روز گذشته مراسم هفتادمين سال‌روز تولد مرتضي مميز در تالار ناصري خانه‌ي هنرمندان ايران برگزار شد. به گزارش خبرنگار بخش هنرهاي تجسمي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اين مراسم كه با حضور دوستان، خانواده، طراحان گرافيك ايراني و خارجي و دانشجويان هنر همراه بود، ساعد مشكي - مديرمسوول نشريه‌ي نشان و برگزاركننده‌ي مراسم - يادداشت تحريريه‌ي اين نشريه را خواند. سپس بن باس - دوست هلندي مرتضي مميز و بنيان‌گذار و رييس آرشيو طراحان گرافيك هلند - گفت كه از ديدن جمعيت حاضر شگفت‌زده است. باس از مميز گفت و تعلقاتي كه هر فرد در زندگي مادي درگير آن است. از گرايش به دنياي ماترياليستي، ثروت و قدرت در ميان مردم گفت و به تشريح تمايز و تفاوت مميز و زندگي معنوي و علاقمندي‌هاي وي پرداخت. اين گرافيست، روزنامه‌نگار و عكاس، مميز را طراح پركار و معلمي خواند كه مرگش خيلي‌ها را افسرده كرد؛ كسي كه وجود و توانايي‌اش را با ديگران براي بهتر شدن دنيا تقسيم كرد. به‌گمان او چيزي كه ما را متحد مي‌كند، مسائل انحصاري‌مان نيستند، بلكه آن چيزهايي هستند كه با هم تقسيم مي‌كنيم و اين همان فرهنگ است كه دنيا را يكپارچه نگه‌ داريم و زندگي كنيم؛ در دنيايي كه زيبايي و انسانيت مطرح است. وقتي كسي از دنيا مي‌رود، ديگر اسمش به‌زبان نمي‌آيد، در مجالس نيست و خوابش را نمي‌بينيم، اما مرتضي با ماست و ما به‌عنوان طراحان جهان اين‌جاييم كه وجودش را گرامي داريم. مميز نه تنها در قلب، نوشته، داستان و گفت‌وگوهاي ماست، در گفته‌ها و زندگي ما هم هست؛ از مرتضي براي سهمش در زندگي خودمان تشكر مي‌كنيم. آلن لوكرنك نيز مميز را طراح بزرگ، جهاني و نيز طراحي كه به حقيقت و خرد جمعي و تقسيم مزاياي كار گرافيك با ديگران اعتقاد دارد، دانست و تاكيد كرد كه او سهم بزرگي در معرفي طراحي گرافيك ايران داشته است. لوكرنك دوست صميمي مميز بود. او گفت: تصور مي‌كنم مرتضي هم همچون همه‌ي ما با كاركردهايي كه در دنيا وجود دارد، توانست خود را بهتر بشناسد. او به‌عنوان يك ايراني در سال‌هاي 50 درحالي كه ايران از سنت خطاطي و تصويرسازي بهره‌مند بود، به گرافيك توجه نداشت، با هدفي كه داشت، متوجه شد كه اين هنر چقدر مهم است و ضروري است آن‌را در كشورش توسعه دهد. وي اضافه كرد: به‌خوبي در كارهايش وقتي در فرانسه تحصيل مي‌كرد، مشاهده مي‌شود، مثل هر طراحي تحت تاثير چند مكتب، حتا مكتب‌هاي در تضاد با هم، بود. از گرافيك سوييس و پوسترهاي لهستاني تاثير مي‌گرفت. به اعتقاد وي، مميز دقت و ارتباط منظم و دقيق را از گرافيك سوييس و آزادي را كه در پوسترهاي لهستان بود، كسب كرده بود. دستش را آزاد مي‌گذاشت؛ براي كارهاي خلاق تحت تاثير مكتبي بودن، لزوما كپي گرفتن نيست. وي گمان مي‌كند كه اين سنت اساسا در ايراني‌ها نيست كه از كپي كردن به تاثير گرفتن برسند. طراح گرافيک فرانسوي، عنوان كرد كه درباره‌ي مميز مطلبي خوانده كه مميز تحت تاثير گرافيك ژاپن بوده است و گفت، اين مطلب برايش تازگي نداشته، چرا كه ژاپني‌ها جزو كشورهايي بودند كه فرهنگ و استيل خود را نگه داشتند و گرافيك‌شان را به‌جهان معرفي كردند. لوكرنك افزود: مرتضي متعلق به ايران بود. سعي مي‌كرد با قوانيني كه در طراحي سويسي بود و با درك از گرافيك پوستر لهستاني كار كند، اما پيش از هر چيز گرافيست ايراني بود و خيلي زود كارهايش به‌خاطر تازگي، تفاوت و ايراني بودن در دنيا جا باز كرد؛ بخصوص تايپوگرافي كه قبلا كار نشده بود. بسيار زود به‌عنوان نخستين ايراني توانست به‌عضويت انجمن انجمن‌هاي طراحي بين‌المللي درآيد. او در ادامه چنين عنوان كرد: بعد از انقلاب اسلامي، متاسفانه جنگ هشت‌ساله‌ي عراق عليه ايران اتفاق افتاد و ايران را از دنيا جدا كرد. من هم مثل بقيه فكر مي‌كردم اين هنر در ايران تمام شده باشد. وقتي سال 2001 دعوت شدم، با تعجب كشف كردم كه نه‌تنها تمام نشده، بلكه گرافيك ايراني تا چه‌حد خلاق، مدرن و تعليم يافته است. در آن سفر انجمن طراحان گرافيك را كشف كردم و ديدم براي خلاقيت بيشتر با افكار باز فعاليت مي‌كنند. اين هنرمند فرانسوي گفت كه هيچ جامعه‌اي را نمي‌شناسد كه چنين انجمن ارگانيگي داشته باشند، و كارشان را هنر ببينند تا لباس قلابي تبليغات. مي‌دانم اين هم كار مميز بوده كه با تلاش سخت به‌تنهايي شروع كند و بتواند آن‌را در يك راستا، تبديل به سيل خروشان كند و اتحاد نيروي عظيمي را به‌وجود ‌آورد. لوكرنك گفت: از همان ابتدا مميز مي‌دانست كه تحصيلات چقدر براي اين رشته مهم است؛ چقدر جنگيد تا اين رشته را از سلطه‌ي نقاشي درآورد و به رسميت بشناساند و بهترين طراحان را به‌عنوان استاد دعوت كند و نتيجه مشاهده مي‌شود و طراحي گرافيك ايران يكي از متحرك و بااصالت‌ترين رشته‌هايي است كه به‌سرعت جايگاهي را در دنيا به‌خود اختصاص مي‌دهد. اين گرافيست بين‌المللي تصريح كرد كه هيچ چيز ابدي نيست؛ مثل مكتب‌ها؛ مكتب لهستان از بين رفت، حتا اگر نقش پررنگي را بازي كرده باشد. كسي چه‌مي‌داند كه اين اتفاقي كه در ايران افتاده، چقدر دوام پيدا كند، اما معتقدم از بين نمي‌رود چون خوب تعليم داد شده و اعضاي انجمن براي نگه‌داري آن مي‌كوشند و تاريخچه‌اي چون مميز پشت سرخود دارند. آلن لوكرنك در جشن تولد 70سالگي پير گرافيك ايران گفت: احترام مي‌گذارم به مميز به‌عنوان طراح گرافيك درجه يك و گرافيست مدرن؛ احترام به خاطر پايه‌گذاري گرافيك در دانشگاه تهران، بيشتر از هر چيزي به‌عنوان يك انسان به او احترام مي‌گذارم كه با هوش و ذكاوتش گرافيك ايران را جذاب و خاص كرد. بدون هوش، ذكاوت و قلب رئوف او اين امر امكان ندارد. كمتر كسي در قلبم به راحتي جا مي‌گيرد و افتخار مي‌كنم كه دوست او هستم. به گزارش ايسنا، اين مراسم با سخنراني آيدين آغداشلو ادامه پيدا كرد. او گفت كه در طول زمان پس از درگذشت مميز دهمين‌بار است كه در جلساتي كه براي تجليل و يادبودش بوده، حاضر شده و 20 مقاله در اين مدت نوشته است، اما در عين حال خلاصه و جمع‌بندي آن‌چه را تا به حال به تكرار گفته، تشريح كرد؛ تاثير و اهميت مميز چه بود، از كجا تاثير گرفت و چگونه به فرهنگ گذشته‌ي خود پاي‌بند ماند. به گمان آغداشلو، مميز از هنرمندان معاصري است كه ذره‌اي در حقش فروگذار نشده؛ همه چيز از ياد مي‌رود، ولي مردم اصيل و فرهنگ‌دوست ما در ياد مي‌دارند كه وامدار چه كسي و چه كساني هستند. آدم‌ها، مكتب‌ها، سبك‌ها، شيوه‌ها پديدار مي‌شوند، قد مي‌افرازند و از ميان مي‌روند و آن‌چه باقي مي‌ماند، معنا و مفهوم تداوم زندگي هنرمند و يا فرهنگ در طول تاريخ معاصر است. وي سپس به چند بخش اشاره كرد كه نخستين آن‌ مساله گرافيك ايران پيش از مرتضي مميز بود. او با اشاره به اين‌كه گفته مي‌شود گرافيك با مميز آغاز شده، و درعين حالي كه لقبي كه براي مميز تثبيت شده از ياد نمي‌بريم، يادآور شد: اما بخشي از مميز آغازگر نوعي از نگاه به گرافيك گذشته و تجديد حيات و جان بخشيدن به آن است؛ والا كساني كه تصاوير زيباي چاپ سنگي دوره قاجار را خلق كردند، بودند و چه كساني كه با سعي فراوان به‌رغم نبودن وسايل و امكانات كافي با مشقت بسيار گرافيك را به‌عنوان هنري فرعي و در جوار نقاشي راه بردند. او تاكيد كرد كه ديد واقع‌گرايانه و نقادانه را كه سعي كرده در همه عمر داشته باشد، نگه ‌داشته، اضافه كرد كه گرافيك ايران از دهه‌ي بعد از شهريور 20 نوع ديگري شد و آفاق‌هاي جديدي را تجربه كرد. رنجي كه گرافيست‌هاي اجرايي، نه طراحان ما بردند، مثال‌زدني است. چگونگي يافتن زبان تكثير و امانت را به‌درستي منتقل كردن، امري است كه نبايد هيچ‌گاه از ياد برد. گرافيست‌هاي معتبر قبل از مميز نقاشان بزرگي بودند و حركت موازي نقاشي - گرافيك به‌صورت مرسوم وجود داشت. مهمترين عرصه‌ گرافيكي كاري بود كه در زمينه‌ي تصويرگري انجام مي‌شد. دوره‌اي كه استاد محمد بهرامي، استاد بيوك احمري و مرحوم دولو تصويرگري مي‌كردند، يكي از دوره‌هاي تعيين‌كننده در تاريخ معاصر گرافيك ايران است كه از ياد رفته و مغفول مانده است. آغداشلو همچنين گفت: گرافيك آن دوران بيشتر با مخاطبه‌ي عام با كم و بالاي خود جريان داشت؛ بخش تجربي و درعين حال احساسي بود، هرچند نمونه‌هاي درخشاني در خاطرم نمي‌آيد؛ اما هنر مستقل و مشخص شناخته نمي‌شد. او گفت، اهميت عمده‌ي شخصيت مميز به‌عنوان مهمترين گرافيست‌هاي تاريخ معاصر ما اين است كه در دروه‌ي مناسبي ظهور كرد؛ دوره‌ي انتظار ورود جريان هوا و خون تازه در رگ‌هاي گرافيك معاصر ايران. اقتصاد كمي پيشرفته‌تر بود، امكانات فني و اجرايي افزون و امكان مراوده، خارج از كشور بيشتر بود و فرهنگ ايران مخصوصا در دهه‌ي 40 آمادگي كامل داشت كه براي هواهاي تازه‌ جايي باز كند. به‌همين دليل گرافيستي از نوع مرتضي مميز، از همان دوره به‌عنوان اولين نمونه ذكر و شناخته مي‌شود. آغداشلو تاكيد كرد كه گرافيست‌هاي قدري كه كمي بعد از مميز كارشان را آغاز كردند، كم نبودند؛ او از فرشيد مثقالي و قباد شيوا ياد كرد كه موجد جريان‌هاي تازه‌اي بودند. وي ادامه داد: مرتضي مميز گرافيك حرفه‌يي فرهنگي را با ديني كه نسبت به استادش - بيوك احمري - و استاد من - محمد بهرامي - داشت، معرفي كرد. او در اين عرصه چند مساله قابل بررسي دانست و گفت: مميز آدمي كه اگر لفظ نبوغ‌آميز را درباره‌ي كارش به كار بريم، غلو نكرده‌ايم؛ او قطعا نبوغ كافي براي آغازگري داشت، چراكه با توطئه گروه‌بندي و فرقه‌هاي تشكيلاتي نمي‌شود آغازگري كرد؛ تاريخ داور خشن و بي‌گذشتي است. اين نبوغ نياز به جسارت بروز داشت. به‌گفته‌ي آغداشلو، جسارت مميز درهم شكستن مجموعه‌ي زيبايي‌شناسي پيش‌فرض‌شده‌اي بود كه گرافيك ايران به آن خو كرده بود؛ به‌همين دليل است كه شگفتي، تعجب و ناباوري با كار او آغاز مي‌شود. مميز قطعا يكي از جسورترين گرافيست‌هاي تاريخ معاصر ايران است. در كنار اين جسارت و جامع‌الاطراف بودن، يك گرافيست فرهنگي بود؛ هرچند يك گرافيست تبليغاتي، ‌تجاري مي‌توانست باشد و در جاهايي هم بود. در هر بخشي كه در گرافيك مي‌شد كار كرد، مميز كار كرد. من خودم را به‌عنوان گرافيست، هميشه تصويرگر دانستم، اما هيچ‌وقت خودم و بسياري ديگر را از حيث جامع‌الاطراف بودن در كار با مميز دهه‌ي 40 مقايسه نمي‌كنم. آيدين آغداشلو با اشاره به گفته‌هاي لوكرنك تاكيد كرد كه تحت تاثير گرافيك ژاپن بودن مرتضي مميز دور از ذهن است و كاشف كارآيي خوش‌نويسي كهن را با توضيح مي‌پذيرد. وي توضيح داد كه در فاصله‌ي دهه‌ي 40 و 50 مميز به‌بلوغ رسيد و آرام‌آرام گرد و خاكي كه خود برپا كرده بود، خوابيده و جهان را ديده و هرچه را كه لازم بود، برگرفته براي ما آورد. يك دهه طول مي‌كشد كه دستاورد دهه‌ي گذشته‌اي را ببيند. از ميان مردم و ميدان مولوي بلند شد، مخاطبه‌ي فرهنگي در بسياري از اوقات او را از عامه‌ي مردم دور مي‌كند، اما هيچ‌گاه ريشه‌هاي مذهبي، معنوي و قومي خود را نشسكست و دورشان نكرد و خوش‌نويسي، نقش‌مايه‌ها، هنر اسلامي و هرچيز ديگر را درست كشف كرد و در كارهاي خود به‌كار برد، آن‌وقت تماميتش كامل شد. سومين نكته مورد اشاره آغداشلو در اين مراسم، مديريت مميز بود. به‌زعم وي هيچ كس مانند مميز اين‌چنين به كارش عشق نورزيد كه آن را تشكيلاتي و اجرايي كند. تا آخر عمرش معلمي كرد، انجمن‌هاي متعدد راه‌اندازي كرد. گرافيك جهان را به ايران و ايران را به جهان شناساند. «بسيار دوستش داشتم، حتا وقتي از هم مكدر بوديم. هميشه فكر مي‌كردم نان سفره‌اش را به‌راحتي كه از او توقع مي‌رود، با جهان تقسيم مي‌كند.» وي افزود: گرافيك ايران اگر در هر بخش نه، اما در يك بخش بسيار مديون اوست كه آن جدي گرفته شدن گرافيك و اعتبار خاص محكم و مستقل گرافيست است. آغداشلو با خواندن اين بيت كه "مرگ چنين خواجه نه كاري است خرد" ادامه داد كه اميدوار است آخرين باري باشد كه با اندوه درباره‌ي مميز حرف مي‌زند يا اصلا حرفي بزند. به‌گفته‌ي وي مميز پيش از مردنش گفته بود قصد دارد تولد 70 سالگي‌اش را شلوغ و مجلل برگزار كند؛ به آروزيش رسيد. جشن ولادت بدون حضور او، شلوغ و مجلل با حضور دوستان، شاگردان، جوان‌هايي كه با حضورشان معناي او و فرهنگ معاصر ايران را درحالي كه اين فرهنگ را تكثير مي‌كنند، ارج مي‌نهند؛ اين اشاره خاص را نيز دارند كه ياد ما باشد كه ما هم بخش عمده‌اي از اين فرهنگ هستيم. تا وقتي مي‌ايستيم، مي‌شنويم و مي‌گذريم و چيزي در خاطره‌ي ما مي‌ماند، معنايش اين است كه تكه‌هاي متعدد و متنوع اين فرهنگ درخشانيم. اين مراسم با گشايش نمايشگاه‌ بين‌المللي 41 پوستر از 41 گرافيست بين‌المللي ادامه پيدا كرد. به گزارش ايسنا، همچنين متن خوانده‌شده توسط ساعد مشكي براي هفتادسالگي مرتضي مميز روز جمعه در اخبار بخش هنرهاي تجسمي خبرگزاري دانشجويان ايران ارسال شده است. انتهاي پيام