح جامع در خصوص كاهش تراكم ساخت و ساز، در واقع عدم ساخت و ساز در شمال شهر تهران و در نقاطي است كه ميزان تراكم در فاصله اي ناعادلانه تربا جنوب شهر قرار دارد؛ چرا كه در نقاط بحراني جنوب شهر خود به خود افزايش جدي تراكم منتفي است .

 طرح جامع راه هر گونه انتقال جمعيت و تراكم فشرده نقاط بحراني جنوب شهر را به

نقاط با تراكم پايين مي بندد 

وي ادامه مي دهد: به بيان صريح تر طرح جامع تهران به نفع شمال شهر راه هر گونه انتقال جمعيت و تراكم فشرده نقاط بحراني جنوب شهر را به نقاط با تراكم پايين در ساير نقاط مي بندد. اين درحالي است كه اين طرح مي توانست براي عادلانه كردن توزيع تراكم جمعيت و در جهت اجراي توصيه هاي موسسه جايكاي ژاپن در خصوص تخليه نقاط بحراني زلزله خيز، حداقل براي انتقال بخشي از جمعيت اين مناطق كه از توان اقتصادي بالاتري برخوردار هستند، با ارائه تسهيلاتي به نقاط كم تراكم تر شهر برنامه ريزي كند.  

سرنوشت تراكم مسكوني مناطقي نكه قرار است در آن ها مركز تجارت جهاني

 تأسيس شود چه خواهد شد؟ 

 دكتر براتي سپس به طرح اين سؤال مي پردازد كه اگر قرار است در محورهاي بزرگ ياد شده در جنوب شهر آن گونه كه در سخنان آقاي شفيق آمده است، مركز تجارت جهاني تأسيس شود، وهم زمان، فضاهاي خدماتي و عمومي نيز در اين مناطق توسعه يابد، تراكم نيز در شمال شهر كه گاه يك بيستم تراكم برخي از نقاط جنوب شهر است افزايش نيابد، سرنوشت تراكم مسكوني موجود در مناطقي كه قرار است در آن‌ها مركز تجارت جهاني و خدمات عمومي و دسترسي هاي  گفته شده تأسيس شود چه خواهد شد؟ آيا قرار است مردم ساكن در اين مناطق از تهران اخراج شوند و يا طرح جامع ساخت آپارتمان هاي بيش از 20 طبقه را در اين مناطق توصيه مي‌كند كه با آنچه كه خود درمورد عدم ارائه تراكم بيش از 120 درصد در خود اين طرح آورده شده است، در تناقض است؟

وي در ادامه با اشاره به وضوح و آشكاري تناقضات پيش گفته در طرح جامع تهران، بار ديگر مسؤلين تهيه كننده اين طرح را در برابر اين پرسش قرار مي دهد كه: چگونه ادعا مي شود قرار است دوگانگي شديد موجود بين شمال و جنوب تهران بر اساس اين طرح رفع شود؟  

 تناقض  طرح جامع با مطالعات زلزله موسسه جايكاي ژاپن

جايكا: منطقه 17 امشب تخليه شود بهتر از فرداست

طرح جامع تهران: جمعيت مناطق تثبيت شود

 دكتر براتي در ادامه مقاله خود طرح جامع تهران را در تناقض با پيشنهادات مؤسسه جايكاي ژاپن درباره زلزله تهران مي خواند و مي گويد: در حالي كه موسسه جايكا در پايان مطالعات خود قبل از آغاز مطالعات طرح جامع جديد تهران به علت مخاطات زلزله توصيه مي كند منطقه 17 اگر امشب تخليه شود بهتر از فردا است، طرح جامع تهران بر تثبيت جمعيت مناطق تأكيد مي كند.

وي تأكيد مي‌كند: مسلماً، اين ساختار، به تثبيت و تقويت اختلافات فاحش اجتماعي و طبقاتي موجود بين شمال و جنوب شهر تهران، كه خود مايه و پايه بسياري از معضلات ديگر شهرتهران است ، خواهد انجاميد.

مسعود شفيق: 

بيشترين تجاوزات به عرصه هاي حياتي و عمومي شهر در دامنه هاي البرز و شمال شميران رخ داده است

دكتر براتي:

 آيا واقعا تجاوز به عرصه هاي حياتي و عمومي در شمال شهر بيشتر از جنوب شهر است؟

 وي در ادامه مي‌گويد: آقاي شفيق مدعي آن هستند كه بيشترين تجاوزات به عرصه هاي حياتي  و عمومي شهر در دامنه هاي البرز و شمال شميران رخ داده است و تذكر مي‌دهند: آن‌جا آب‌خيز و پيشاني تهران است و شرايط طبيعي آن بايد كاملا پايدار بماند؛ اما جاي سؤال اين جاست كه آيا واقعا تجاوز به عرصه هاي حياتي و عمومي در شمال شهر بيشتر از جنوب شهر است؟ 

مسعود شفيق:

 بيش از 90 در صد محور هاي واقع  در كوهساران آيين نامه 2800 را رعايت نكردند

دكتر براتي :

 آيا واقعا شمال شهر اين اندازه مشكل دارد كه شما از مشكلات جنوب شهر غافل شويد و هيچ اشاره اي به منطقه 17 كه بحراني ترين منطقه تهران در شرايط وقوع زلزله است نداشته باشيد؟

همه مي‌دانند كه مشكلات جنوب تهران با شمال شهر قابل مقايسه نيست،

 جز آن‌كه شهروندان را به دو دسته درجه يك و دو تقسيم كنيم 

دكتر براتي ادامه مي دهد: آقاي شفيق همچنين مي گويند: بررسي‌ها نشان مي دهد: 90 در صد محورهاي واقع در كوهساران آيين نامه 2800 را رعايت نكردند و ممكن است كه با يك زلزله نه چندان شديد هم فرو بريزند؛ اما بايد پرسيد: آيا واقعا شمال شهر اين اندازه مشكل دارد كه شما از مشكلات جنوب شهر غافل شويد و هيچ اشاره‌اي به منطقه 17 كه بحراني ترين منطقه تهران در شرايط وقوع زلزله است نداشته باشيد؛ اين درحالي است كه اگر چه بيشتر سخنان و تعاريف ايشان معطوف به شمال شهر است، اما همه مي دانند كه مشكلات جنوب با شمال شهر تهران قابل مقايسه نيست، جر آنكه شهروندان را به دو دسته درجه يك و درجه 2 تقسيم كنيم و مردم جنوب شهر را درجه دو فرض كنيم.

تمركز بر مسائل شمال شهر و سعي در وارونه نشان دادن مشكلات نشان دهنده آن است كه

 طرح براي جنوب شهر كاري انجام نداده 

وايشان خود نيز به اجرا شدن پيشنهادات طرح در رابطه با شمال شهر به مراتب اميدوارتر است

وي مي افزايد: تمركز آقاي شفيق بر مسائل شمال شهر و سعي در وارونه نشان دادن مشكلات شهر تهران در ذهن مسولان خود به خوبي نشان دهنده آن است كه اين طرح كاري براي جنوب شهر انجام نداده است و ايشان خود نيز به اجرا شدن پيشنهادات طرح در رابطه با شمال به مراتب اميدوارتر است تا پيشنهادات بلند پروازانه و شعارگونه اي كه اين طرح براي جنوب شهر ارائه مي دهد.

پيشنهاد پهنه چند كيلومتري شمالي - جنوبي با طول و عرض نامتعارف، به عنوان مركز شهر

نگاهي صرفاَ كالبدي

 در جهت تثبيت گروههاي اجتماعي هر منطقه

و كاستن از تعاملات اجتماعي ميان شهرنشينان شمال و جنوب شهر 

وي متذكر مي‌شود: پيشنهاد يك پهنه چند كيلومتري شمالي - جنوبي با طول و عرض نامتعارف، به عنوان مركز شهر تهران، نه تنها تحقق آن را بسيار غير محتمل مي نمايد بلكه اين نگاه صرفاً كالبدي، در صورت اجرا، موجب تثبيت گروه هاي اجتماعي در هر منطقه اي كه قرار دارند شده و از تعاملات اجتماعي بين شهرنشينان شمال و جنوب شهر ، بيش از پيش ، خواهد كاست.

دست اندركاران طرح جامع جديد تهران به دور از هياهوي سياسي و در قالب مباحث علمي و فني  

بايد توضيح دهند چگونه اين ساختار كالبدي مي‌خواهد به حل معضلات و تقابل هاي اجتماعي فعلي در تهران خاتمه

 داده يا آن‌ها را كاهش دهد

وي تصريح مي‌كند: اين امر آفتي براي روابط متقابل و رودرروي اقشار مختلف اجتماعي در تهران به عنوان يك نياز اساسي آن است و در پايان مقاله خود با تأكيد بر اين‌كه تهيه كنندگان طرح جامع جديد تهران بايد توضيح دهند كه چگونه اين ساختار كالبدي مي خواهد به حل معضلات و تقابل هاي اجتماعي فعلي در تهران خاتمه داده يا آن‌ها را كاهش دهد، اظهار اميدواري مي كند، دست‌اندر كاران تهيه طرح جامع جديد، به دور از هياهوي سياسي و در قالب مباحث علمي و فني به اين سئوالات ونقدهاي علمي ديگر پاسخ دهند و اگر آن‌ها را مي پذيرند بر اصلاح برنامه خود همت گمارده و نتيجه را مجدداً براي افكار عمومي شهر تهران اعلام فرمايند.

انتهاي پيام.