« جهانبخش خانجاني » عضو سابق دفتر تحكيم وحدت ضمن تاكيد بر لزوم همگرايي جريان دانشجويي و تن دادن به خواسته‌هاي مشترك، به برخي اتفاقات حساس در دوره‌ي فعاليت خود اشاره كرد.

خانجاني كه در چند سال اخير سخنگوي وزارت كشور بوده است، در گفت‌وگو با خبرنگار سياسي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) با بيان اينكه « زماني تحكيم تاثيرگذارترين جريان كشور بود » گفت: تحكيم همواره رقبا و مخالفاني داشته كه سعي كرده‌اند اين مجموعه را متلاشي كنند، گروه‌هاي مختلفي نيز چون وابستگان به بخش‌هايي از جريان‌هاي سياسي و بعضي از نهاد‌ها و وزارتخانه‌ها هم در اين مسير تلاش‌هايي كرده‌اند.

اختلافات در درون حل مي‌شد

وي اظهار داشت: در اين ميان نكته‌اي كه مهم بود اين بود كه در آن سال‌ها بچه‌هاي تحكيم علي‌رغم گرايش‌هاي مختلفي كه داشتند سعي مي‌كردند اختلافات را در درون خودشان حل كنند و اجازه ندهند اين اختلافات به بيرون از مجموعه كشيده و حاد شود. آنها ضمن انتقاد دروني كه در نشست‌ها و مجمع‌هاي عمومي و فوق‌العاده‌ي تحكيم طرح مي‌كردند همواره به فكر حفظ كليت دفتر تحكيم وحدت بودند.

ماجراي شنود در دفتر تحكيم

خانجاني گفت: زماني يك فردي كه سرايدار ساختمان دفتر تحكيم بود از طرف يكي از وزارتخانه‌ها وسيله‌ي شنودي در اختيار ايشان قرار دادند تا اين دستگاه را نصب و از جلسات تحكيم شنود كند. ما خودمان متوجه شديم و خود اين آقا هم به ما گفت كه اين دستگاه را به من داده‌اند تا در اتاقي كه جلسات تحكيم برگزار مي‌شود نصب كنم. ما به اين دوست عزيزمان گفتيم كه اين دستگاه را به آنها پس دهيد و بگوييد هر كاري داريد با خود ما تماس بگيرد.

سال 73 با تماس با بعضي از اعضاي مجموعه‌ي فوق اعلام كردم كه اگر شما واقعا مي‌خواهيد اطلاعاتي از درون تحكيم داشته باشيد چرا مي‌آييد به اين گونه عمل مي‌كنيد؟ بياييد با خود ما مستقيم صحبت كنيد، ما علاقه‌منديم اگر شما اطلاعات خاصي داريد از اطلاعات شما بهره‌ بگيريم، اگر نه به روش جاسوسي عمل نكنيد، اين روش مناسبي نيست، چراكه عمدتا بچه‌هاي دفتر تحكيم در آن زمان رزمنده، ايثارگر و جانباز بودند، ما اعلام كرديم با ما از اين در وارد نشويد و سعي كنيد كه منطقي باشيد.

دامن زدن به راديكاليسم

وي افزود: زماني در يك سخنراني در تبريز، مسوولي حضور جريانات راديكال در گرايش‌هاي مختلف را به تحكيم نسبت مي‌داد، ما همان زمان گفتيم به نظر مي‌رسد شما علاقمنديد اين ديدگاه‌ها در تحكيم رشد كند چون رشد يك چنين ديدگاه‌هايي در نهايت به فروپاشي تحكيم منجر مي‌شود و تنها كسي كه از فروپاشي تحكيم استفاده مي‌كند كساني هستند كه به جنبش دانشجويي و جريان دانشجويي تمايلي ندارند و نمي‌خواهند آنها حضوري فعال و گسترده داشته باشند. دامن زدن به بروز چنين جرياناتي بسيار حائز اهميت است.

تحريك دانشجويان

خانجاني گفت: وقتي كه دكتر سروش براي سخنراني به جلوي دانشگاه اميركبير آمده بود، ما ديديم افرادي از انصار حزب الله و بعضي از بچه‌هاي اميركبير در آن زمان بسيار راديكال عمل مي‌كردند و عجيب با اين سخنراني مخالف بودند و حتي طناب دار جلوي پلي تكنيك آورده بودند كه بله ما مي‌خواهيم دار بزنيم و ... و عده‌اي هم از آن طرف برخورد‌هاي تند انجام مي‌دادند. من همان زمان هم گفتم هر دوي اين جريانات از نظر من مشكوك بود. بخش‌هايي از دانشجويان اميركبير به نوعي مورد تحريك قرار مي‌گرفتند كه حركت‌هاي تند و راديكال انجام دهند و به همين دليل تحكيم در آن سال‌ها موضع تندي در مقابل اين تحولات گرفت.

ارتباطات قابل دفاع؛

مهم استقلال تحكيم بود

خانجاني افزود: جنبش دانشجويي تا وقتي كه خود را وابسته به جريانات سياسي نداند و خود را عبد و عبيد جريانات سياسي به حساب نياورد موفق است. در زمان فعاليت‌ ما نمايندگاني در تحكيم بودند كه تمايل به جريان سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي داشتند. افرادي بودند كه با جريان مجمع روحانيون و به ويژه طيف محتشمي ارتباطات زيادي داشتند. بعضي از افراد بودند كه به جاهاي ديگر تعلق خاطر زيادي داشتند و افرادي با آنها در ارتباط بودند و عده‌اي هم با هيچ گروهي ارتباطي نداشتند. اما ديد‌گاهمان مبتني بر ارتباط متقابل و توام با حفظ حرمت جريانات سياسي و جريان دانشجويي بود. ما همان زمان با كرباسچي وقتي كه شهردار تهران بود قرار ملاقات‌هاي زيادي گذاشتيم، با تعدادي از اعضاي وزارت اطلاعات قرار ملاقات‌هاي متعددي گذاشتيم، با آقاي هاشمي رفسنجاني قرار ملاقات‌هايي گذاشتيم كه بعد‌ها اين قرار منعقد شد، با آقاي مرعشي رييس دفتر آقاي هاشمي ارتباطات متعددي داشتيم. ما اعتقاد داشتيم چرا پنهان با افراد ارتباط داشته باشيم؟ بياييم شفاف حرف‌هايمان را بزنيم، حتي ملاقات‌هاي متعددي با بيت رهبري داشتيم.

‌تا زماني كه اين ارتباطات برقرار بود و شفاف برقرار بود تحكيم مي‌توانست از خودش دفاع كند. ما با بسياري از گروه‌ها چون مجمع روحانيون مجمع نيرو‌هاي خط امام(ره)، انجمن اسلامي مدرسين، انجمن اسلامي معلمان و همه‌ي طيف‌ها ارتباط داشتيم اما يك اصل براي ما مهم بود و آن استقلال تحكيم بود. براي ما مهم بود كه استقلال تحكيم را دستخوش خواست‌ها و اميال احزاب نكنيم.

دانشجو سازش‌ناپذير و غيرمحافظه‌كار

اين عضو سابق شوراي مركزي دفتر تحكيم وحدت افزود: جريان تحكيم حزب نيست، يك جنبش سيال دانشجويي است. نوع نگاه دانشجو سازش ناپذيري و موضع غيرمحافظه‌كارانه در مسايل است. وارد حزب و دسته‌جات و ائتلاف‌هاي خاص هم كه بشود ناگزير مي‌شود خواسته‌هاي آن‌ها را عمل كند. اگرچه ما در ائتلاف نيرو‌هاي خط امام حضور فعال داشتيم، خود ما حتي در تعيين و انتخاب جناب آقاي خاتمي رييس جمهور پيشگام بوديم و شايد اولين بار در اواخر سال 74 تحكيم در بحث رياست جمهوري فعال بود. ما در آن سال خدمت مقام معظم رهبري رسيديم، ايشان به ما گفتند كه فعال باشيد، ما هم خدمت ايشان عرض كرديم ما كانديدايي را معرفي مي‌كنيم كه راي بالايي بياورد.

خانجاني بر شفافيت در روابط دفتر تحكيم تاكيد كرد و گفت: خيلي‌ها دوست دارند با بچه‌هاي تحكيم ارتباط داشته باشند. خيلي از دستگاه‌ها بنابه وظايف ذاتي كه دارند بايد با همه‌ي جريانات در تماس باشند، اما اين جريانات بايد مواضعشان را به طور شفاف بيان كنند، آنها همان زمان هم با طيف تندرو و راديكال تحكيم تماس‌هايي را داشتند.

وي افزود: ما از اوضاع انتقاد داشتيم، برخورد رهبري هم توام با ملاطفت بود. نگاه ما اين بود كه تا زماني كه رهبري چيزي را حكم نكرده ما مي‌توانيم آن چيز را نقد كنيم، حتي به چالش بكشيم و اين را وقتي كه در محضر ايشان مطرح مي‌كرديم، ايشان مي‌گفتند شما بايد انتقاد كنيد. ايشان ويژگي‌هاي جوان و دانشجو را قبول داشتند و مخالف برخورد‌هاي تند و غيرقانوني با دانشجويان بودند.

بعدها در تحكيم ديدگاه‌ها آن قدر در تزاحم با هم رشد كرد كه نوعي گسست ايجاد شد. آن وقت‌ها هم ديدگاه‌هاي اختلافي وجود داشت اما بالاخره به تعامل مثبت با هم مي‌رسيديم.

تحكيم نبايد وارد احزاب و سهم خواهي مي‌شد

خانجاني با بيان اينكه «بعد از انتخابات مجلس ششم تحكيم اولين ضربه‌هاي خود را خورد» گفت: بعضي از جريانات كه پيروز انتخابات بودند فكر مي‌كردند كه وجود تحكيم ديگر ضرورتي ندارد و اگر بخش دانشجويي خود را تقويت كنند، بهتر است! در جريان دانشجويي نيز بعضي از دوستان هم در تحكيم بودند هم در يك حزب ديگر فعاليت مي‌كردند. آن زمان هم انتقاد شديد ما اين بود كه نمي‌شود يك شخص عضو يك حزب ديگري باشد و از طرف ديگر خود را جزو جنبش دانشجويي بداند يا بعضي از دوستان علنا براي بعضي از كانديداها وارد كارهاي تبليغاتي خاصي شدند، حتي پول گرفتند و به نفع بعضي از كانديداها به شهر‌هاي مختلف سفر كردند، آن هم براي كانديداهايي كه بعضا اصلا مواضع فكري‌شان با جريان تحكيم هيچ قرابتي نداشت. جريان تحكيم يك جريان نوگراي رشد يافته و مبارز با محافظه‌كاري و نيز تجددگرا بود. جرقه‌ي انحراف هم از همان جا زده شد، تحكيم نبايد خود را وارد دسته‌جات سياسي و سهم خواهي‌هاي حزبي مي‌كرد. تحكيم تا وقتي تحكيم بود كه خود را وارد سهم خواهي‌هاي حزبي نكند، وقتي مي‌خواهيد سهم خواهي كنيد برويد حزب شويد، تحكيم اساسا يك جريان سيال است. چطور مي‌توانيد سهم خواهي سياسي يا مقام داشته باشيد و در اين جريان فعاليت كنيد.

دخالت‌ها در تحكيم

وي ادامه داد: از سويي، بعضي از جريانات سياسي حزبي دنبال اختلاف انداختن در تحكيم بودند. بعضي از جريانات ملي‌گرا علاقه‌مند بودند كه در تحكيم نفوذ داشته باشند. تحكيم چون تاثير‌گذاري بيش از اندازه‌اي در جامعه داشت هر حركتي را كه در دانشگاه سامان مي‌داد به يكباره در جامه فراگير مي‌شد. بخشي از حاكميت هم احساس كرد كه بايد در مقابل تحكيم بايستد، اين ايستادگي را شايد از سال‌هاي 62 – 61 شروع كرد. سپس بين گروه‌هاي مختلف در تحكيم اختلاف انداخت، بعضي‌ها از تحكيم جدا شدند. بعضي از اين آدم‌هايي كه امروز در جريانات راست هستند در شوراي عمومي تحكيم بودند. بعد‌ها جرياني به اسم اتحاديه‌ي انجمن‌هاي اسلامي «دانشجويي» را ايجاد كردند. كساني كه آن وقت‌ها در مقابل مواضع تحكيم ايستادند و مواضع راستگرايانه داشتند بعد‌ها راديكال‌ترين آدم‌ها و چپگراترين آدم‌ها شدند كه سرانشان حتي در تقابل با حكومت بودند. يعني از راستگرايي افراطي به چپگرايي راديكال افراطي كشانده شدند. اينها كساني بودند كه دست ساز بودند. يعني بخش‌هايي علاقه‌مند بودند در مقابل تحكيم آنها را ايجاد كنند، وقتي كه شكست خوردند جريانات موازي را در دانشگاه سامان دادند. آن وقت‌ها ما از حضور آنها استقبال كرديم، از حضور جامعه‌ي اسلامي استقبال كرديم، از حضور بسيج دانشجويي در قالب تشكل دانشجويي استقبال كرديم، اما بعد‌ها ساختار‌هاي نظامي را هم وارد تشكل بسيج دانشجويي كردند كه به نظر ما اين هم انحرافي بود كه آنها خواسته‌هاي خودش را در قالب يك جريان دانشجويي بخواهند كه اين به نوعي مرگ جريان دانشجويي را سبب شد. مرگ جريان دانشجويي از آنجا آغاز مي‌شود كه ديگران برايش تصميم بگيرند، بسيج دانشجويي مي‌توانست سيال باشد، خود ما اوايل عضوش بوديم، فعال بوديم كمكش كرديم، اما بعد‌ها ديديم ديگران برايش تصميم‌گيري و تصميم سازي مي‌كنند و اين بدترين كاري بود كه در جريان دانشجويي مي‌توانست به وجود بيايد. در چنين شرايطي احزاب، گروه‌ها و نهاد‌ها وارد جريان تحكيم شدند. آن موقع ما گفتيم كه اين رويه‌ي شما خواسته بعضي از ساختار‌هاي امنيتي است كه دنبال اين هستند كه شما را به سمت راديكال شدن و نيرو‌هاي ملي – مذهبي بكشانند، بعد بگويند شما اين طرف هستيد و يك طرف را هم به حد محافظه كاري مفرط بكشانند، اختلاف را دامن بزنند حاصلش هم اين شد كه تحكيم دو تكه شد. خواسته‌ي اينها دو تكه كردن تحكيم بود، بعد‌ها كه وقتي طيف شيراز و علامه ايجاد شد معلوم شد كه هر دوي اين طيف‌ها آبشخورشان مي‌توانست از يك جا باشد. بعضي از احزاب و نهاد‌ها در انشقاق تحكيم نقش داشتند.

... و دفتر تحكيم پلمپ شد

خانجاني افزود: دفتر تحكيم وحدت همواره همراه جدي جمهوري اسلامي بود، پيشينيان ما از بنيانگذاران جمهوري اسلامي بودند، گرچه جريان دانشجويي يك جريان نقاد است و يك جريان بله قربان گو نيست. وقتي جريان دانشجويي به يك جريان نقاد و راديكال و تندگرا و يك جريان محافظه‌كار تقسيم شد بدنه‌ي جريان دانشجويي را نتوانست پوشش دهد.اگرچه جريان نقاد رشد بيشتري در جريان دانشجويي داشت اما سركوب اين جريان طي اختلافات و درگيري‌هايي كه در دورن تحكيم به وجود آمد و دامن زدن به آن هم باز توسط بعضي از نهاد‌ها انجام شد و حاصلش اين شد كه دفتر تحكيم از ماهيت اصلي خود خارج شد. افرادي كه بعد‌ها چه در طيف علامه و چه در طيف شيراز قرار گرفتند هيچ كدامشان در برگيرنده‌ي آن تحكيم اصيل و اصولي كه وجود داشت نبودند و جريان دانشجويي از همان زمان كه تحكيم دچار انشقاق شد به جريان استحاله شده‌ي فرهنگي و فكري تبديل شد. خودخواهي‌هاي بعضي از اعضا و فتنه‌گري‌هاي بعضي ار جريانات بيروني سبب شد كه دفتر تحكيم كه منشاء خير، دفاع و ايثار بود پلمب شود.

پيشينيان تحكيم حماسه‌ي هويزه را رقم زدند، بعضي‌هايشان در همراهي با امام(ره) راه‌پيمايي بزرگ تا جماران را برگزار كردند، هميشه نداي امام(ره) را از حلقوم بچه‌هاي تحكيم مي‌شد شنيد و به راستي آنها مصداق گروه‌هاي پيرو خط امام بودند. خدا در همه‌ي لحظات و حركات بچه‌هاي تحكيم حضور داشت، احساس مي‌كرديم كه تمام كارهايمان بايد براي رضاي خدا باشد، امام محور حركات ما و انقلاب اسلامي بستر فعاليت‌هاي ما بود.

انتقادات را به راحتي مطرح مي‌كرديم

خانجاني ادامه داد: معتقد بوديم وقتي با رهبري ارتباط منظم و مناسبي داشته باشيم مي‌توانيم انتقادات خودمان را هم به راحتي مطرح كنيم, اما وقتي اين ارتباط قطع ‌شود طبيعتا آنهايي كه دنبال ايجاد بدبيني نسبت به مجموعه‌ي جريان دانشجويي هستند بروز پيدا مي‌كنند.

هم سياسي بوديم و هم مذهبي

اين عضو سابق دفتر تحكيم وحدت افزود: وقتي در آن زمان با چند نفر از اعضاي اطلاعات صحبت مي‌كرديم مي‌گفتند واقعا فكر نمي‌كرديم شما چنين تفكراتي داشته باشيد، وقتي در مراسم‌هاي دعاي دفتر تحكيم شركت مي‌كردند مي‌گفتند تصور نمي‌كرديم شما آنقدر متدين باشيد.ما هم اعلام كرديم ايراد شما اين است كه آدم‌ها را بر اساس شناخت قبلي و واقعي نگاه نمي‌كنيد بلكه با توجه به جريان سياسي نگاه مي‌كنيد و طبيعتا دفتر تحكيم تا اين سال‌هاي اخير حتي بعد از مجلس ششم هم سعي كرد به اين روال ادامه دهد. برگزاري مجالس روضه و مراسمي كه در ماه مبارك رمضان و محرم در تحكيم برگزار مي‌شد بي نظير بود. براي اينكه هم سياسي بوديم و هم مذهبي.

صدمه به تحكيم قابل جبران نيست

خانجاني گفت: امروز صدمه‌اي كه به تحكيم و جريان دانشجويي وارد شد هرگز جبران پذير نيست. به ياد مي‌آوردم مقام معظم رهبري سال 70 گفت خدا لعنت كند دست‌هايي را كه دانشگاه ما را غير سياسي كردند. به صراحت عرض مي‌كنم خيلي‌ها كه سياست را از دانشگاه‌ها دور كردند - سياستي كه مي‌توانست دانشجويي نقاد پرشور را به يك عنصر فعال تبديل كند - خواهان فضاي امروز موجود در دانشگاه هم نبودند. امروز نسل جوان ما قدرت تحليل خيلي از چيز‌ها را ندارد، يا اگر دارد شايد جراتي براي بيان وجود نداشته باشد. تجاوز به حريم دانشگاه صورت گرفت، حق دانشجو پرداخت نشد. در دانشگاه تبريز هتك حرمت تاريخي نسبت به دانشجويان صورت گرفت.

لزوم تلاش براي مداواي بيماري

وي افزود: گرچه من اعتقاد ندارم كه جريان دانشجويي مرده است، اما امروز به عنوان يك بيمارفلاكت زده‌اي است كه نه طبيب اميني برايش وجود دارد نه مكان امني كه بيماريش را مداوا كند، مگر اينكه با تلاش و كوشش سعي كند كه خود را به مرحله‌اي برساند كه خود را رشد دهد و پيروز شود. با تغييرات وزارت علوم هم اصلا بعيد مي‌دانم فضايي فراهم شود چراكه به نظر مي‌رسد به نوعي از آزادي دادن به جريان دانشجويي خوف وجود دارد. حكومت و دولت بايد مقداري سعه‌ي صدر و توان تحمل خود را بالا ببرد، بايد بتواند فضايي را براي ابراز عقيده‌ي نسل دانشجو فراهم آورد، در غير اين صورت فعاليت‌ها صورت زيرزميني به خود مي‌گيرد.

لزوم همگرايي و كاهش اختلافات

خانجاني گفت: جريان دانشجويي بايد ميان گروه‌هاي درون خود همگرايي ايجاد كند. تا وقتي كه اين همگرايي ايجاد نشود هيچ نتيجه‌اي نمي‌تواند در برداشته باشد. جريان دانشجويي بايد اختلافات خود را به حداقل برساند. به خواسته‌هاي مشترك خودشان تن بدهند تا بتوانند فضاي معتدلي ايجاد كنند كه البته سعه‌ي صدر و تحمل عقيده‌ي مخالف هم در جريان دولت و حاكميت نيز اهميت فراواني دارد. امروز تمايلات نسل جوان و دانشجويان ما در جهتي است كه بعيد مي‌دانم آنهايي كه مي‌خواستند تحكيم را به انشقاق برسانند علاقمند بوند چنين فضايي در دانشگاه به وجود بيايد زيرا اين فضا در نهايت به نفع آنهاست. امروز ديگر روزي نيست كه ما دانشجو را وادار كنيم به رابطه‌ي مراد و مريدي تن بدهد. امروز بايد دانشجوي ما يك نسل فكور، منطقي و داراي بينشي باشد كه روي پاي خود بايستد.

وي ادامه داد: بعضي از اعضاي انجمن اسلامي‌ افكاري دارند كه اصلا با مباني اسلامي همخواني ندارد، بروند يك تشكل ديگر تشكيل دهند و اسمش را عوض كنند. بايد معيار‌هاي انجمن اسلامي مشخص باشد، اساسنامه و مرامنامه معيار انجمن اسلامي است. انجمن‌هاي اسلامي بايد بر اساس همان معيار اتفاق كنند. طلب حق مردم، نقد جمهوري اسلامي و جلوگيري از به انحراف رفتن از خط امام(ره) از معيار‌ها بوده است. نسل امروز انجمن‌هاي اسلامي بايد به خودشان بيايند و ببينند نبود آنها در جامعه چه خسارت بزرگي در پي دارد. اگر همه‌ي انجمن‌هاي اسلامي به مبناي اسلامي و ديني و انقلابي خودشان و محور قرار دادن خط امام(ره) با عنوان سرلوحه‌ي جريان دانشجويي عمل كنند، منسجم مي‌شوند، كساني هم كه خارج از اين محور هستند را هدايت كنند و كساني كه دوست دارند وابسته به جريان‌هاي سياسي و حكومت و بعضي از نهادها باشند بروند و كار خود را بكنند، آن موقع تحكيم روي پاي خود مي‌ايستد.

*** تعدادي از اعضاي سابق شوراي مركزي دفتر تحكيم وحدت در گفت‌وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران به بازگويي بخشي از خاطرات و تجربيات خود درباره‌ي اتحاديه‌ي انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان دانشگاه‌هاي سراسر كشور پرداختند، كه حاصل آن به تدريج ارسال مي‌شود. مصاحبه با « علي‌اكبر موسوي خوئيني »، « رضا حجتي »، « علي تاجرنيا »، « ابراهيم شيخ »، « مرتضي احمدي »، « حسين بي‌غم »، « حميد چوبينه »، « فاطمه حقيقت‌جو »، « داوود سليماني » « محسن محمدي معين » در روزهاي گذشته ارسال شده است.

انتهاي پيام