درياچه‌هاي سه گانه هامون موجوديت خود را مديون هيرمند بوده و درگذشته نه چندان دور، درياچه واحدي بوده است. به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه حفاظت شده هامون با مساحتي بالغ بر 193 هزار و500 هکتار از دو قسمت دريائي وخشکي درشمال غرب وغرب شهرستان زابل قراردارد . وسعت تالاب هامون حدود 4 هزارکيلومتر مربع است و عمق متوسط آن بين 5 تا 6 متر در فصول پر آبي مي‌باشد و از يک سيستم بسته آبي ، سه آبگير نسبتا عميق بنامهاي هامون پريان يا پوزک ، هامون صابوري و هامون هبرمندتشکيل شده است. هامون پريان ياپوزک با وسعت تقريبي 480 کيلومترمربع درشمال شرقي که داخل خاک افغانستان واقع شده ، هامون صابوري با 800 کيلومتر در شمال، نيمي درخاک افغانستان ونيمي درخاک ايران وهامون هيرمند با 650 کيلومتر مربع داخل خاک ايران قراردارد که در موقع کم آبي خود به دو هامون هيرمند و شيله تقسيم مي‌گردد و درهنگام پرآبي اين درياچه‌ها به واحدي يگانه تبديل شده و مهمترين درياچه آب شيرين فلات ايران را تشکيل مي‌دهند . رئيس اداره ميراث فرهنگي وگردشگري شهرستان زابل درموردنظريه پيدايش هامون گفت: دراثرحرکت‌هاي "اروژني"در اواخر دوران سوم "ميوسن- پليوسن" از درياچه تتيس جداشده و بعدازپايان آخرين دوره يخبندان درکوههاي هندوکش شروع به خشک شدن وپرشدن رسوب کرده است . به غيراز هيرمند رودخانه‌هاي ديگري که به هامون مي‌ريزند "خاش رود، فراه رود وهاروت رود مي‌باشند. ابراهيمي درگفت وگو با خبرنگار ايسنا افزود: بطور متوسط حجم ورودي آب به درياچه هامون 7 ميلياردمترمکعب مي‌باشدکه اين حجم درياچه باحجم کلي سدهاي دز، سفيدرود، لار،زاينده رود وکرج برابري مي کند . وي ادامه داد: با وجودسدکجکي رودهيرمنددرموقع پرآبي حجم آب هامون ازطريق شيله که درانتهاي جنوبي درياچه قرارداردبه گودزره درخاک افغانستان انتقال مي‌يابد . رئيس اداره ميراث فرهنگي وگردشگري زابل درخصوص وجه تسميه وسابقه تاريخي هامون گفت: نام درياچه هامون در اوستا " کانس اويا "در پهلوي"کيانس" دريشت نوزدهم "زاميادشت" آمده است که مرکزيت دين زرتشت سرزمينهاي پيرامون درياچه "کيانسيه" است واژه زر درشاهنامه فردوسي و درکتاب هاي جغرافيا نويسي عربي اسم درياچه ، هامون است . ابراهيمي ادامه داد: ابن هوقل وابن ياقوت درباره تولد"تيمور"ازاين درياچه يادميکنندسابقه تاريخي درياچه ازتقدس آن درايران قديم است شدت افت هامون درآن است که درآينده سه پسرازپشت پيغمبرزرتشت از کنار آن ظهور مي‌کنند . وي خواص و اثرات مثبت اين درياچه را درپيدايش ميکرو اقليم بدليل خاصيت ذاتي آب که باعث تعديل در لطيف شدن هوا مي‌شود، تاثير بر معيشت مردم اعم ازماهيگيري شکار دامداري وحصيربافي، ترسيم چشم اندازهاي طبيعي بسترمناسب حيات وحش وجود 30 خانواده پرنده آزمايشگاه طبيعي تحقيقات علمي وپژوهشي پوشش گياهي درون آب نام برد . انتهاي پيام