سرپرست هيات كاوش بناي سنگي «زاربلاغ»، گفت: حفاران غيرمجاز در 40 سال گذشته، به‌طور مرتب و مكرر مجموعه‌ي معمارانه‌ي زاربلاغ را كه به دوره‌ي مادها تعلق دارد، مورد تعدي قرار داده‌اند؛ به‌گونه‌اي كه اگر عمليات حفاظت و مرمت آن مجموعه به‌سرعت آغاز نشود، ديوار‌هاي تاريخي بسياري در آنجا فروخواهد ريخت. «زاربلاغ» در گردنه‌ي «علي‌آباد» استان قم قرار دارد و شامل مجموعه‌اي معمارانه و گورستاني در فاصله‌ي 500 متري آن است. بناي اصلي زاربلاغ از سنگي با پلاني حلقوي يا بيضوي است كه از يك اتاق بزرگ و دو اتاق كوچك تشكيل شده است؛ احتمال دارد اين بنا، نيايش‌گاهي بوده كه با پايان دوره‌ي حياتش با سنگ و خشت پر شده باشد. مهرداد ملك‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اظهار داشت: حفاران قاچاق، ديوارهاي بسياري را در بناي زاربلاغ با تصور اين‌كه داخل آن‌ها، دفينه يا گنجينه‌اي است، خالي كرده‌اند و حتا تعدادي از ديوارها را از بن كنده‌اند. لذا ضروري است، پيش‌از ريختن ديوارهاي آن مجموعه، عمليات حفاظتي آن آغاز شود. وي با بيان اين‌كه حفاران غيرمجاز به 50 درصد بناي سنگي زاربلاغ آسيب زده‌اند، گفت: زاربلاغ در دوره‌اي با دو كمربند، اولي از لاشه سنگ و دومي از خشت پوشانده شده است؛ در نتيجه، حجم توپر و تپه‌مانندي پديد آمده بود كه در برابر بسياري از حفاري‌هاي غيرمجاز مقاومت مي‌كرد؛ با اين حال، پايه‌ي بعضي از ديوارهاي بنا به‌اندازه‌اي سست شده كه هرلحظه ممكن است فروبريزد. او همچنين درباره‌ي گورستان زاربلاغ، توضيح داد: حفاران غيرمجاز چند گور را نيز در آن محوطه، حفاري كرده‌اند. هرچند بنابر اعلام اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان قم، آنها به محوطه‌ي زاربلاغ سركشي مي‌كنند؛ اما در بازيدهاي انجام‌شده، چند چاله‌ي حفاري جديد ديده شده است. اين باستان‌شناس به اين مطلب نيز اشاره كرد كه در سال‌هاي نخست پس‌از انقلاب، بيشتر محوطه‌هاي فرهنگي استان قم، مانند «زاربلاغ»، «قلي‌درويش»، «شلموت» و «شمشيرگاه»، طي برنامه‌اي سازمان‌دهي شده با ماشين‌هاي سنگين مانند لودر و بلدوزر، حفاري قاچاق و كاملن زيرورو شده‌اند. زاربلاغ در سال‌هاي 1345 و 1346، حفاري تجاري شد و پس‌از آن، نخستين فصل كاوش اين محوطه در سال 1383 به‌پايان رسيد؛ فصل دوم آن نيز كه قرار بود زمستان امسال انجام شود به‌دليل كاوش اضطراري محوطه‌ي «سنگ‌تراشان» تا سال آينده به‌تعويق افتاد. ملك‌زاده با اشاره به اين‌كه بازشناسي بافت معماري و تعيين عرصه و حريم زاربلاغ ازجمله‌ي اهداف فصل نخست كاوش بود، درباره‌ي نمونه بناهايي مانند آنچه كه در زاربلاغ وجود دارد، توضيح داد: پيش‌از اين، چنين پديده‌ي معمارانه‌يي در «نوشي‌جان تپه» ملاير شناخته شده بود؛ در آن منطقه، دركنار بافت تالار ستون‌دار، بافت دژ و انبار، آتش‌گاهي وجود داشت كه پس‌از پايان دوره‌ي حيات مذهبي‌اش با خشت و سنگ پر شده بود. به علاوه در سال‌هاي اخير، نمونه‌هايي از اين معماري در حوالي تهران و مناطق هم‌جوار آن به‌دست آمده است؛ مانند فضايي كه در بالاي دژ تپه‌ي «ازبكي» قرار دارد و با خشت پر شده بود؛ هيات كاوش تپه‌ي ازبكي پس‌از خالي كردن آن فضا به قربان‌گاهي خشتي رسيدند. وي اضافه كرد: نمونه سفال‌هاي به‌دست آمده از زاربلاغ، تعلق اين محوطه به دوره‌ي تاريخي عصرآهن III را ثابت كرد. هم‌چنين مشخص است كه اين محوطه، هم‌زمان با بناهاي تپه‌ي ازبكي، نوشي‌جان تپه‌ي ملاير و بناي «واسون» كهك قم پر شده است. البته باستان‌شناسان در زاربلاغ هنوز به كف بنا نرسيده‌اند و اميدواريم در فصل‌هاي آينده، ابهام‌ها درباره‌ي اين بنا برطرف شود. انتهاي پيام