محوطه تاريخي توس جزو آثاري است كه بايد در فهرست ثبت يونسكو در آينده قرار گيرند، و براي نايل شدن به اين منظور، احراز شرايط و ضوابط خاص زيست‌محيطي و معماري در اين منطقه نياز است. سياوش صابري - معاون حفاظت فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري خراسان رضوي - در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در خراسان، با بيان اين مطلب افزود: براي احراز شرايط موردنظر سازمان يونسكو به‌منظور ثبت محوطه تاريخي توس و با توجه به اهميت ميراث فرهنگي و تاريخي در تمام زمينه‌هاي زندگي مردم، كار تحقيق درباره محوطه تاريخي توس از سال 75 آغاز شد. وي گفت: قبل از انقلاب تصور بر اين بود كه محوطه تاريخي شهر توس به اطراف آرامگاه فردوسي و هارونيه مربوط است و در آن‌موقع به فاصله آرامگاه فردوسي تا هارونيه، «پرديس» مي‌گفتند و بلواري هم به‌همين منظور ساخته شد كه امروزه اين بلوار، «پرديس» نام دارد. معاون حفاظت فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري خراسان رضوي بيان داشت: تا سال 1375 نيز عمده‌ترين كاري كه در اين منطقه مي‌شد، حفظ همين محوطه بود؛ اما با تحقيق‌هايي كه از اين سال آغاز شد و با بازديد مقام معظم رهبري و تأكيد ايشان مبني بر اين‌كه توس يك ذخيره كم‌نظير فرهنگي است، بحث احياي توس به‌صورت جدي در دستور كار مقام‌هاي استان خراسان قرار گرفت. وي درباره آغاز پروژه‌هاي اجرايي گفت: سال 79 و هم‌زمان با برنامه سوم توسعه، سازمان ميراث فرهنگي كار خود را در توس آغاز كرد و مشخص شد كه محدوده آرامگاه فردوسي و هارونيه كه امروزه به‌عنوان شهر توس شناخته شده، درواقع بخش بسيار كوچكي از شهر توس قديم است. مدير پايگاه فرهنگي توس درباره توس قديم بيان داشت: طبق اسناد تاريخي شهر توس چهار بخش را شامل مي‌شود: منطقه تابران كه محل آرامگاه فردوسي است، نوقان كه شامل بخشي از مشهد است، رادكان كه روستايي در جاده مشهد - قوچان است و طرق بز كه درهمان روستاي ييلاقي طرقبه كه تا روستاي ويراني در جاده شانديز ادامه داشته است. صابري گفت: با توجه به گستره بسيار وسيع منطقه تاريخي توس يعني 1600 كيلومتر مربع، مطمئناً احتياج به عزم جدي ملي براي احياي اين منطقه تاريخي است، زيرا كه ميراث فرهنگي از حلقه‌هاي اساسي توسعه پايدار است و انتقال اين ميراث به نسل آينده با امانت‌داري كيفيت‌ها و آن‌چه از گذشته باقي مانده، از مهم‌ترين وظايف سازمان ميراث فرهنگي است. وي افزود: بر همين اساس، طرح آمايش توس آغاز شد كه امروز نيز اين طرح آمايش در قالب كتابي سه جلدي تهيه شده است. او درباره مراحل انجام طرح آمايش محوطه تاريخي توس گفت: اولين نكته‌اي كه در اين بين وجود داشت، تجربه بسيار كم ايرانيان درباره محوطه‌هاي تاريخي بود. به‌همين منظور شعاع‌هايي از بناي تاريخي هارونيه با 270 گمانه در بخش تابران توس زده شد كه در اين گمانه‌ها به نشانه‌هاي بسيار ارزشمندي درباره گذشته شهر توس قديم رسيديم. صابري درباره نتايج اين گمانه‌ها گفت: اين گمانه‌ها كه در دو سوم از منطقه‌ تابران زده شد، بسياري از اماكن پنهان ازجمله حصار اطراف تابران توس، ارگ توس و هم‌چنين مكان مدرسه نظاميه را مشخص كرد. وي افزود: حصار بخش تابران شهر توس در حدود هفت كيلومتر طول دارد و داراي 106 اينچ برج است كه هر برج آن پنج متر قطر دارد و بعضي قسمت‌هاي حصار شهر تا نه متر طول دارد كه به اندازه‌ يك ساختمان دو طبقه است. او اظهار داشت: در نزديكي بناي هارونيه، بقاياي مدرسه نظاميه مشخص شد و در پشت يكي از روستاهاي اطراف آرامگاه فردوسي، ارگ توس مشخص شد كه ساختمان بسيار عجيبي شبيه به يك دايره نيز جلوي اين ارگ وجود دارد كه هنوز كاربرد آن مشخص نشده است. وي گفت: در بررسي‌هاي انجام‌شده، مشخص شد كه اصل ساختمان اين ارگ به دوره سامانيان مربوط است و زمان حمله مغول‌ها، آن‌ها سعي كرده بودند كه اين بنا را كاملاً‌ بپوشانند، اما از آن‌جا كه اين ساختمان بسيار مستحكم و از معماري دقيقي برخوردار است، تقريباً‌ تمام برج و باروهاي آن باقي مانده است. وي درباره توس دوره باستاني به ايسنا گفت: طبق تحقيق‌هايي كه باستان‌شناسان اين سازمان در تپه‌هاي تاريخي مختلف محوطه تاريخي توس داشتند، مشخص شد كه مكان اصلي توس باستان در جايي غير از تابران بوده و در منطقه تابران بيش‌تر آثار مربوط به دوره سلجوقي و ساماني به‌دست آمده است. وي افزود: در محل تقاطع رودخانه ارداك و چشمه گيلاس، توس دوره باستان وجود داشت و آثاري مربوط به دوره ساسانيان و حتا قبل از آن نيز در اين منطقه به‌دست آمده است. صابري گفت: اين شهر باستاني در محوطه‌اي به‌وسعت روستاهايي چون دوين، چاه ملا، چنار سوخته، قره تپه، توپ درخت قرار داشته و حتا اين وسعت تا روستاي تاريخي «كنگ» نيز ادامه داشت كه از اين روستا در متن‌هاي تاريخي بسيار نام برده شده است. وي درباره ديگر نقاط باقي‌مانده بخش تابران شهر توس كه گمانه زده نشده است، گفت: حدود يك سوم از بخش تاريخي تابران هنوز گمانه زده نشده كه مشكل اصلي آن تملك اين اراضي است. او درباره مشكل تملك اين اراضي گفت: با توجه به بودجه محدود سازمان ميراث فرهنگي تلاش شد تا پروژه توس به پروژه‌اي ملي تبديل شود و با بازديد نمايندگان مجلس از اين منطقه و در اولويت قرار گرفتن اين پروژه اين طرح به طرحي ملي تبديل شد كه با هم‌كاري ديگر سازمان‌ها و اداره‌ها انجام شود. معاون حفاظت فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري خراسان رضوي گفت: بر همين اساس قرار شد كار تملك اراضي اين منطقه به بنياد مسكن واگذار شود و با توجه به تأمين بودجه اين طرح از شهريور ماه اين بنياد در خصوص تملك اين اراضي اقدام كرد. وي افزود: برخورد با تخلف‌هايي كه بدون مجوز به ساخت و ساز در اين منطقه مي‌پردازند، نيز از طرف قوه قضاييه صورت مي‌گيرد. صابري تصريح كرد: مطمئناً گرفتن تملك اين اراضي از اهالي سه روستاي اطراف آرامگاه فردوسي منجر به ساخت و ساز در اين منطقه از سوي سازماني دولتي نخواهد شد و اين امر تنها براي حفظ ميراث فرهنگي است. وي افزود: طبق برآورد‌هايي كه در خصوص تملك اين اراضي شد، سه راه حل پيشنهاد شد. تملك تنها يك روستا و بخش‌هايي از دو روستاي ديگر، تملك تمام روستاها و حفظ شرايط موجود و جلوگيري از ساخت و سازهاي ديگر. او درباره بودجه راه‌هاي پيشنهادي گفت: براي حفظ شرايط موجود، سه ميليارد تومان و براي جابه‌جايي تمام اين روستاها 12 ميليارد تومان در چند سال پيش برآورد شد كه با توجه به افزايش قيمت زمين در مشهد و حومه اين شهر در حال حاضر 22 ميليارد تومان شده است. وي افزود: در حال حاضر دفتري از سوي بنياد مسكن در اين منطقه ايجاد شده است تا كساني كه داوطلبانه املاك خود را با دريافت وجهي مي‌خواهند واگذار كنند، ثبت نام كنند. در ادامه صابري درباره مسير رفت‌وآمد شهر توس گفت: ساخت جاده مناسب در اين مسير از وظايف شهرداري و اداره راه و ترابري است كه اميدواريم با هماهنگي اين دو اداره هرچه زودتر اين مهم انجام شود. وي اظهار اميدواري كرد كه شهر توس به‌عنوان يك محوطه تاريخي در سال، پذيراي ميليون‌ها زاير و مسافر باشد؛ نه اين‌كه به حاشيه شهر مشهد تبديل شود. معاون حفاظت فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري خراسان رضوي در اين‌باره افزود: طبق طرح آمايش مساله مسافراني كه به شهر توس مي‌آيند، نيز بسيار مورد توجه قرار گرفت، زيرا اكثر زايراني كه به مشهد مي‌آيند، چون زايران مذهبي هستند، از لحاظ مالي در سطح پاييني قرار دارند و در اين مورد بايد سعي شود تا مسافران با درآمد بالا به اين منطقه جذب شوند تا درآمدزايي زيادي براي مردم اين منطقه داشته باشد. انتهاي پيام